یک سال از محاصره قطر گذشت

به گزارش شرق به نقل از میدل‌ایست‌آی، در ۱۲ ماه گذشته ریاض و متحدانش در حاشیه خلیج فارس در جواب نفوذ منطقه‌ای قطر محاصره‌ای زمینی، دریایی و هوایی را علیه این کشور اعمال کرده‌اند. تجارت میان دوحه و کشور‌های محاصره‌کننده متوقف شده و شهروندان هم از مسافرت بین قطر و کشور‌های محاصره‌کننده منع شده‌اند.

در قلب دوحه، اثرات این محاصره کمتر قابل مشاهده است. قفسه‌های فروشگاه‌های مواد غذایی همچنان پر است، ساخت‌وساز در جاده‌ها و استادیوم‌ها ادامه دارد و مراکز خرید همچنان فعال‌اند. صندوق بین‌المللی پول در گزارش اخیر خود تأثیرات اقتصادی محاصره بر قطر را «گذرا» دانسته و خاطرنشان کرده درحالی‌که سپرده‌های بخش‌های سرمایه‌گذاری خارجی و صندوق‌های بخش خصوصی حدود ۴۰ میلیارد دلار کاهش داشته، بانک مرکزی و صندوق مستقل ثروت قطر با تزریق نقدی این ضرر را جبران کرده‌اند. آن‌طورکه تحلیلگران می‌گویند، محاصره قطر این کشور را مجبور کرده که هم در عرصه ژئوپلیتیک و هم اقتصاد جایگزین‌هایی برای خود دست‌و‌پا کند. دوحه به‌سرعت اتکای خود به محموله‌های وارد‌شده از مرز عربستان مثل گوشت و لبنیات را با تکیه بر بازار کشور‌هایی مثل ترکیه جبران کرد و صنایع داخلی خود را هم توسعه داد.

عبدالله العریان، استادیار تاریخ دانشکده خدمات خارجی دانشگاه جورج‌تاون در قطر، می‌گوید محاصره قطر باعث کاهش وابستگی دوحه به کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس شد. آن‌طورکه العریان به میدل‌ایست‌آی گفته: شورای همکاری خلیج فارس همیشه در موقعیتی بود که می‌کوشید رویکرد مشترکی را در منطقه پیش ببرد. خودکفایی قطر، به‌ویژه به‌لحاظ اقتصادی، به این کشور اجازه می‌دهد بالاخره راه خود را برود، راهی که پیش‌تر از آن منع شده بود».

ماجرا از کجا شروع شد؟

بحران خلیج فارس یک سال پیش و در روز ۲۳ می‌آغاز شد. در آن زمان هکر‌ها به خبرگزاری رسمی قطر دسترسی پیدا کردند و اظهاراتی از قول امیر قطر درباره مسائل حساس سیاسی از جمله روابط قطر با ایران، اسرائیل و آمریکا منتشر کردند. پس از آن دوحه، امارات را عامل اصلی هک خبرگزاری رسمی قطر اعلام کرد و این اقدام را نقض آشکار قوانین بین‌المللی و توافق‌نامه‌های میان کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس خواند.

اوضاع پس از آن وخیم‌تر شد که پنجم ژوئن عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر با انتشار سلسله بیانیه‌هایی روابط خود با دوحه را قطع کردند. آن‌ها اعلام کردند تا زمان برآورده‌شدن ۱۳ خواسته خود محاصره قطر را ادامه می‌دهند. این خواسته‌ها شامل بستن شبکه خبری الجزیره، کاهش روابط دوحه و ایران و بستن پایگاه نظامی ترکیه در قطر بود. قطر این خواسته‌ها را بی‌حرمتی به تمامیت ارضی خود عنوان کرد.

خبر این محاصره هراس شهروندان قطری را به‌دنبال داشت. قفسه‌های فروشگاه‌های مواد غذایی خالی شدند و صفی طول و دراز جلوی عابربانک‌ها شکل گرفت. گرچه قفسه‌های فروشگاه‌ها سریع پر شد و پول نقد هم در دسترس مردم قرار گرفت، کمبود اقلام خاص و نوسانات قیمت همچنان ادامه دارد. سعید محجوب زویری، رئیس مرکز مطالعات خلیج فارس در دانشگاه قطر، بر این باور است که هرچه زمان گذشت بیشتر مشخص شد که این محاصره‌ها آن‌چنان که انتظار می‌رفت تأثیرگذار نبود.

به گفته این استاد دانشگاه قطر سریع به این مسائل کوچکی مثل نیاز‌های اولیه پاسخ داد و در تلاش‌هایش برای به‌حداقل‌رساندن تأثیر این بحران بر مردم موفق بود. زویری در ادامه گفت‌و‌گوی خود با میدل‌ایست‌آی می‌گوید در نهایت، کشور‌های محاصره‌کننده در هدف خود برای منزوی‌کردن قطر ناکام ماندند، چراکه دوحه بلافاصله با کشور‌های عربی و آسیایی متحد شد. محاصره قطر پیوند شهروندان قطری داخل کشور و خارج از کشور را هم مستحکم‌تر کرد، چراکه دو طرف بر سر حس هویت ملی مشترک به اتفاق نظر رسیده بودند.

نقض حقوق بشر

بااین‌حال تأثیر این محاصره‌ها برای برخی عمیق و متداوم بوده است. دیده‌بان حقوق بشر از نقض گسترده حقوق بشر با ادامه این محاصره خبر داده است که جدایی خانواده‌ها؛ وقف در تهیه خدمات دارویی و یکه‌و‌تنهاشدن کارگران مهاجر را شامل می‌شود. عبدالله، یکی از کارآفرینان قطری، به میدل‌ایست‌آی گفت: «محاصره واقعا در سطح شخصی بر من و خانواده‌ام اثر گذاشت. من مثل خیلی‌های دیگر در اینجا نیم بحرینی و نیم قطری‌ام و محاصره، خانواده‌ام را از هم گسست. پدرم که همچنان پاسپورت بحرینی دارد، در آن زمان در بحرین بود و ما مطمئن نبودیم که چه وقت همه‌چیز درست می‌شود و ما می‌توانیم مثل گذشته مرتبا او را ببینیم».

دسامبر گذشته، شش ماه بعد از محاصره، سازمان عفو بین‌الملل اعلام کرد کشور‌های محاصره‌کننده هیچ تلاشی برای تسکین درد کسانی نکردند که تحت تأثیر این محاصره قرار گرفته‌اند، از جمله بسیاری از خانواده‌های دوتابعیتی که با جدایی زجرآوری روبه‌رو بودند... و هنوز افق هیچ راه‌حلی دیده نمی‌شود.