چگونه عصبانیت خود را کنترل کنیم؟

منشاء وقوع تمام نزاع‌ها در هر ابعادی، خشم و ناتوانی افراد در کنترل آن است؛ خشمی که یکباره بر فرد چیره شده و با کنار زدن عقل، نبض رفتارهای فردی را به دست می‌گیرد و تا بن بست پشیمانی انسان را پیش می‌برد.

ریشه‌یابی علت وقوع اکثر نزاع‌ها، عمدتا مسائلی پیش پا افتاده و اولیه بوده که امکان رفع آن با تعقل وجود دارد؛ اما خشم، اجازه فکر کردن را از فرد گرفته و او را به تصمیماتی آن وا می‌دارد.

نگرانی از آمار فزاینده درگیری و نزاع‌هایی که گاه به مصدومیت یا حتی مرگ طرفین دعوا منجر می‌شود، در جامعه روندی صعودی دارد، اگرچه آمارها برای همه جوامع یکسان نیست.

کسب مهارت کنترل خشم، در شرایطی که سبب برای خشمگین شدن افراد فراهم است، یکی از ضرورت‌های زندگی به شمار می‌رود.

یک کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در گفت و گو با ایسنا، گفت: خشم هیجانی پیچیده و یک واکنش به هنجار، مفید و متداول نسبت به ناکامی و بدرفتاری است؛ اما این هیجان اگر از کنترل فرد خارج شود، ویران کننده خواهد بود و گاه منجر به آسیب‌های فراوان فردی و اجتماعی جبران ناپذیر می‌شود.

مریم بنایی با تاکید بر لزوم فراگیری مهارت‌هایی برای کنترل خشم، به تشریح عوامل مختلف برانگیخته شدن خشم در افراد پرداخت.

عوامل برانگیختگی خشم

او گفت: دلایل برانگیخته شدن خشم می تواند بیرونی یا درونی باشد؛ افکاری که از انتظارات نابه جای فرد از خود و دیگران یا احساس مقصر بودن نشات می گیرد یک عامل درونی و بی احترامی و تحقیر شدن، پایمال شدن حق، مشکلاتی مانند از دست دادن اموال، درگیری خانوادگی و زناشویی و ... عوامل بیرونی برانگیخته شدن خشم است.

افراد با چه خصوصیاتی بیشتر خشمگین می شوند؟

این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی اضافه کرد: افرادی که نیاز مبرم و سیری ناپذیر برای کامل بودن دارند، آنان که ترس شدید از اشتباه کردن دارند، افرادی که نیاز شدیدی به کنترل دیگران دارند، افرادی که از شنیدن عقاید دیگران هراس دارند، افرادی که نیاز به تایید و پذیرش دیگران دارند، افرادی که اعتماد به نفس پایین دارند و افرادی که تصور می کنند همواره باید با صلاحیت، شجاع، قدرتمند و قوی به نظر برسند، بیشتر مستعد خشمگین شدن هستند .

در چه مواقعی آستانه کنترل خشم پائین‌تر است؟

بنایی با بیان اینکه آستانه تحمل در افراد گاه پائین‌تر از دیگر مواقع است، گفت: زمانیکه فرد با ناکامی و شکست مواجه بوده یا دچار مشکلات مالی باشد، زمانی که احساس کند با او منصفانه و عادلانه برخورد نشده یا آنوقت که فرد برای زمانی طولانی دچار استرس باشد، آستانه تحمل هم پائین‌تر خواهد بود.

این کارشناس ارشد روانشناسی ادامه داد: وقتی فرد احساس ضعف و ناتوانی کند یا با چندین مشکل به طور همزمان مواجه شود، وقتی که به یک بیماری مزمن و سخت مبتلا بوده یا احساس درد دارد و احساس خستگی می کند و زمانی که از سوی دیگران تحقیر می شود، آستانه برانگیختگی خشم به میزان بیشتری پایین می‌آید.

روش‌های کنترل خشم

او در بیان راهکارهایی برای کنترل خشم، لزوم شناخت مهارت‌هایی که مانع استمرار رفتارهای پرخاشگرانه می‌شود را یادآور و در ادامه افزود: شناخت احساساتی که باعث خشم می‌شود و اطلاع از پیامدهای رفتار پرخاشگرانه برای خود و دیگران به کنترل خشم کمک می‌کند.

بنایی گفت: تمرین مکانیزم مقابله با خشم، آرامش آموزی، بازسازی شناختی، تغییر تفکر، تخلیه انرژی، افزایش توانایی حل مسئله و تغییر محیط، بهترین راهکارها برای کنترل خشم است.

او ادامه داد: وقتی خشمگین و عصبی می شویم، افکارمان بسیار اغراق آمیز شده و به طور کامل نمایشی می‌شود، در این حالت بهتر است از راه هایی برای مهار آن استفاده کنیم، به عنوان مثال به جای اینکه بگوییم "چقدر وحشتناک!" یا "بدبخت و بیچاره شدم" به خودمان بگوییم "این مسئله من را ناراحت کرد، اما دنیا به آخر نرسیده و عصبانی شدن هم مشکل را حل نمی کند."

چه کاری را هنگام عصبانیت انجام ندهیم

این کارشناس ارشد روانشناسی گفت: انجام ندادن بعضی رفتارها مانع از خشم شده و فرد را در این مسیر کمک خواهد کرد.

او گفت: مسخره کردن دیگران، فرار از مسائل، بیان برخی واژه‌ها و جملات تحقیر آمیز و تحریک کنند، تعمیم ندادن یک رفتار بد که یک بار اتفاق افتاده، تهدید کردن، توهین کردن و ... از رفتارهایی است که هنگام عصبانیت نباید انجام داد.

این کارشناس ارشد روانشناس اضافه کرد: هنگام عصبانیت نباید به گذشته برگشت، باید در روند کار وقفه ایجاد کرد، واکنش سریع نشان نداد و برای تغییر محیط تلاش کرد.

بنایی همچنین گفت: برای پیشگیری از بروز خشم و مدیریت آن، سعی کنیم با دیگران همدردی کنیم، خودمان را چند لحظه به جای طرف مقابل قرار دهیم، سعی کنیم دیگران را ببخشیم، سرزنش کردن را متوقف و به فکر انتقام و تلافی کردن نباشیم، به ویژگی مثبت خود و کارهایی که در گذشته فرد خطاکار برای ما انجام داده خوب فکر کنیم.