.svg)
۷ علت شایع درد پا در سالمندان
پارسینه: سالمندان ویژگی‌های فیزیولوژیکی دارند که باعث می‌شود اغلب از درد پا، تورم و حالات مختلفی مثل همان گزگز و گر گرفتن شکایت کنند. بعضی از آنها هم ابراز می‌کنند که شدت گزگز یا سردی پا و... شب‌ها یا هنگام بیدار شدن از خواب زیاد است. این وضعیت‌ها باعث اختلال در خواب و فعالیت‌های روزمره می‌شود.
شکایات و اصطلاحات متداولی مانند «پام گزگز می‌کنه... پام خواب میره... انگار پام تو آتیش داره می‌سوزه... پام ورم کرده و...» را کمتر از جوانان می‌شنویم. اما این شکایت‌ها و اصطلاح‌ها بین سالمندان رایج است. سالمندان ویژگی‌های فیزیولوژیکی دارند که باعث می‌شود اغلب از درد پا، تورم و حالات مختلفی مثل همان گزگز و گر گرفتن شکایت کنند. بعضی از آنها هم ابراز می‌کنند که شدت گزگز یا سردی پا و... شب‌ها یا هنگام بیدار شدن از خواب زیاد است. این وضعیت‌ها باعث اختلال در خواب و فعالیت‌های روزمره می‌شود. وقتی سالمندان با چنین شکایت‌هایی مراجعه می‌کنند، ذهن پزشک معمولا سراغ تشخیص‌های زیر می‌رود.
1- تنگی کانال نخاعی
یکی از مشکلاتی که در سالمندان شایع است، تنگی کانال نخاعی است. ستون فقرات نیز مانند زانو دچار آرتروز و ساییدگی می‌شود و آرتروز در ستون فقرات به نخاع فشار وارد می‌کند. اگر تنگی کانال در ناحیه گردن باشد، فرد دچار درد، گزگز، مورمور و... در دست‌ها خواهد شد. افرادی که دچار تنگی کانال در ناحیه کمری هستند، دچار مشکل دیگری هم خواهند شد. در این افراد، استخوان‌های اضافی هم در ناحیه ستون فقرات تشکیل می‌شود و همین عامل باعث تنگ‌تر شدن کانال نخاع می‌شود و علائم تنگی نخاع در فرد تشدید خواهد شد. فردی که دچار تنگی کانال است، در حالت نشسته مشکلی ندارد ولی هنگام ایستادن و راه رفتن فشار روی نخاع زیاد می‌شود و فرد دچار نشانه‌های گزگز، مورمور، خواب‌رفتگی، بی‌حسی و... خواهد شد. با شروع این علائم، فرد ناچار است متوقف شود و بنشیند همچنین بیماران با خم شدن به جلو می‌توانند علائم‌شان را کاهش دهند. اگر تنگی کانال نخاعی افزایش یابد، فرد به همان نسبت دچار ناتوانی بیشتری در راه رفتن خواهد شد. وقتی تنگی خفیف است، ممکن است بیمار بتواند یک ساعت راه برود ولی با پیشرفت بیماری شاید راه رفتن بیمار به چند دقیقه برسد. مشکل این افراد نیز معمولا از زانو به پایین است. بنابراین به این موضوع نیز باید توجه داشت و از بیمار رادیوگرافی و آم‌آرآی درخواست کرد.
2- دیابت کنترل‌نشده
بسیاری از سالمندان به بیماری دیابت مبتلا هستند. بیماران ممکن است دارو دریافت کنند یا هنوز از وجود قند خون بالا اطلاعی نداشته باشند. بیماری دیابت کنترل‌نشده باعث ایجاد اختلالی به نام نوروپاتی یا آسیب به اعصاب می‌شود. وقتی عملکرد اعصاب مناسب نیست، علائمی مانند گزگز، خواب رفتن پا، احساس سردی و... در پای سالمند ایجاد می‌شود. این علائم معمولا در ناحیه انگشتان و کف پا بیشتر دیده می‌شود. به همین دلیل هنگامی که سالمندی با چنین شکایتی مراجعه می‌کند در وهله اول باید از وضعیت قند خون او مطلع شویم که این کار با یک آزمایش ساده امکان‌پذیر است. معمولا علائم نیز با کنترل مناسب قند خون و رعایت رژیم غذایی مناسب خودبه‌خود برطرف خواهند شد.
3- سکته مغزی
گاهی سالمندان فکر می‌کنند اگر ساق پا یا ران دچار بی‌حسی شود، علائمی از شروع سکته مغزی است، در حالی که بی‌حسی که نشانه سکته مغزی باشد، معمولا یکطرفه است؛ یعنی علاوه بر پاها، دست‌ها نیز درگیر هستند. بنابراین زمانی که سالمند با شکایت بی‌حسی در پا مراجعه کرد، حتما باید از او درباره بی‌حسی در سایر اندام‌ها نیز سوال شود.
