دوران صبر "ایوب" به سرآمد؟!

حجت‌الله ایوبی که همین چند ماه قبل پس از انتصاب سیدرضا امیری‌صالحی بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد، قرارش با وزیر جدید بر ادامه همکاری است، ۱۷ اسفندماه جای خود را به محمدمهدی حیدریان داد که حدود یک دهه قبل هم معاون امور سینمایی بود.

اوایل شهریورماه ۱۳۹۲ بود که ایوبی با حکم علی جنتی ـ وزیر مستعفی فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ به جای جواد شمقدری به عنوان رییس سازمان سینمایی منصوب شد.

او که در دوران پرتنش میان دولتی‌ها و سینمایی‌ها مسئولیت سازمان سینمایی را برعهده گرفته بود، در همان اولین لحظه‌های ورودش به سازمان اعلام کرد که سعی می‌کند تمام حرف‌های نشنیده را بشنود و با اتکاء به خرد جمعی و با کمک گرفتن از نظر بزرگان صنعت سینمای ایران، درباره‌ مسائل تصمیم بگیرد.

سراپا گوشم

ایوبی سه سال قبل در گفت‌وگویی با ایسنا، درباره اولین فعالیتش در سازمان سینمایی کشور، گفته بود: بنده سراپا گوشم و همه حرف‌های نشنیده را با عشق و علاقه خواهم شنید. خیلی‌ها هستند که حرف‌هایی برای گفتن دارند و سعی می‌کنم این گفتنی‌ها را بشنوم.

رییس پیشین سازمان سینمایی در آن زمان با ابراز امیدواری از اینکه در دوره‌ مدیریتش، سینما یکی از نمادهای تدیبر و اعتدال باشد، اضافه کرده بود: «امیدوارم بتوانیم در حوزه سینما و با مشورت بزرگان تصمیمات معقولی بگیریم. شعار اصلی این دولت تدبیر و اعتدال است و بنده هم سعی کرده‌ام همیشه معتدل حرکت کنم. ان شاءالله در این دوره، سینمای ایران یکی از نمادهای تدبیر و اعتدال باشد، چرا که معتقدم امروز سینمای ایران تشنه‌ این تدبیر و اعتدال است.»

او با تاکید براینکه می‌داند مسئولیت سختی را پذیرفته است، تاکید داشت: «با این حال اساسا آدم خوش‌بینی هستم و آینده سینمای ایران را خوب می‌بینم و امیدوارم نگرانی‌های فعلی در عرصه‌ی سینما و همچنین حساسیت‌ بیش از اندازه‌ای که درباره سینمای ایران ایجاد شده، کاهش پیدا کرده و به حد و اندازه خودش برسد.»

سازمان سینمایی در سایه و خوش‌بینی ایوبی به آینده

ایوبی که در زمان معارفه خود و تودیع جواد شمقدری گفته بود تلاش می‌کند، از مشورت‌های رییس پیشین سازمان سینمایی استفاده کند، پس از مدت زمانی نه چندان طولانی اختلافاتش با مدیران قبلی بروز کرد به طوری‌که در مقطعی از یک "سازمان سینمایی در سایه‌" نام برد که توسط مدیریت پیشین تاسیس شده و برای فعالیت‌های مدیران جدید سازمان سینمایی سنگ‌اندازی می‌کند.

او که سازمان سینمایی را خانه همه سینماگران می‌دانست، تاکید می‌کرد که «با اعتماد متقابل می‌توانیم، شاهد بروز خلاقیت‌ها و اتفاقات بسیار مهم باشیم، چون سینمای ایران آماده است به وظیفه تاریخی‌اش عمل کند. سینما می‌خواهد به دولت تدبیر و امید کمک کند و سهمش را در روابط خارجی ایفا کند، جهان منتظر دیدن و شنیدن صدای ایران است.»

این اتفاق احتمالا تا حد زیادی با نمایش چند فیلم ایرانی در خارج از کشور و نیز کسب دومین اسکار سینمای ایران توسط اصغر فرهادی رخ داده است، همانطور که شعف و سخنان پراحساس ایوبی در شب جشن اسکار و تجلیل از فرهادی حاکی از این مسئله بود.

