علت ایجاد حفره‌های زیرزمینی در تهران

پدیده فرونشست به صورت عمومی مواجه نیستیم اما با توجه به جنس خاک این شهر که عمدتا از آبرفت‌های جوان با چسبندگی نسبتا کم تشکیل شده در بعضی نقاط به صورت موضعی که دارای خاک‌های ریزدانه‌ای هستند با این مشکل مواجهیم. دلیل اصلی فرونشست هم برداشت غیرکارشناسانه و بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است که باعث تغییر در فشار حفره‌ای اجزای تشکیل دهنده خاک شده و به فرونشست یا فروچال در تهران انجامیده است.

وی افزود: از سوی دیگر قنات‌های قدیمی در شهر تهران وجود دارد که تعدادی از آنها شناخته شده، تعدادی جهت کم‌آبی مسدود، برخی نیز به مسیر فاضلاب تبدیل و دچار فروریزش شده است. همچنین برخی آبهای زیرسطحی از لحاظ مرفولوژی باید سنجیده شود. به همین لحاظ هر نوع اقدام عمرانی که بخواهد در زیر سطح زمین انجام شود باید این ملاحظات را در نظر بگیرد.

معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به عملیات حفر تونل مترو و گودبرداری‌های انجام شده برای تامین پارکینگ و بلندمرتبه‌سازی طی سال‌های اخیر گفت: بدیهی است که ساخت مترو جهت استفاده از حمل و نقل عمومی اقدامی لازم برای کلان‌شهر تهران است اما نوعی دخالت در بافت طبیعی زمین محسوب می‌شود که باید مطالعات ژئوتکنیکی و ژئوفیزیکی در این زمینه صورت گیرد.

شکرچی‌زاده تاکید کرد: به جهت شیبی که در دامنه البرز تا پایین شهر وجود دارد با تغییر مسیر قنات ممکن است آب اصطلاحا پشته کند و به سمت بالا برگردد که موجب آب شستگی در لایه‌های آبرفتی می‌شود و حفره‌هایی تولید می‌کند که منجر به فرونشست یا فروریزش خواهد شد.

وی علت حادثه شهران را عدم ارزیابی دقیق از وضعیت خاک و عدم آگاهی از مسیر انشعابات دانست و گفت: در شهران گودبرداری به واسطه مترو انجام شد که وضعیت خاک غیرچسبنده درشت دانه باعث فروریزش خاک در مترو شد و گودالی بزرگ ایجاد کرد. این گودال به قطع و پاره شدن شبکه اصلی گاز و برق انجامید که آتش‌سوزی صورت گرفت.

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تصریح کرد: با توجه به این حوادث ممکن است مجبور شویم محدودیت‌هایی در عمق گودبرداری‌ها صورت دهیم. وقتی گودبرداری عمیق انجام می‌شود علاوه بر بحث خاک، بحث ایمنی در برابر آتش‌سوزی مطرح می‌شود؛ زیرا وقتی ۹-۸ طبقه زیر زمین ساخته می‌شود مهار آتش و نجات افراد و خودروهایی که در طبقات زیرین قرار دارند بسیار مشکل است.

شکرچی‌زاده با بیان این‌که مدیریتی از نظر ضوابط ایمنی وجود ندارد گفت: ما حتی رکودردهای حفاری بیش از ۶۰ متر را در تهران داریم که باید در دستور کار شورای عالی شهرسازی و معماری قرار گیرد که این اقدام دو هفته قبل انجام شده است. لذا هر نوع خاکبرداری جدی بخواهد انجام شود باید ملاحظات شورای عالی شهرسازی و معماری را در نظر بگیرد.

وی با اشاره به خطرات ناشی از گودبرداری‌های غیراصولی گفت: متاسفانه در سطح کشور با تلفات ناشی از ریزش دیواره‌های گود در شهرهای مختلف مواجهیم که غالبا اصول فنی گودبرداری انجام نمی شود. به طور مثال چندی پیش در شهرک غرب با ریزش مواجه شدیم؛ زیرا پایدارسازی دیواره‌های گود به نحو مناسب انجام نشده بود و یک جریان آب زیرسطحی هم در آن‌جا بود که شیروانی‌ها را ناپایدار کرد و باعث ریزش خاک شد.