احکام شرعی تراشیدن ریش

ریش در دوران باستان اهمیت خاصی داشت، مردان مصری از سه هزار سال پیش از میلاد مسیح با ابزار و لوازمی مانند نخ طلا صورت خود را زینت می‌دادند و هخامنشیان به وسیله انبرک و پیچیدن ریش به دور حلقه هایی، آن را به شکل استادانه فر می دادند. تراشیدن ریش که در ایران باستان برای مردان نوعی مجازات محسوب می‌شد، در دوران ساسانیان به عنوان اصلاح و پیرایش فراگیر شد. در عصر صفویه شاه عباس دستور تراشیدن عمومی ریش را صادر کرد و همه مردان حتی روحانیون موظف به تراشیدن ریش خود شدند. پس از دوران صفویه تراشیدن یا نتراشیدن ریش اجباری نبوده و این در حالیست که در نگاه اغلب فقها تراشیدن ریش منع شده است. در این گزارش به بیان حدود تراشیدن ریش و سبیل از نگاه شرع می‌پردازیم.

آیت‌الله خامنه ای:

سؤال: مراد از فک پائین که باقی گذاشتن موهای آن واجب است چیست؟ آیا شامل گونه‌ها هم می‌‏شود؟

جواب: معيار اين است که از نظر عرف، گذاشتن ريش صدق کند.

سؤال: ریش از نظر کوتاهی و بلندی باید چه مقدار باشد؟

جواب: حد معيّنی ندارد، بلکه معيار اين است که عرفاً بر آن ريش صدق کند و بلندبودن آن بيشتر از قبضه دست کراهت دارد.

سؤال: بلندکردن سبیل و کوتاه کردن ریش چه حکمی دارد؟

جواب: اين کار فی‏نفسه اشکال ندارد.

سؤال: بعضی از مردان موهای چانه خود را باقی گذاشته و باقی‌مانده را می تراشند، این کار چه حکمی دارد؟

جواب: تراشيدن مقداری از ريش حکم تراشيدن تمام آن را دارد.

سؤال: آیا تراشیدن ریش فسق محسوب می‌‏شود؟

جواب: تراشيدن ريش بنا بر احتياط حرام است و احوط اين است که احکام و آثار فسق بر آن مترتّب می‏شود.

سؤال: تراشیدن سبیل چه حکمی دارد؟ و آیا می‌توان آن را خیلی بلند کرد؟

جواب: تراشيدن سبيل و باقی گذاشتن و بلند نمودن آن فی‏نفسه اشکال ندارد، بله، بلند نمودن آن به مقداری که هنگام خوردن و آشاميدن با غذا يا آب برخورد کند، مکروه است.

سؤال: تراشیدن ریش با تیغ یا ماشین ریش‌تراشی برای هنرمندی که کارش آن را اقتضا می‏کند، چه حکمی دارد؟

جواب: اگر عنوان تراشيدن ريش بر آن صدق کند بنا بر احتياط حرام است، ولی اگر کار هنری او نياز ضروری جامعه اسلامی محسوب شود، مبادرت به تراشيدن ريش به مقدار آن ضرورت، اشکال ندارد.

سؤال: من به اعتبار اینکه مسئول روابط عمومی یکی از شرکتهای تابع جمهوری اسلامی هستم، مجبور به خرید و ارائه لوازم اصلاح به مهمان‌ها برای تراشیدن ریششان می‏باشم، تکلیف من چیست؟

جواب: بنا بر احتياط خريد و ارائه لوازم ريش‌تراشی به ديگران جايز نيست مگر در مقام ضرورت.

سؤال: در صورتی که گذاشتن ریش مستلزم اهانت باشد، تراشیدن آن چه حکمی دارد؟

جواب: گذاشتن ريش برای مسلمانی که به دينش اهميّت می‏دهد باعث سرشکستگی نيست و بنا بر احتياط، تراشيدن آن جايز نيست مگر در صورتی که گذاشتن ريش باعث ضرر يا حرج شود.

سؤال: آیا تراشیدن ریش در صورتی که گذاشتن آن مانع رسیدن به اهداف مشروع انسان شود جایز است؟

جواب: بر مکلّفين واجب است حکم خداوند را امتثال کنند مگر در مواردی که حرج يا ضرر قابل ملاحظه‏ای وجود داشته باشد.

سؤال: آیا خرید و فروش و تولید خمیر اصلاح که کاربرد اصلی آن برای اصلاح ریش است ولی گاهی برای اصلاح غیر از آن هم بکار می رود، جایز است؟

جواب: اگر خمير مذکور غير از اصلاح ريش منافع حلال ديگری دارد، توليد و فروش آن بدين منظور اشکال ندارد.