رییس پیشین سازمان سینمایی که در زمان بسته بودن خانه سینما به مدیریت سازمان سینمایی رسیده بود، در ابتدای کارش خیلی زود یکی از وعده‌های دولت یازدهم را با بازگشایی این نهاد صنفی عملی کرد.

ایوبی در همان مقطع با اشاره به حاشیه‌هایی که سینمای ایران با آن دست به گریبان بود، اظهار کرد:« متاسفانه از متن غافل شده‌ایم. باید گفت‌وگو کنیم و سینما را به جایگاه والایش برسانیم.»

پایان یک ماجرای تلخ

او در مراسمی به مناسبت بازگشایی خانه سینما عنوان کرد: «از ابتدا اعلام کرده بودیم برای جمهوری اسلامی ایران یک خانه سینما کافی است و همه صنوف می‌توانند عضو آن باشند. الان هم شوقی را که میان سینماگران به وجود آمده حس می‌کنم و البته نمی‌دانم این مسئولیت را می‌توانم تحمل کنم یا خیر، اما پروژه اصلی ما پایان این ماجرای تلخ (تعطیلی خانه سینما)بود که چند سال خوراک خبری برای رسانه‌های بیگانه شده بود و آن‌ها امروز دیگر سوژه‌ای به نام خانه سینما ندارند.»

ایوبی در جشن بازگشایی خانه سینما و روز ملی سینما با اشاره به خوشحالی سینماگران از باز شدن خانه‌اشان گفته بود:« ما وارد دوره‌ی جدیدی شده‌ایم و خوب است که در مقابل این اتفاق مقاومت نکنیم. پیام جشن امشب هم این است که حاشیه‌ها را رها کنیم.»

این استاد دانشگاه که در دوره مدیریت خود با حاشیه‌های فراوانی روبرو بود، یکی از همان اولین چالش‌هایش هنگام انتصاب مجدد جمال شورجه در شورای پروانه ساخت روی داد که در پاسخ به انتقادها تاکید کرد، « ما گفته بودیم که نگاه‌مان حذفی نیست. بلکه حضور همه سلیقه‌ها و رعایت عدالت است.»

از من توقع افشاگری نداشته باشید

در دوره مدیریت ایوبی از سازمان سینمایی یکی از مطالباتی که از سوی سینماگران وجود داشت، شفاف‌سازی قراردادهای گذشته بود که او به همراه مدیر جدیدش در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با افشاگری درباره یکی دو پروژه از جمله فیلم «لاله» که هنوز فیلمبرداری‌اش ادامه پیدا نکرده است، پرده از مسائل مالی عجیب و غریبی برداشتند.

هرچند ایوبی اظهار می‌کرد، «از من توقع افشاگری و رجوع به گذشته را نداشته باشید، اما مواردی که باید پیگیری شود و گذشته‌ای که آثارش در امروز ادامه دارد به طور طبیعی باید بررسی شود و بودجه‌هایی که لازم است هم باید از سوی مراجع نظارتی پیگیری شوند، اما همه این کارها بدون هیاهو و سروصدا و بدون اتهام ناشایست به مدیران قبلی باید انجام شود، باز تأکید می‌کنم از من انتظار هیاهو، جار و جنجال و اتهام به گذشته را نداشته باشید.»

این تاکید بر سرشفاف‌سازی‌های مالی البته برای خود ایوبی و عملکردش، در یکی دو ماه اخیر به سوژه‌ای رسانه‌ای تبدیل شده بود و پرسش‌هایی درباره خرج و مخارج سازمان سینمایی و جشنواره‌هایی که برگزار کرده است، مطرح می‌شد.

با این حال چالش‌های ایوبی فقط به مواری که در بالا اشاره شد، محدود نبود و طبق آنچه محمدمهدی عسگرپور ـ مدیر عامل پیشین خانه سینما ـ پیشگویی کرده بود، مشکلات عدیده‌ای بر سر راه رییس جدید سازمان سینمایی وجود داشت.

