تاثیر تحریم‌های امریکا بر دسترسی ایرانیان به دارو

آمریکا چشم خود را بر روی کاربرد سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیک توسط صدام بر علیه سربازان ایرانی و مردم شهر‌ها (به خصوص سردشت و حلبچه عراق) بست، علاوه بر این‌ها آمریکا مانع دسترسی ایران به آنتی دوت‌های درمان مصدومان شیمیایی شد. خود من یکی از آسیب دیدگان با این عوامل شیمیایی بودم و در اورژانس‌های مناطق جنگی شاهد صد‌ها مصدوم شیمیایی بودم که در دسترسی به امکانات درمانی به خصوص آنتی دوت‌ها در مضیقه بودند. کنوانسیون‌های بین المللی و قوانین مرتبط با منشور ملل متحد نیز در آن زمان کمکی به ایرانی‌ها نکرد.

آمریکایی‌ها بهانه‌های سیاسی مخصوص به خود را برای توجیه حمایت از صدام داشتند. به همین دلیل من نمی‌خواهم با زبان قانون و منشور ملل متحد حرفهایم را بزنم من می‌خواهم با زبان حقوق انسان‌ها صحبت کنم و بنویسم. زیرا من شاهد پایمال شدن حقوق انسان‌ها در جنگ نابرابر سیاسی بین ایران و آمریکا بوده ام. در این مناقشه سیاسی، مردم شامل کودکان، جوانان، زنان و سالمندان آسیب‌های زیادی دیده اند. آنچه مسلم است ریشه مشکلات ایران و آمریکا سیاسی است، بنابراین به طور فیزیکی جنگ با سلاح و روش‌های مرسوم آن (به جز موارد کمی) بین ایران و آمریکا رخ نداده است و آشکار است که ریشه این تقابل‌ها سیاسی است. انتظار میرود در تقابل‌های سیاسی طوری اقدام شود که مردم به خصوص گروه‌های آسیب پذیر جامعه آسیب نبینند. گروه‌هایی نظیر کودکان، سالمندان، زنان، فقرا و ... تحریم‌های اقتصادی اگر چه در ظاهر ممکن است طوری برنامه ریزی شود که آسیب‌های آن متوجه دسترسی مردم به غذا و دارو نگردد، اما در عمل اینگونه نیست. اگر روابط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی حاکم بر دنیای امروز را مورد ملاحظه قرار دهیم متوجه خواهیم شد که این‌ها در هم تنیده (Integrated) و متاثر از همدیگر کنش و واکنش دارند. روابط اقتصادی در حوزه‌های بانکی، تجارت بین الملل، گمرک و. را نمیتوان از سایر روابط جدا دانست؛ بنابراین وقتی تحریم اقتصادی رخ می‌دهد در دنیای یکپارچه و در هم تنیده امروز که نام دهکده جهانی بر آن نهاده شده است همه روابط و پارامتر‌ها آسیب خواهند دید.

ایران به اقتضای شرایط و سیاست‌هایی که پس از پیروزی انقلاب داشته است سرمایه گذاری‌های خوبی را برای دسترسی آحاد جامعه به دارو‌ها انجام داده است.

ایران یکی از پیشروترین کشور‌های دنیا در تولید دارو‌های ژنریک بوده ونزدیک به چهل سال تجربه خوبی در تولید دارو‌های ژنریک و دسترسی مردم به دارو‌های ارزان داشته است. همچنین ایران آن بخش از دارو‌هایی که در کشورش تولید نمی‌شود را از شرکت‌های معتبر وارد کرده و در اختیار مردم قرار داده است. در حال حاضر نزدیک به ۹۷ درصد نیاز دارویی جامعه ایران از طریق یکصد شرکت تولید کننده دارو در ایران تامین و تنها ۳ درصد واردات می‌شود. شرکت‌هایی که تولید و واردات دارو را انجام می‌دهند شرکت‌های خصوصی و متعلق به مردم در قالب شرکت‌های سهامی خاص و یا عام هستند. مردم از طریق بازار بورس و همچنین سرمایه گذاری‌های خصوصی در این صنعت سرمایه گذاری سنگینی کرده اند، صنعتی که به نظر میرسد نباید در مناقشات سیاسی و حتی جنگ آسیب ببینند. به عنوان فردی که در سندیکای صنایع داروسازی ایران مسئولیت دارم و به عنوان شخصی که در صنعت حضور فعال دارم معتقدم از تمام جهات، دسترسی مردم به دارو در اثر تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران مختل خواهد شد.