4- آسیب تاندون و عضله
گاهی ساق و پنجه پا متورم می‌شود. این تورم ممکن است در اثر مشکلات مکانیکال مانند تورم تاندون‌ها، التهاب عضلات و... در همان ناحیه باشد ولی بیشتر اوقات تورم در ناحیه ساق ناشی از مشکلات قلبی و کلیوی است، به‌خصوص اگر تورم و التهاب دوطرفه و یکسان باشد.
5- نارسایی عروق
مشکل دیگری که در برخی از سالمندان دیده می‌شود، نارسایی عروقی است. بعضی از بیماران دچار آرترواسکلروز در ناحیه عروق اندام تحتانی (ران و ساق پا) می‌شوند. عروقی که دچار گرفتگی هستند، نمی‌توانند خون را به اندام تحتانی برسانند. عضلات خون کمتری دریافت می‌کنند و فرد هنگام راه رفتن و فعالیت که عضله به اکسیژن بیشتری نیاز دارد، دچار مشکلاتی مانند درد، سوزش، گزگز و... می‌شود. علائم مشابه آن علائمی است که در سالمندان دچار تنگی کانال نخاعی رخ می‌د‌هد. پزشک در این مواقع موظف است این 2 بیماری را از هم افتراق دهد. شرح‌حال گرفتن از بیمار تا حدی می‌تواند به تشخیص درست کمک کند. تفاوت مهم این است که در تنگی کانال نخاعی بیمار برای تسکین درد و ادامه دادن به راه رفتن، باید ستون فقرات را به جلو خم کند ولی در گرفتگی عروق، بیمار برای ادامه دادن راه، باید کمی استراحت کند ولی در نهایت این آزمایش‌هاست که نوع اختلال را تعیین می‌کند. نارسایی عروق ممکن است در وریدها باشد. در این موارد با بیماری واریس مواجه خواهیم بود. واریس فعال نیز باعث احساس سنگینی در پا، درد، گرمی، تورم، التهاب و... می‌شود. تشخیص واریس مشکل نیست و افراد معمولی نیز می‌دانند واریس دارند. افرادی که واریس دارند، معمولا در قسمت پنجه تا نوک انگشتان احساس گرما می‌کنند. امروزه درمان‌های خوبی برای برطرف کردن مشکل واریس وجود دارد که متخصصان عروق انجام می‌دهند. همچنین پوشیدن جوراب‌های مخصوص نیز به بیماران کمک زیادی می‌کند.
6- نشانگان پای بی‌قرار
نشانگان پای بی‌قرار در سالمندان زیاد دیده می‌شود. این افراد هنگام راه رفتن و درطول روز شکایتی ندارند ولی زمان استراحت به‌خصوص شب‌ها که می‌خواهند بخوابند، دچار درد شدید همراه با احساس ضربان در ساق پا می‌شوند، به‌طوری که باید از رختخواب بلند شوند و راه بروند. چنین بیمارانی بهتر است آخر شب دوش بگیرند. خواب منظمی داشته باشند و از بعضی داروها و ویتامین‌ها که پزشک تجویز می‌کند، استفاده کنند.
7- انحراف زانو
یکی از عوارض مهم آرتروز زانوی سالمندان در درازمدت، انحراف زانو به داخل یا خارج است اما این عارضه در همه مبتلایان دیده نمی‌شود. عواملی مانند چاقی یا پارگی رباط در جوانی و بی‌توجهی به آن و انحراف زانوها به صورت پاضربدری یا پاپرانتزی از موارد مهمی هستند که ابتلا به آرتروز را آسان‌تر می‌کنند زیرا در وضعیت‌های گفته‌شده، فشار روی زانوها زیاد است اما خم شدن زانوها به طرف خارج یا داخل پا بیشتر به‌دلیل انحراف زانویی است که از جوانی وجود داشته ولی عارضه‌ای برای بیمار ایجاد نمی‌کرده بنابراین نسبت به آن بی‌توجه بوده است، در حالی که انحراف‌هایی که در علم پزشکی به‌عنوان پاضربدری یا پاپرانتزی شناخته می‌شوند قبل از حداکثر 55 سالگی باید با جراحی اصلاح شوند و زانو به وضعیت طبیعی خود بازگردد. در اختلال ساختاری پاضربدری یا پاپرانتزی یک طرف زانو به‌طور مداوم تحت فشار است و به مرور دچار خوردگی بیشتری می‌شود و باعث کج شدن زانو و انحراف آن به سمت بیرون یا داخل خواهد شد. برای بیماران بعد از 55 سالگی نمی‌توان کاری انجام داد. تنها راه این است که فشار کمتری به زانو وارد کنند، اجسام سنگین بلند نکنند، روی سطوح شیب‌دار راه نروند، وزن خود را کاهش دهند و... تا از پیشرفت انحراف جلوگیری شود. گاهی درباره استفاده از عصا برای بهبود وضعیت یا جلوگیری از پیشرفت انحراف سوال می‌شود ولی عصا باعث جلوگیری از انحراف بیشتر نمی‌شود. اصلاح انحراف زانو در سالمندان فقط زمانی امکان‌پذیر است که آرتروز آنقدر شدید باشد که بیمار نیاز به تعویض مفصل پیدا کند. در این مواقع با تعویض مفصل می‌توان حین عمل جراحی انحراف زانو را هم اصلاح کرد.