سؤال: آیا منظور از حرمت تراشیدن ریش آن است که موهای صورت به‌طور کامل روییده باشند و سپس تراشیده شوند یا اینکه شامل موردی که مقداری از موهای صورت درآمده باشند هم می‌‏شود؟

جواب: به‌طور کلی تراشيدن آن مقدار از موی صورت که بر آن عنوان تراشيدن ريش صدق می‏کند بنا بر احتياط حرام است ولی تراشيدن مقداری از آن که عنوان مزبور بر آن صدق نمی‏‌کند اشکال ندارد.

سؤال: آیا اجرتی که آرایشگر بابت تراشیدن ریش می گیرد، حرام است؟ و بر فرض حرمت، اگر با مال حلال مخلوط شود، آیا واجب است هنگام تخمیس آن، خمس آن را دوبار بپردازد یاخیر؟

جواب: بنا بر احتياط، گرفتن اجرت در برابر تراشيدن ريش، حرام است و امّا در مورد مال مخلوط به حرام، اگر مقدار حرام و مالک آن را بشناسد واجب است آن را به او برگرداند و يارضايت وی را جلب کند و اگر مالک آن را هرچند درتعداد محصوری نشناسد، واجب است آن را به فقيران صدقه بدهد و اگر مقدار مال حرام را نداند ولی مالک آن را بشناسد واجب است به نحوی رضايت او را به‌دست آورد و اگر مقدار آن را نداند و مالک را هم نشناسد واجب است خمس آن را بپردازد تامالش از حرام پاک شود و در صورتی که مقدار باقی‌مانده بعد از پرداخت خمس، از مؤونه سال زياد بيايد، پرداخت خمس آن به عنوان ادای خمس منفعت کسب، واجب است.

سؤال: آیا اصلاح موی گونه‌‏ها اعم از اینکه با نخ باشد یا با موچین، حرام است؟

جواب: اصلاح موی گونه‌‏ها هرچند با تراشيدن، حرام نيست.

آیت‌الله مکارم شیرازی:

سؤال: اقتدا به شخص ریش تراش چه حکمی دارد؟

جواب: احتیاط آن است که به چنین شخصی اقتدا نکنند.

سؤال: آرایشگری که به تراشیدن ریش مبادرت داشته و اکنون توبه کرده است باید چه کند؟

جواب: مقداری که احتمال می دهید در مقابل تراشیدن ریش بوده احتیاط آن است که به فرد نیازمند بدهید و اگر خودتان نیازمند هستید می توانید استفاده کنید.

سؤال: کسب درآمد ازطریق تراشیدن ریش چه حکمی دارد؟

جواب: کسب درآمد از طریق تراشیدن ریش غیر مسلمان اشکال ندارد، ولی از طریق تراشیدن ریش مسلمان اشکال دارد؛ اما هرگاه شخص مقلد کسی باشد که آن را حرام نمی داند مانعی ندارد( لازم به ذکر است که اقلیتی از مجتهدین این کار را حرام نمی دانند)

سؤال: تراشیدن ریش و برداشتن ابرو برای مردان چه حکمی دارد؟

جواب: در مورد ریش تراشی، احتیاط در ترک آن است، ولى چنانچه قسمت چانه باقى بماند، که گاه به آن ریش پروفسورى گفته مى شود، کافى است. و جوانانى که محاسن آنها به صورت نامنظّم روئیده مى توانند آن را بتراشند تا به صورت کامل درآید.

در مورد آرایش، جایز نیست مردان خود را شبیه زنان کنند، ولى اصلاح جزیى و مرتّب کردن بعضى از قسمتها که منظره خوشایندى ندارد، اشکالى ندارد.

سؤال: تراشیدن ریش براى هنر پیشه هاى مرد، و نیز نمایان بودن زیر گلو و مقدارى از مو و برآمدگیهاى سینه و قسمتهایى از پایین بدن براى هنر پیشه هاى زن، چه حکمى دارد؟

جواب: تراشیدن ریش برخلاف احتیاط است; مگر این که ضرورتى ایجاب کند، و امّا نمایان کردن قسمتهاى مذکور براى زنان در مقابل نامحرم جایز نیست.

سؤال: آیا شهادت کسى که محاسنش را با تیغ، یا ماشین شبیه تیغ مى تراشد، از نظر شرع پذیرفته مى شود؟

جواب: هرگاه از کسى تقلید کند که این کار را جایز بداند، و از جهات دیگر نیز عادل باشد، مى تواند شاهد قرار گیرد.

سؤال: آیا تراشیدن ریش بصورت ستاری اشکال دارد؟

جواب: اشکالی ندارد.

سؤال: آیا تراشیدن ریش از ته و یا بصورتی که فقط در قسمت چانه حفظ شده و مابقی تراشیده شود، جایز است یا خیر؟

جواب: احتیاط در ترک تراشیدن ریش است ولی ریش پروفسوری مانعی ندارد.

سؤال: خط ریش بستن با تیغ در زیر گلو و روی صورت چه حکمی دارد؟

جواب: اشکالی ندارد.