مهمترین تاثیر‌های تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر دسترسی مردم به دارو‌ها را می‌توان در موارد زیر بیان کرد:

الف.: اثراتی که تحریم‌ها بر اقتصاد کشور و حوزه سلامت خواهد گذاشت:

۱- تولید، اشتغال و درآمد ملی کم خواهد شد.

۲- بیکاری بیشتر شده، درامد سرانه کاهش می‌یابد و توان هزینه کردن مردم برای سلامت خود کمتر میشود.

۳- کاهش درآمد دولت بر تامین منابع سلامت تاثیر منفی خواهد داشت، در حال حاضر حدود ۷ درصد درامد ملی در ایران برای حوزه سلامت هزینه میشود. با توجه به اینکه بیش از ۹۵ درصد مردم ایران از بیمه دولتی استفاده می‌کنند کاهش درآمد دولت باعث آسیب جدی به سلامت مردم خواهد شد.

۴- تقریبا تمام دارو‌های موجود در فهرست دارو‌های ایران تحت پوشش بیمه عمومی هستند و کاهش درآمد دولت دسترسی مردم به دارو‌ها را به شدت کم و پرداخت از جیب مردم به خصوص فقرا بیشترخواهد شد.

۵- زنجیره تامین مواد را برای شرکت‌های تولیدی و وارداتی کند و طولانی خواهد کرد.

۶- به دلیل بروز تحری‌ها نیاز مردم به دارو و خدمات پزشکی بیشتر خواهد شد (افزایش بروز بیماریها، افزایش مصرف ناشی از تقاضای القایی و...).

۷- کیفیت دارو‌ها و خدمات سلامت کاهش خواهد یافت ودر نتیجه بیماری‌ها مزمن‌تر و سلامت مردم آسیب بیشتری خواهد دید.

۸- آسیب پذیری فقرا که در شرایط عادی نیز آسیب پذیرترند بیشتر خواهد شد. همچنین گروه‌های در معرض خطر مانند کودکان، سالمندان، زنان و ...

۹- دسترسی به واکسن‌های ضروری کاهش نگران کننده‌ای خواهد داشت.

ب.: تاثیرات بر تولید دارو در ایران:

۱- در ایران یکصد شرکت داروسازی در زمینه تولید دارو‌های آماده مصرف، و بیش از ۵۰ شرکت نیز در حوزه تولید مواد اولیه و بسته بندی دارو فعالیت می‌کنند.

۲- این شرکت‌ها بیش از ۱۰ هزار ماده مختلف را در فرآیند‌های تولید خود به کار می‌گیرند. این مواد از کشور‌های گوناگون (بیش از بیست کشور دنیا) وارد میشود و ده‌ها شرکت در این کشور‌ها تامین کننده ان میباشند. به یقین تحریم‌های اقتصادی و بانکی امریکا بسیاری از این شرکت‌ها را برای ادامه کار با شرکت‌های ایرانی منصرف خواهد نمود، زیرا امریکا بازار بزرگتر و جذابتری برای ان‌ها خواهد بود و ریسک اسیب در بازار امریکا را به خاطر کار با ایران نخواهند پذیرفت.

۳- نیرو‌های شاغل در این صنایع به طور مستقیم حدود ۲۵ هزار نفر و به طور غیر مستقیم در شرکت‌های توزیعی، داروخانه‌ها، شرکت‌های پشتیبان بالغ بر یکصد هزار نفر می‌باشند.

۴- نزدیک به ۲۰ درصد نیروی شاغل در صنعت داروسازی نیرو‌های تحصیل کرده با مدارک تخصصی هستند.

۵- وقتی تحریم اقتصادی آمریکا روابط بانکی را مختل می‌کند زنجیره تامین کالا توسط این شرکت‌ها نیز مختل می‌گردد. برای تولید یک دارو گاهی لازم است بیش از ۱۵ ماده از شرکت‌های مختلف واقع در کشور‌های گوناگون تهیه شود، تحریم بانکی و روابط بانکی سخت و پیچیده باعث می‌گردد شرکت‌های دارویی نتوانند مواد مورد نیاز خود را به موقع و همزمان تهیه کنند. وقتی برای تولید یک دارو ده ماده اولیه و جانبی مختلف مورد نیاز است، تهیه نشدن تنها یک جزء باعث خواهد شد تولید آن دارو متوقف گردد.

۶- یادآور می‌شود ۹۷ درصد نیاز دارویی ایران توسط شرکت‌های تولیدی داخل ایران تامین می‌شود، شرکت‌ها وقتی نتوانند تمام اجزاء دارو را به موقع و همزمان تهیه کنند زنجیره تولید و فروش آن‌ها مختل خواهد شد. حاصل این شرایط متوقف شدن تولید دارو، بیکاری کارگران، گران شدن دارو‌ها ناشی از افزایش هزینه‌های تولید و ... و در نهایت کمبود دارو‌های تولید داخل خواهد بود.