1- تنگی کانال نخاعی
یکی از مشکلاتی که در سالمندان شایع است، تنگی کانال نخاعی است. ستون فقرات نیز مانند زانو دچار آرتروز و ساییدگی می‌شود و آرتروز در ستون فقرات به نخاع فشار وارد می‌کند. اگر تنگی کانال در ناحیه گردن باشد، فرد دچار درد، گزگز، مورمور و... در دست‌ها خواهد شد. افرادی که دچار تنگی کانال در ناحیه کمری هستند، دچار مشکل دیگری هم خواهند شد. در این افراد، استخوان‌های اضافی هم در ناحیه ستون فقرات تشکیل می‌شود و همین عامل باعث تنگ‌تر شدن کانال نخاع می‌شود و علائم تنگی نخاع در فرد تشدید خواهد شد. فردی که دچار تنگی کانال است، در حالت نشسته مشکلی ندارد ولی هنگام ایستادن و راه رفتن فشار روی نخاع زیاد می‌شود و فرد دچار نشانه‌های گزگز، مورمور، خواب‌رفتگی، بی‌حسی و... خواهد شد. با شروع این علائم، فرد ناچار است متوقف شود و بنشیند همچنین بیماران با خم شدن به جلو می‌توانند علائم‌شان را کاهش دهند. اگر تنگی کانال نخاعی افزایش یابد، فرد به همان نسبت دچار ناتوانی بیشتری در راه رفتن خواهد شد. وقتی تنگی خفیف است، ممکن است بیمار بتواند یک ساعت راه برود ولی با پیشرفت بیماری شاید راه رفتن بیمار به چند دقیقه برسد. مشکل این افراد نیز معمولا از زانو به پایین است. بنابراین به این موضوع نیز باید توجه داشت و از بیمار رادیوگرافی و آم‌آرآی درخواست کرد.
2- دیابت کنترل‌نشده
بسیاری از سالمندان به بیماری دیابت مبتلا هستند. بیماران ممکن است دارو دریافت کنند یا هنوز از وجود قند خون بالا اطلاعی نداشته باشند. بیماری دیابت کنترل‌نشده باعث ایجاد اختلالی به نام نوروپاتی یا آسیب به اعصاب می‌شود. وقتی عملکرد اعصاب مناسب نیست، علائمی مانند گزگز، خواب رفتن پا، احساس سردی و... در پای سالمند ایجاد می‌شود. این علائم معمولا در ناحیه انگشتان و کف پا بیشتر دیده می‌شود. به همین دلیل هنگامی که سالمندی با چنین شکایتی مراجعه می‌کند در وهله اول باید از وضعیت قند خون او مطلع شویم که این کار با یک آزمایش ساده امکان‌پذیر است. معمولا علائم نیز با کنترل مناسب قند خون و رعایت رژیم غذایی مناسب خودبه‌خود برطرف خواهند شد.
3- سکته مغزی
گاهی سالمندان فکر می‌کنند اگر ساق پا یا ران دچار بی‌حسی شود، علائمی از شروع سکته مغزی است، در حالی که بی‌حسی که نشانه سکته مغزی باشد، معمولا یکطرفه است؛ یعنی علاوه بر پاها، دست‌ها نیز درگیر هستند. بنابراین زمانی که سالمند با شکایت بی‌حسی در پا مراجعه کرد، حتما باید از او درباره بی‌حسی در سایر اندام‌ها نیز سوال شود.
4- آسیب تاندون و عضله
گاهی ساق و پنجه پا متورم می‌شود. این تورم ممکن است در اثر مشکلات مکانیکال مانند تورم تاندون‌ها، التهاب عضلات و... در همان ناحیه باشد ولی بیشتر اوقات تورم در ناحیه ساق ناشی از مشکلات قلبی و کلیوی است، به‌خصوص اگر تورم و التهاب دوطرفه و یکسان باشد.
