غیبت چیست؟

پارسینه - سمانه کرمیان: غیبت از بزرگترین گناهان است. همانطور که می دانیم سرمایه بزرگ انسان در زندگی حیثیت و آبروی اوست و هر چیزی آنرا به خطر بیندازد مانند آن است که جان او را به خطر انداخته باشد بلکه گاه ترور شخصیت از ترور شخص مهمتر محسوب می شود و اینجاست که گاه گناه آن از قتل نفس نیز سنگین تر است.

احادیثی درباره غیبت کردن
رسول خدا فرمود: " دست از مرده ها بردارید و بدی های آنان را بازگو نکنید، کسی که مرد، خوبی هایش را بگویید".
امام صادق (ع) فرمود: غیبت کننده اگر توبه کند، آخرین کسی است که وارد بهشت می شود و اگر توبه نکند، اولین کسی است که به دوزخ برده می شود.
امام رضا از امام سجاد (ع) نقل میکند که هر کس خود را از ریختن آبروی مسلمانی حفظ کند، خداوند در قیامت لغزشهای او را نادیده می گرد.
پیامبر اکرم فرمودند: هرکس زن یا مردی را غیبت کند، تا چهل روز نماز و روزه اش پذیرفته نمی شود.
پیامبر همچنین فرمودند « در قیامت هنگامی که نامه اعمال انسان به دست او داده می شود، عده ای می گویند: چرا کارهای خوب ما در آن ثبت نشده است؟ به آنها گفته می شود به آنها گفته میشود: خداوند نه چیزی را کم و نه چیزی را فراموش میکند، بلکه کارهای خوب شما بخاطر غیبتی که کرده اید از بین رفته است. در مقابل افرادی که کارهای نیک فراوانی در نامه عمل خود می بینند و گمان میکنند که این پرونده ها از آنان نیست، به آنها می گویند: به واسطه غیبت شدن، نیکی های کسی که شما را غیبت کرده، برای شما ثبت شده است.

جبران غیبت

برای جبران غیبت های که در گذشته مرتکب شده ایم، اگر غیبت شونده از دنیا رفته است، باید توبه کرده و از درگاه خداوند عذرخواهی کنیم که البته خداوند توبه پذیر است، اما در صورتی که او زنده و در قید حیات هست، اگر به او بگوییم که ما غیبت تو را کرده ایم ناراحت می شود، به گفته بعضی مراجع تقلید، نباید به او گفت، بلکه باید بین خود و خداوند توبه کرد و اگر امکان دسترسی به شنودگان غیبت است، به نحوی با ذکر خیر و تکریم آن فرد، تحقیر گذشته را جبران کنیم و اگر غیبت شونده ناراحت نمی شود از خود او حلالیت بخواهیم.
شبیخ طوسی در شرح تجرید، بر اساس حدیثی از پیامبر می فرماید: اگر غیبت شونده، غیبت را شنیده است، جبران آن به این است که نزد او برویم و عذر خواهی کرده و حلالیت بخواهیم، اما اگر نشنیده است، باید هرگاه یادی از غیبت شونده کردیم، برای او استغفار نماییم.

موارد جواز غیبت

در مواردی غیبت کردن جایز است که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
1: در مقام مشورت در کارهای مهم، یعنی اگر شخصی درباره ی دیگری مشورت خواست، ما می توانیم عیب های آن فرد را به مشورت کننده بگوییم.
2: برای رد سخن و عقیده ی باطل اشخاصی که دارای چنین اعتقاداتی هستند، نقل سخن و عیب سخن آنها جایز است، تا مبادا مردم دنباله رو آنها شوند.
3: برای گواهی دادن نزد قاضی، باید حقیقت را گفت گرچه غیبت باشد.
4: برای اظهار مظلومیت، بیان کردن ظلم ظالم مانعی ندارد.
5: کسی که بدون حیا و آشکارا گناه میکند، غیبت ندارد.
6: برای رد ادعاهای پوچ، غیبت مانعی ندارد. کسی که می گوید: من مجتهدم، دکترم، سیدم، و ما می دانیم که او اهل این صفات نیست، جایز است به مردم آگاهی دهیم تا فریب نخورند.

شنیدن غیبت:

وظیفه شنونده، گوش ندادن به غیبت و دفاع از مومن است. در حدیثی می خوانیم : کسی که غیبت را بشنود و سکوت کند، شریک جرم گوینده است.
پیامبر فرمود: هر کسی غیبت را بشنود و آن را رد کند، خداوند هزار باب شر را در دنیا و آخرت بر او می بندد ولی اگر ساکت بود و گوش داد گناه گوینده نیز برای او ثبت می شود و اگر بتواند غیبت شونده را یاری کند، ولی یاری نکرد در دو دنیا خوار و ذلیل می شود.
در روایتی دیگر، غیبت کردن، کفر و شنیدن و راضی بودن به آن، شرک دانسته شده است.
در آیه ی 36 سوره اسرا می خوانیم: هریک از گوش و چشم و دل انسان، در قیامت مورد بازخواست قرار میگیرند، بنابراین ما حق شنیدن هر حرفی را نداریم.

کفاره و توبه

چون غیبت کردن از گناه کبیره است اگر کسی به آن مبتلا شد واجب است فوری از آن پشیمان شود و پس از پشیمانی قلبی به زبان نیز استغفار نماید و از آنجا که غیبت جنبه حق الناس دارد اگر دسترسی به صاحب غیبت دارد از او عذرخواهی نماید هر چند بصورت سر بسته باشد و اگر دسترسی بطرف ندارد یا از دنیا برای او استغفار نموده و عمل نیک انجام دهد شاید به برکت آن خدای متعال هم وی را بخشیده و طرف مقابل را راضی سازد.