۷- در صورتیکه زنجیره تولید دارو در ایران مختل شود که با تحریم‌های اقتصادی و بانکی آمریکا این اتفاق در حال رخ دادن است دسترسی مردم به دارو‌های تولید داخل که به طور میانگین ۵۰۰ درصد ارزانتر از ژنریک‌های وارداتی هستند مختل خواهد شد.

۸- تحریم‌ها باعث خواهد شد که درآمد عمومی جامعه کاهش یابد و مردم توان خرید دارو‌های گران‌تر را نداشته باشند؛ بنابراین حتی اگر دارویی به صورت ساخته شده هم وارد شود مردم توان خرید آن را نخواهند داشت.

۹- زمینه برای حضور دارو‌های تقلبی و با کیفیت پایین فراهم خواهد شد و مردم آسیب می‌بینند. مرز‌های ایران با پاکستان، دوبی، ترکیه و ... مهمترین راه‌های وارد کردن دارو‌های تقلبی خواهد شد. همین اتفاق می‌تواند زنجیره تامین مواد اولیه و جانبی شرکت‌های تولیدی رخ دهد و مواد تقلبی در زنجیره تولید آن‌ها وارد گردد، که حاصل آن وارد شدن دارو‌های باکیفیت پایین و بلکه دارو‌های بی کیفیت و مضر برای سلامت به چرخه توزیع خواهد بود.

ج: مختل شدن زنجیره تامین دارو‌های وارداتی:

۱- در حال حاضر اگر چه تنها ۳ درصد دارو‌های ایران (بر اساس مقدار کمی) وارداتی هستند، ولی نزدیک به ۳۵ درصد ارزش بازار ایران مربوط به دارو‌های وارداتی است. به همین دلیل دارو‌هایی که وارد می‌شوند دارو‌های تخصصی و گران قیمت هستند.

۲- دارو‌های وارداتی اغلب از اروپا و آمریکا وارد می‌شوند.

۳- به دلیل گران بودن و همچنین موقعیت جغرافیایی ایران امکان اینکه اشکال تقلبی این دارو‌ها در شرایط تحریم از طریق کشور‌های همجوار وارد ایران شود افزایش خواهد یافت.

۴- تحریم‌ها باعث خواهد شد تا زنجیره تامین دارو‌های وارداتی کند شود و امکان بروز کمبود‌های مقطعی افزایش یابد. در کمبود‌های مقطعی دارو‌های تقلبی بیشتر و آسیب به بیماران بیشتر خواهد شد.

۵- اصولا دارو‌های وارداتی که تخصصی هستند برای بیماران خاصی که آسیب پذیرترند مصرف می‌شوند. در شرایط تحریم این بیماران بیشتر در معرض خطر قرار گرفته و دوره بیماری آن‌ها طولانی‌تر می‌شود.

۶- هزینه بیماران وابسته به این دارو‌ها به دلایل: گران‌تر شدن داروها، طولانی‌تر شدن دوره درمان، کاهش احتمالی حمایت‌های دولت به دلیل کاهش منابع و ... کمتر خواهد شد.

نتیجه گیری:

تحریم‌های اقتصادی و بانکی امریکا علیه ایران دسترسی مردم به خصوص کودکان، فقرا، سالمندان، زنان، بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن را به دارو‌های مورد نیاز شان مختل خواهد کرد.

دارو‌ها گران تر، نامطمئن از نظر کیفیت خواهند شد و زنجیره تامین دارو‌ها گسسته و استمرار تامین دارو‌ها مختل می‌گردد. نتیجه آن ناقص شدن دوره درمان بیماریها، مزمن شدن بیماری‌ها و ... می‌گردد. از طرف دیگر با تعطیلی خطوط تولید شرکت‌های دارویی ایران و عدم امکان تولید به موقع دارو‌ها نیاز ایران به واردات دارو افزایش خواهد یافت، از طرف دیگر دولت منابع کافی واردات دارو‌ها با قیمت‌های بالاتر و حمایت از مردم را نخواهد داشت.

این‌ها همه هشداری انسان دوستانه است که پیش از آنکه تحریم‌های اقتصادی - بانکی آمریکا فجایعی نظیر مرگ ۵۰۰ هزار کودک عراقی یا مرگ ده‌ها مادر کوبایی را رقم بزنند انسان‌های مسئولیت پذیر در امریکا و دیگر کشور‌ها مانع بروز این فاجعه شوند.