5- نارسایی عروق
مشکل دیگری که در برخی از سالمندان دیده می‌شود، نارسایی عروقی است. بعضی از بیماران دچار آرترواسکلروز در ناحیه عروق اندام تحتانی (ران و ساق پا) می‌شوند. عروقی که دچار گرفتگی هستند، نمی‌توانند خون را به اندام تحتانی برسانند. عضلات خون کمتری دریافت می‌کنند و فرد هنگام راه رفتن و فعالیت که عضله به اکسیژن بیشتری نیاز دارد، دچار مشکلاتی مانند درد، سوزش، گزگز و... می‌شود. علائم مشابه آن علائمی است که در سالمندان دچار تنگی کانال نخاعی رخ می‌د‌هد. پزشک در این مواقع موظف است این 2 بیماری را از هم افتراق دهد. شرح‌حال گرفتن از بیمار تا حدی می‌تواند به تشخیص درست کمک کند. تفاوت مهم این است که در تنگی کانال نخاعی بیمار برای تسکین درد و ادامه دادن به راه رفتن، باید ستون فقرات را به جلو خم کند ولی در گرفتگی عروق، بیمار برای ادامه دادن راه، باید کمی استراحت کند ولی در نهایت این آزمایش‌هاست که نوع اختلال را تعیین می‌کند. نارسایی عروق ممکن است در وریدها باشد. در این موارد با بیماری واریس مواجه خواهیم بود. واریس فعال نیز باعث احساس سنگینی در پا، درد، گرمی، تورم، التهاب و... می‌شود. تشخیص واریس مشکل نیست و افراد معمولی نیز می‌دانند واریس دارند. افرادی که واریس دارند، معمولا در قسمت پنجه تا نوک انگشتان احساس گرما می‌کنند. امروزه درمان‌های خوبی برای برطرف کردن مشکل واریس وجود دارد که متخصصان عروق انجام می‌دهند. همچنین پوشیدن جوراب‌های مخصوص نیز به بیماران کمک زیادی می‌کند.
6- نشانگان پای بی‌قرار
نشانگان پای بی‌قرار در سالمندان زیاد دیده می‌شود. این افراد هنگام راه رفتن و درطول روز شکایتی ندارند ولی زمان استراحت به‌خصوص شب‌ها که می‌خواهند بخوابند، دچار درد شدید همراه با احساس ضربان در ساق پا می‌شوند، به‌طوری که باید از رختخواب بلند شوند و راه بروند. چنین بیمارانی بهتر است آخر شب دوش بگیرند. خواب منظمی داشته باشند و از بعضی داروها و ویتامین‌ها که پزشک تجویز می‌کند، استفاده کنند.
7- انحراف زانو
یکی از عوارض مهم آرتروز زانوی سالمندان در درازمدت، انحراف زانو به داخل یا خارج است اما این عارضه در همه مبتلایان دیده نمی‌شود. عواملی مانند چاقی یا پارگی رباط در جوانی و بی‌توجهی به آن و انحراف زانوها به صورت پاضربدری یا پاپرانتزی از موارد مهمی هستند که ابتلا به آرتروز را آسان‌تر می‌کنند زیرا در وضعیت‌های گفته‌شده، فشار روی زانوها زیاد است اما خم شدن زانوها به طرف خارج یا داخل پا بیشتر به‌دلیل انحراف زانویی است که از جوانی وجود داشته ولی عارضه‌ای برای بیمار ایجاد نمی‌کرده بنابراین نسبت به آن بی‌توجه بوده است، در حالی که انحراف‌هایی که در علم پزشکی به‌عنوان پاضربدری یا پاپرانتزی شناخته می‌شوند قبل از حداکثر 55 سالگی باید با جراحی اصلاح شوند و زانو به وضعیت طبیعی خود بازگردد. در اختلال ساختاری پاضربدری یا پاپرانتزی یک طرف زانو به‌طور مداوم تحت فشار است و به مرور دچار خوردگی بیشتری می‌شود و باعث کج شدن زانو و انحراف آن به سمت بیرون یا داخل خواهد شد. برای بیماران بعد از 55 سالگی نمی‌توان کاری انجام داد. تنها راه این است که فشار کمتری به زانو وارد کنند، اجسام سنگین بلند نکنند، روی سطوح شیب‌دار راه نروند، وزن خود را کاهش دهند و... تا از پیشرفت انحراف جلوگیری شود. گاهی درباره استفاده از عصا برای بهبود وضعیت یا جلوگیری از پیشرفت انحراف سوال می‌شود ولی عصا باعث جلوگیری از انحراف بیشتر نمی‌شود. اصلاح انحراف زانو در سالمندان فقط زمانی امکان‌پذیر است که آرتروز آنقدر شدید باشد که بیمار نیاز به تعویض مفصل پیدا کند. در این مواقع با تعویض مفصل می‌توان حین عمل جراحی انحراف زانو را هم اصلاح کرد.
منبع:بهداشت نیوز
ارسال نظر