اشتغالزایی، وجه اشتراک رییسی و هاشمی‌طبا

پس از آغاز رسمی زمان تبلیغات تلویزیونی نامزدهای ریاست جمهوری، بر اساس قرعه کشی انجام شده، سیدمصطفی هاشمی‌طبا و سیدابراهیم رییسی، نخستین نامزدهایی بودند که به ارائه برنامه‌های کلان خود در بخش‌های مختلف پرداختند و در این بین بخش قابل توجهی از سخنان دو نامزد به مسائل و مفاهیم اقتصادی اختصاص پیدا کرد.

هاشمی‌طبا که سابقه معاونت رییس جمهوری در دولت اصلاحات و نامزدی در انتخابات سال 80 را دارد، در سخنان رو درروی خود با مردم، اقتصاد را به عنوان یکی از اصلی‌ترین اولویت‌های دولت آینده خود برشمرد و از لزوم نگاه دقیق‌تر به وعده‌های انتخاباتی در این زمینه سخن گفت.

وی نخستین اظهارات خود را به انتقاد ضمنی از بعضی وعده‌های نامزدهای انتخاباتی اختصاص داد و گفت: اینکه برخی می‌گویند اگر من پیروز شوم فلان کار را انجام می‌دهم، این خودش مصداق خرید رای است که مثلا اگر کسی بگوید اگر من رای بیاورم، فلان مبلغ را به شما می‌دهم. من حاضر نیستم هیچ وعده‌ای بدهم حتی اگر بتوانم آن را انجام دهم. عدالت به معنی مساوات نیست، عدالت یعنی هر چیزی را در جای مناسب خود قرار دهیم.

بخش عمده‌ای از سخنان اقتصادی هاشمی‌طبا بر انتقاد از سیاست‌های کلان اقتصادی به کار رفته در طول چند دهه گذشته تمرکز داشت. به گفته وی خطوط برق و ساختمان‌های بزرگ چیزهای دست‌سازی هستند که هر نسلی می‌تواند آن را انجام دهد. به اینها خیلی نباید افتخار کنیم، هرچند که این افتخاری است برای کسانی که آن را انجام داده‌اند. ما باید میراثی از خود به جای بگذاریم که نسل‌های بعد بتوانند از آن استفاده کنند.

این نامزد تصدی قوه مجریه معتقد است اگر درآمد ناخالص ملی و درآمد سرانه کشور افزایش یابد، رفاه عمومی نیز می‌تواند به وجود بیاید وگرنه اینکه صرفا آمارها به صورت صوری ساخته شود، این فقط یک عدد خواهد بود. در حالی که مدیران دولتی نباید به سرمایه‌های کشور به عنوان یک عدد نگاه کنند.

این صحبت‌های مطرح شده از سوی هاشمی‌طبا نشان می‌دهند که رویکرد اقتصادی انتقاد جدی از تجربه طولانی مدتی است که تقریبا تمامی دولت‌های اخیر در آن نقش داشته‌اند. هرچند وی با وجود این انتقادات، برنامه‌ای قطعی درباره چگونگی ایجاد تغییر در این مسیر اقتصادی ارائه نکرد اما سخنان وی نشان از آن دارد که تداوم مدیریت منابع زیرزمینی و حیاتی مانند آب، نفت و گاز به شکل فعلی را درست نمی‌داند.

او در بخشی از صحبت‌های خود درباره مدیریت منابع نفتی و گازی تاکید کرد: میلیون‌ها مترمکعب نفت خود را استخراج کردیم اما اینکه نفت را به چه کاری زدیم، بسیار مهم است. میلیاردها متر مکعب گاز از زیر زمین استخراج کردیم که قابل تجدید نیست و مصرف شده است. چاه‌های نفت ما باید تا جایی که می‌شود با تکنیک‌هایی که در دنیا وجود دارد مجددا بازسازی شود اما گاز را نمی‌توان تولید کرد. گاز و نفت چیز مهمی نیستند، فوقش نباشند، شاید انرژی تجدیدپذیر وجود داشته باشد اما هزاران سال از سابقه جنگل‌ها می‌گذرد.

این کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری در ارائه برنامه‌های خود در حوزه اشتغال نیز تلاش کرد مسیری متفاوت با دیگر نامزدها و رقبای انتخاباتی‌اش برگزیند. در شرایطی که بسیاری از نامزدها از لزوم تغییر در شرایط صنعت و کارخانه‌های فعال در این حوزه سخن می‌گویند، هاشمی‌طبا این حوزه را برای اشتغال زایی کلان ناکارآمد دانست.

به اعتقاد وی صنعت جایی نیست که بتوان در آن اشتغال فراوان ایجاد کرد و بیکاری را با آن برطرف کرد و برای ارائه گزینه جایگزین این بخش‌ها می‌توان به گردشگری فکر کرد. سرمایه‌گذاری در امر صنعت گردشگری داخلی و جذب توریسم داخلی نیز از ضروریات رسیدن به نقطه مطلوب است.

همانطور که هاشمی‌طبا در صحبت‌های خود بیکاری را ام‌الفساد اقتصاد کشور دانست، در صحبت‌های رییسی دیگر نامزد انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم نیز معضل بیکاری به عنوان یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های اقتصادی وی مورد توجه قرار گرفت.

تولیت آستان قدس رضوی که سابقه فعالیت طولانی در قوه قضاییه را به ثبت رسانده بخش قابل توجهی از صحبت‌های خود را به انتقاد از وضعیت بیکاری در اقتصاد ایران اختصاص داد.

وی گفت: بیش از ۴۰ درصد از تحصیل کرده‌ها و حدود۳۰ درصد از جوانان بیکار هستند که باعث بسیاری از آسیب‌های اجتماعی شده است. برخی در واکنش به سخنان من گفتند مگر می‌شود مسکن و اشتغال را به این شکل بوجود آورد. در برنامه ما اجرای این کاملا تحقق‌پذیر است.

با وجود تاکید چند باره رییسی برروی برنامه‌های اقتصادی خود و کارآمدی آنها، در صحبت‌های ابتدایی وی به اعتقاد کارشناسان، اثر چندانی از برنامه‌های دقیق و جامع اقتصادی به چشم نخورد.

صحبت‌های وی در حوزه اقتصاد قابل دسته بندی در چند حوزه وابسته به یکدیگر است. رییسی ابتدا به معضل فساد در اقتصاد ایران پرداخت و ضمن تاکیدی که بر لزوم نقش آفرینی محوری رییس دولت در فرایند مقابله با فساد گذاشت، از لزوم تغییر در ساختارهای اقتصادی، بانکی و دولتی برای ریشه کن کردن این پدیده سخن گفت.

رییسی عدالت اقتصادی و بازگشت کرامت اقشار کم درآمد جامعه را یکی دیگر از محورهای برنامه اقتصادی خود دانست و افزایش یارانه اقشار کم درآمد و ساخت واحدهای مسکونی ارزان قیمت را محور اصلی برنامه اقتصادی خود برای تغییر در این حوزه اعلام کرد.

با وجود تاکید جدی رییسی بر لزوم کاهش نرخ بیکاری، در صحبت‌های ابتدایی وی اثر چندانی از برنامه دقیق در این زمینه که حوزه‌های مختلف اقتصادی را از یکدیگر تفکیک کند وجود نداشت.

هرچند طبق برنامه ریزی صورت گرفته هر یک از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم در چند نوبت شانس ارائه برنامه‌های خود در بخش‌های مختلف را خواهند داشت و به نظر می رسد این انتقادات که در صحبت‌های هاشمی طبا و رییسی برنامه مدونی مشاهده نشد، امکان بر طرف شدن در نوبت‌های آینده را پیدا می‌کند اما آنچه از براورد نخستین صحبت‌های نامزدهای انتخاباتی مشخص شده محوریت یافتن مسائل اقتصادی و در راس آنها اشتغال زایی است، موضوعاتی که شاید در نخستین مناظره انتخاباتی که بناست عصر فردا انجام شود، نیز می‌تواند به چالشی جدی برای شش نامزد نهایی انتخابات تبدیل شود.