عسگرپور معتقد بود، «حداقل در سکانس‌های پایانی دولت دهم طرحی وجود داشت که دولت یازدهم حالا حالاها وقتش را صرف حل یک‌سری از این مشکلات باید بکند تا در ذهن مردم در حوزه‌ فرهنگ نتواند نمره‌ قبولی بگیرد، چون مدام باید درگیر مین‌گذاری‌هایی باشد که دولت دهم در حوزه‌ سینما گذاشته و این مین‌گذاری‌ها به خاطر حجم گسترده‌اش قابل توجه است.»

محاسبه حضور ثانیه‌ای در سینما

با این وجود حجت‌الله ایوبی بخشی از کارهایی را که دوست داشت در این حوزه انجام دهد، پیگیری کرد که از آن جمله به تاسیس مدرسه عالی سینما (که البته حرف و تردید درباره‌ی میزان توفیق آن زیاد است) و راه‌اندازی گروه هنر و تجربه می‌توان اشاره کرد؛ گروه سینمایی‌ای که اگرچه استقبال خوبی از آن شد و بسیاری از فیلم‌هایی که حتی در یک دهه گذشته امکان اکران پیدا نکرده بودند در این فرصت، موقعیت اکران یافتند، اما مشخص نیست با حذف اخیر یکی از سالن‌های آن در سینما فرهنگ و نیز موسسه شدن این گروه، در مدیریت جدید چه سرنوشتی خواهد داشت.

البته گروهی انتقاد دارند که با نمایش برخی فیلم‌ها، ادعای فیلم‌ساز بودن را در برخی فیلم‌سازان جوان به‌وجود آورد.

ایوبی که در دوران مدیریت خود دیجیتالی کردن سینماها را به طور جدی پیگیری کرد و ارتباط مخاطب با سینما را مهم‌ترین چالش پیش‌رویش می‌دانست، سه ماه پس از حضور خود در سازمان سینمایی به دلیل حجم کارها و فشارهایی که وجود داشت و نیز انتظارات، می‌گفت که باید مدت حضورش در سینما را ثانیه‌ای حساب کرد و نه روزانه!

او در آن مقطع به طور صریح اظهار کرد:‌ «به این جمع‌بندی رسیده‌ام که مدیریت پیشین، یک سازمان سینمایی در سایه‌ تاسیس کرده‌ و بخشی از مشکلات فعلی ما به این سازمان سینمایی تازه تاسیس برمی‌گردد؛ سازمانی که امکانات دارد،‌ پول دارد، ساختمان دارد، بنیاد تاسیس می‌کند و رسانه هم دارد. البته ما خوشحال می‌شدیم اگر این سازمان سینمایی در سایه، بنایش برهمکاری بود، چون در فرهنگ وجود رقیب معنی ندارد به دلیل اینکه آنقدر سقف کار بلند و باز است که هیچ کس رقیب دیگری نیست ولی ظاهرا سازمان سینمایی در سایه احساس می‌کند، لازمه بودنش تضعیف سازمان سینمای اصلی است.»

تا آخر ایستاده‌ام

وی که تاکید داشت، چنین موضوعی را پیش‌بینی نمی‌کرد و حاشیه‌های فراوان، انرژی و وقت زیادی از او و مجموعه می‌گیرد، ادامه می‌داد: «به کسانی که دغدغه سینمای انقلاب‌، دفاع مقدس و ارزشی را دارند، این اطمینان را می‌دهم که همه این دغدغه‌ها را بنده در بالاترین سطح دارم و مطمئن باشند که جایگاه ویژه‌ای در سازمان سینمایی کشور داشته و دارند اما آنهایی که می‌خواهند از این نام‌های بسیار خوب و مقدس برای منافع سیاسی‌، حزبی‌ یا بدترش منافع مالی و شخصی استفاده کنند، بدانند که من به آن‌ها اجازه نخواهم داد، یعنی مطمئن باشند که اجازه نمی‌دهم و تا آخر ایستاده‌ام.»

