اسناد تمام جنگ‌ها عکس است/ عکس‌هایی که به دنیا معرفی نشدند

به گزارش پارسینه به نقل از مهر، در این نشست که به مناسبت هفته دفاع مقدس و با همکاری انجمن عکاسان انقلاب برگزار شد، مهدی مقیم نژاد و مجید دوخته چی زاده سخنرانی کردند. در ابتدای مراسم مهدی مقیم نژاد عکاس و مدرس دانشگاه به ضرورت وجود نهادهای هنری در شکل گیری عکاسی جنگ پرداخت و گفت: هنر اگر وجه نهادینه نداشته باشد هنر رسمی و قابل تاملی نیست.

او با تاکید بر اینکه منظور از نهاد، سازوکار سازماندهی شده است که بر مبنای آن هدفی را تعقیب کنیم و ابزارهای مناسب آن هدف را انتخاب کنیم، ادامه داد: غالب بچه های عکاس در زمان دفاع مقدس به شکل خودجوش عکاسی جنگ را شروع کردند و بعدها صدا و سیما و ستاد جنگ به آن شکل رسمی دادند و آن نهاد را به وجود آورند.

به گفته مقیم نژاد بعد از گذشت سال ها از جنگ، انجمن عکاسان دفاع مقدس را داریم که حرفه‌ای ترین و پیگیرترین انجمن عکاسی ایران است و اگر این نهادها همان زمان ایجاد می شدند کتاب عکس های سعید صادقی با این میزان تاخیر چاپ نمی شد.

او با اشاره به اینکه در عکاسی جنگ می توانیم عکاسی نیرومندی داشته باشیم اما یکی از معضلات در این زمینه این است که بچه هایی که با فضای هنر معاصر آشنا هستند ایده ندارند، گفت: از هنرمندان ایده پرداز این حوزه می توان به دو تن اشاره کرد؛ مهدی منعم که بیست سال است از قربانیان مین عکاسی می کند و محسن راستانی که در فضای عکاسی، صحنه آرایی عکاسی جنگ را بازسازی کرده است.

این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه عکاسی همواره با عینیت و بی طرفی گره خورده است، افزود: عکاس یک چشم ناظر به جهان است اما آیا در واقعیت می شود عکاس فقط ناظر باشد؟ در مواجهه با مقوله جنگ بی طرفی معنا دارد؟ جایی که وجه ملی گرایانه و مذهبی جنگ به منِ عکاس مربوط می شود آیا می توانم بی طرف باشم؟ امروز وقتی پژوهشگران در مورد عکاسی جنگ نظر می دهند با این پیش فرض مواجه نیستند که بی طرفی در عکاسی جنگ وجود داشته باشد. به شکل غریزی عکاس با دوربین خود از وطنش دفاع می کند.

مجید دوخته چی زاده دیگر سخنران این مراسم که خود یکی از عکاسان جنگ ایران و عراق بوده نیز ضمن یادآوری برخی از خاطرات دوران جنگ به اهمیت ثبت این حوادث اشاره کرد و گفت: اسناد و رهیافت تمام جنگ ها، عکس است. عکس ها در طی این زمان طولانی به حیات خود ادامه می دهند و همه چیز از بین می رود. تنها مورد برای بررسی انقلاب ها عکس است.

او با تاکید بر اینکه عکس ها هستند که با ما سخن می گویند، ادامه داد: در مورد جنگ ایران، عکاس های جنگ ایران عکاس های آماتور بود. آماتور به این معنی که اکثر بچه های عکاس جنگ از عکاسی انقلاب آمده بودند، نوجوان بودند و روحیه عکاس های آماتور را داشتند. هیچ کدام دوره ندیده بودند.

دوخته چی زاده با بیان اینکه عکاس ها با رزمنده ها به خط مقدم می رفتند؛ یعنی هم عکاس جنگ بودند هم رزمنده، افزود: عکس هایی از این دوران دیده می شود که از فاصله بسیار نزدیک عکاسی شده و فاصله عکاس و سوژه، و عکاس و خط مقدم و خود حادثه بسیار کم است. تفاوت عکاسی جنگ ما با بقیه عکاسی های جنگ در همین فاصله است. نترسیدن و شجاعت و روحیه بچه ها به این شکل بود.

او از نبود یک موزه عکاسی برای حراست از گنجینه های جنگ گلایه کرد و ادامه داد: بسیاری از عکس های جنگ ما مجال معرفی در دنیا را پیدا نکرد. در طول جنگ ایران و عراق بسیاری از عکس ها در آرشیو ها ماند. عکاسان جنگ ما یک طلب بزرگ از دنیا دارند چون چیزی از عکاسان مطرح دنیا کم نداشتند. این سوال همواره باقی است که با تمام شدن جنگ، نگاتیوها چه سرنوشتی پیدا کردند؟ این گنجینه هشت ساله چه می شود؟ ما در ایران یک موزه ملی برای عکس نداریم در حالی که صد و هفتاد سال از تاریخ عکاسی می گذرد.

دوخته چی زاده یادآور شد: امروز برای هر هنر و صنعتی گالری و موزه وجود دارد اما این امکان هنوز برای عکس ایجاد نشده است؛ اگر موزه عکس درست شود، موزه جنگ هم درست می شود. اگر اندکی از بودجه نهادهای متولی، صرف عکاسی جنگ و حفظ و حراست میراث جنگ می شد می توانستیم یک موزه کوچک برای این مقوله داشته باشیم.

او با تاکید بر اینکه ضعف سیستماتیک تبلیغات جنگ منجر به این مسأله شد، ادامه داد: دستگاه های امنیتی ما گاه از ثبت برخی وقایع جلوگیری می کردند درحالی که تمام این عکس ها به نفع سیستم تبلیغات بود.

این مدرس عکاسی در ادامه در خصوص اهمیت آثار سعید صادقی و امیرعلی جوادیان به عنوان دو عکاس حرفه ای دوره جنگ، گفت: هشت سال بلندترین زمانی است که یک عکاس در یک پروژه تاریخی قرار می گیرد و باید به او دست مریزاد گفت.

دوخته چی زاده با اشاره به اینکه عکس های امیرعلی جوادیان از فتح خرمشهر استثنایی است، افزود: او حتی زمانی که مجروح شده عکاسی کرد و می توان درباره زاویه، نوع نگاه و محل قرارگیری دوربین او ساعت ها حرف زد.

وی اظهار کرد: عکاسان ما مثل رزمنده ها مظلوم بودند و امروز هم بسیاری از آنها مظلومانه در گوشه بیمارستان ها زندگی می کنند، هیچ کدام از عکاسان جنگ دنبال سمت و مقام و رتبه ای نبودند و همان روحیه بسیجی را برای اعتلای کشور حفظ کردند. در عین اینکه عکاسان حرفه ای جنگ در خارج از کشور برای هر فریم مبالغ بالایی دریافت می کنند، عکاسان ما حقوقشان ماه ها عقب می افتاد.

در ادامه این مراسم با حضور عباس میرهاشمی مدیرعامل انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس، کیهان محمدخانی قائم مقام سازمان زیباسازی و مجتبی موسوی معاونت فرهنگی سازمان زیباسازی با اهدای لوح و هدیه از دو عکاس برجسته دفاع مقدس، سعید صادقی و امیرعلی جوادیان تقدیر و تشکر شد.

در پایان مراسم، فیلمی به کارگردانی هومن حسنی که به همین مناسبت ساخته شده بود به نمایش درآمد. نمایشگاه عکس های این دو عکاس جنگ تا روز چهاردهم مهرماه در محل نگارخانه برگ برپا خواهد بود.