گرمایش زمین و حال بد مرجانهای خلیج فارس

داود میرشکار مدیر کل دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست می گوید: "هر ساله گزارش سفیدشدگی مرجان‌ها تهیه می‌شود. تاکنون بررسی سفیدشدگی مرجان‌ها در چندین منطقه انجام شده است. طبق بررسی‌های سال ۹۴، چهل درصد از آبسنگ‌های مرجانی در عمق کمتر از پنج متر سفیدشدگی داشتند که در سال ۹۵ به حالت عادی بازگشتند و خوشبختانه این سفیدشدگی مرجان‌ها در نایبند و چابهار کمتر بود."

"در سال ۹۵، پانزده تا بیست درصد مرجان‌ها در عمق کمتر از پنج متر دچار سفیدشدگی شدند که غیرقابل بازگشت بود؛ حتی در خارکو بیش از ۵۰ درصد سفیدشدگی در اعماق کمتر از پنج متر داشتیم."

"در سال ۹۶ در خارک، خارکو و فارس بیش از نود درصد آبسنگ‌های مرجانی دچار سفیدشدگی شدند که این سفیدشدگی غیر قابل بازگشت بود. امسال سفیدشدگی مرجان‌ها بر خلاف سال‌های گذشته شامل همه گونه‌های مرجانی بود و حتی این سفیدشدگی در اعماق بیشتر از پنج متر نیز قابل رویت بود."

به گفته سازمان محیط زیست ایران بیشترین گسترش آبسنگ‌ها در آبهای مجاور ایران در خلیج فارس، در جزایر خارک و خارکو است.به گفته آقای میرشکار، مرجان‌ها در چابهار شرایط مساعدتری داشته؛ در این منطقه سفیدشدگی بیشتر به دلیل ساخت و ساز بوده است.

اوایل امسال اعلام شد که افزایش دمای آب خلیج‌فارس از سال‌های گذشته بیشتر بوده و این باعث سفیدشدگی مرجان‌های بوشهر شده است.

در سال ۲۰۰۵، تحقیقات یک زیست شناس دریایی به نام جان برت نشان داد که آب‌سنگ‌های مرجانی خلیج فارس بیش از هر جای دیگری در دنیا تحمل نوسانات دما دارند و یافتن علت آن را امیدی برای احیای صخره‌های مرجانی در دنیا دانسته بود.


صخره‌های مرجانی یا آب‌سنگ‌های مرجانی یکی از مهمترین، ظریفترین و متنوعترین اکوسیستم‌های آبی است که شکل‌گیری آن به زمان زیادی نیاز دارد و نقش بسیار مهمی در سلامت محیط زیست و آب و هوای کره زمین دارند.

این اکوسیستم محصول همزیستی آب‌سنگ‌ها و نوع جلبک تک‌سلولی تاژک‌دار است به نام (zooxanthellae) که در بین بافت‌های آب‌سنگها زندگی می‌کنند. این جلبک‌ها فتوسنتز می‌کنند و برای آب‌سنگ اکسیژن، انرژی و مواد مغذی تامین می کنند و رنگ زیبای مرجانهای ساحلی بخاطر آنها است. علاوه بر این آب سنگ‌ها به این جلبک‌ها برای ساختن اسکلت کلسیمی خود نیاز دارند. در مقابل آب سنگ‌ها برای این جلبکهای تک سلولی محیطی برای رشد و همچنین نیتروژن، فسفر و دی اکسید کربن فراهم می‌کنند.

در بیست سال گذشته دفعات و شدت سفید شدن آب‌سنگ‌های مرجانی در تمام کره زمین افزایش یافته است. در میان عواملی که باعث این آسیب محیط زیستی می‌شوند، گرم شدن آب دریاها و اقیانوس‌ها نقش مهمی دارند و شواهد علمی نشان می‌دهند که گرم شدن آب و هوای کره زمین باعث شده دمای آب اکوسیستم‌های آبی گرم بیشتر از معمول باشد.

آب‌سنگ‌های مرجانی به نوسان دما حساسند و حتی یک تا دو درجه افزایش غیرمعمول دمای آب در تابستان که بیش از پنج تا هشت هفته طول بکشد می‌تواند روند سفید شدن مرجان‌ها را به جریان اندازد.

وقتی که دمای آب بالا می‌رود آب‌سنگها شروع به اخراج جلبک‌ها می‌کنند که این باعث می شود اسکلت سفید آنها هویدا و خود آنها دچار قحطی شوند چون خود قادر به تامین غذا و انرژی خود نیستند. با تغییرات شرایط، این آب‌سنگهای مرجانی می‌توانند بازسازی و بازپروری شوند اما اگر شرایط دشوار ادامه پیدا کند به مرگ کامل اب سنگهای مرجانی منتهی می‌شود.

حیات ۲۵ درصد آبزیان مستقیم یا غیر مستقیم به این آب سنگهای مرجانی وابسته است و زندگی بیش از نیم ملیارد از مردم جهان که در مناطق ساحلی زندگی می کنند هم به این آب‌سنگها متکی است. گردشگری، صیادی و همچنین جلوگیری از تخریب سواحل نیز مستلزم وجود این آب سنگهاست.

صخره‌های مرجانی در تعادل بخشیدن به میزان کربن و نیتروژن، حفظ خطوط ساحلی در برابر تخریب ناشی از هجوم مداوم امواج، توفان و سیل، ایجاد محیط زیست دریایی و همچنین مواد مغذی برای زنجیره غذایی و همچنین تعادل بخشیدن به سیستم ظریف طبیعت نقش اساسی دارند.

سال گذشته سی درصد آب‌سنگهای مرجانی عظیم استرالیا -بزرگترین صخره‌های مرجانی دنیا- سفید شدند. این شدت از سفید شدگی تا به حال ثبت نشده نبود. در ابتدای سال ۲۰۱۷، بیست درصد صخره‌های مرجانی عظیم استرالیا سفید شدند. به این ترتیب پنجاه درصد صخره‌های مرجانی استرالیا از بین رفتند و بیم آن می‌رود که این میزان بیشتر هم یشود.

بجز گرمای آب، درخشندگی زیاد آفتاب، آلودگی آب (اسیدی شدن، مواد شیمیایی) و آثار ناشی از گردشگری هم در سفید شدن صخره های مرجانی ساحلی نقش دارند.