با این حال یکی از انتقاداتی که در دوران مدیریت ایوبی وجود داشت افزایش فیلم‌هایی بود که با وجود مجوز نمایش، اکران نشدند البته فشارهایی که از بیرون سینما وارد می‌شد در این بخش کار را برای او سخت کرد تا جایی که دو فیلم «رستاخیز» و «خانه پدری» در چند سانس محدود اکران شدند، اما فشارها مانع از ادامه اکران آن‌ها شد که تا به امروز هم سرنوشت اکران آنها مشخص نیست.

«خانه دختر»، «آشغال‌های دوست داشتنی» و «عصبانی نیستم» هم از جمله فیلم‌هایی بود که موفق به نمایش در این دولت نشدند و ایوبی درباره‌ی آنها مورد پرسش قرار گرفت.

البته همان یک سال قبل ایوبی در اظهارنظری گفت‌:‌ «از اهالی سینما هم انتظار درک متقابل دارم. می‌دانم فیلمسازی که فیلمش دچار مشکل می‌شود،‌ برای او هیچ چیز دیگری به جز آن فیلم اهمیت ندارد. همه زندگی و اولویت او فیلم خودش است. انتظار دارد تمام سازمان سینمایی دنبال حل مشکل او باشند. در حالی که مساله او فقط یکی از ده‌ها موضوعی است که در دستور کار سازمان سینمایی است.»

با همه این اوصاف در محاق ماندن فیلم‌ها یکی از انتقادها را روانه‌ی ایوبی کرد که او با صبر ایوبی‌اش که به مماشات انجامیده، عملا سینماگران را از تحقق وعده‌های دولت یازدهم ناامید کرده است.

ایوبی، سینما، مولانا و اظهارات شعرگونه

یکی از عادت‌های حجت‌الله ایوبی که مدیر پیشین سازمان فرهنگی هنری اکو هم بوده و اکنون مدیر بنیاد شمس و مولانا هم است، این بود که در سخنرانی‌ها یا در پاسخ به برخی موضوعات و اظهاراتی که از هنرمندان می‌شنید، جوابی شعرگونه می‌داد. این رویه حتی باعث شده بود برخی هنرمندان در مقطعی، از طریق مصاحبه یا در برنامه‌ای رسمی برای او پیغام بفرستند که البته تاثیر چندانی هم بر ایوبی نداشت.

او بیش از یک سال قبل در مصاحبه‌ای با ایسنا با تاکید براینکه "بزرگترین سرمایه خود را حمایت هنرمندان می‌داند،گفته بود: «آنچه را که اصلا نمی‌پسندم، سخن گفتن هنرمندان از طریق رسانه‌ها است. این گفتگوهای رسانه‌ای اصلا بر من اثرگذار نیست و حتی گاه نتیجه معکوس داشته است، چرا که ما همواره می‌توانیم با یکدیگر گفت‌وگو کنیم و نیازی نیست دوستان مسائل خود را از طریق رسانه‌ها به ما اعلام کنند. من مدیری هستم که تمام لحظات در تعطیلات و اعیاد رسمی و حتی تا لحظه تحویل سال پیگیر کار سینماگران هستم.»

اظهارات ایوبی که همواره تاکید داشت تمام هدفش کمک به سینما است و هر جا لازم به صبر و سکوت بوده، چنین کرده و هرجا هم لازم به سخن گفتن بوده‌، حرف زده است، کمتر از یک سال بعد یعنی پس از پایان جشنواره جهانی فجر، رنگ و بوی دیگری به خود گرفت.

پایان تحمل دوستان؟!

او در پاسخ به انتقادات برخی سینماگران از جمله مریلا زارعی که از او خواسته بود فقط با شعر جواب ندهد و پاسخی صریح به اظهاراتشان بدهد، با اشاره به اینکه «این یکی، دو، سه روز نوبت عمر گذشت/ چون آب به جویبار و چون باد به دشت /هرگز غم دو روز مرا یاد نگشت/ روزی که نیامدست و روزی که گذشت» بیان کرد: «امیدوارم به سینماگران برنخورد، ولی معتقدم آن‌ها بیشتر دیدنی هستند تا شنیدنی! پس من فیلم‌هایشان را می‌بینم و بگذارید حرف‌هایشان را نشنوم، چون فیلم‌هایشان از حرف‌هایشان جذاب‌تر است. من کمک می‌کنم فیلم‌های بعدی‌شان را بسازند. این دوستان و رفقا اگر ما را چند سال به این شکل تحمل کنند چیزی نمی‌شود.»

اندکی صبر، سحر نزدیک است

رییس پیشین سازمان سینمایی ابتدای همین امسال در پاسخ به اینکه چه وعده‌ای برای سال ۹۵ به سینماگران می‌دهد، گفت، «از روز اول به سینماگران گفتم که اندکی صبر، سحر نزدیک است. الان هم به آن‌ها می‌گویم اندکی صبر سحر نزدیک است؛ یعنی اتفاقاتی که می‌افتد تازه اول موفقیت سینمای ایران است و مطمئن باشند در ماه‌ها و سال‌های پیش‌رو انقدر اتفاقات خوب می‌افتد که کِیف کنند.»

وی همچنین از اهالی سینما صمیمانه تشکر کرد که از فضای صمیمی بوجود آمده مراقبت می‌کنند، «من انتظار ندارم که آن‌ها با هم اختلاف نداشته باشند ولی باید یاد بگیریم با حفظ مناقشات در کنار هم برای پیشبرد اهداف کشور تلاش کنیم و این مسئله‌ای است که جامعه سینمایی خیلی خوب آن را درک کرده است و آن‌ها خیلی از مسائل را به شکلی ظریف رعایت می‌کنند. به طوری که هر جا که احساس کردند، اتفاقی در حال رخ دادن است که ممکن است آرامش سینمایی ایران را به هم بزند خودشان جلویشان را می‌گیرند، مشکلات را تحمل می‌کنند همانطور که ما را هم تحمل می‌کنند.»

ایوبی که در پایان دومین سال مدیریت خود در سازمان سینمایی تاکید داشت که هرگز از پذیرش این مسئولیت پشیمان نیست، گفته بود:« اما این به معنای این نیست که سختی نکشیدم چرا که سخت‌ترین دوران زندگیم را در دو سال اول مدیریت در سازمان سینمایی گذرانده‌ام. در آغاز وقتی این مسولیت پیشنهاد شد، دوستانم در سینما که با مشکلات این عرصه آشنا بودند، دلشان برای من می‌سوخت، اما معتقدم در میان تمام مسئولیت‌هایی که می‌توانست به من پیشنهاد شود، کمتر کار و مسولیتی شاید این ارزش را داشته باشد که انسان با تمام وجودش کار کند و تمام عزت و آبرویش را برای آن بگذارد.»

آروزی ایوبی برای سینما

وی همواه یکی از ‌آرزوهای خود را این می‌دانست که سینمای ایران به یک واقعیت انکارناپذیر در ایران تبدیل شود و تاکید داشت: «به زودی این سینما روی پای خود می‌ایستد تا دیگر نیازی به بنده و امثال من نداشته باشد. امیدوارم روزی برسد که سینما آنقدر قدرتمند باشد که نیازی نباشد اصلا بدانند مدیر سازمان سینمایی کیست.»

با رفتن ایوبی از ریاست سازمان سینمایی آن هم در حالی که شنیده می‌شد تلاش زیادی برای اینکه وی استعفا دهد، صورت گرفته است، مهم‌ترین سوالی که پیش روی سینما و سینماگران می‌تواند باشد تکلیف ادامه همکاری و فعالیت برخی مدیران و بخش‌هایی است که متعلق به این دوره بوده‌اند، مثل گروه هنر و تجربه، مدرسه عالی سینما، جشنواره جهانی فیلم فجر.

همچنین مشخص نیست حضور برخی مدیرانی که بویژه سابقه غیرسینمایی و تئاتری‌ آن‌ها در سازمان سینمایی مورد انتقاد بود، چقدر دوام می‌آورد.