تغییر معادله در خلیج فارس پس از حمله پهپادی به پالایشگاه عربستان

به گزارش «پارسینه» به نقل از سی ان ان، حمله به بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت جهان موجب شدت گرفتن رویارویی ایران و عربستان سعودی به شکلی قابل توجه است، حتی اگر ایرانی‌ها پهپاد یا موشک‌های عامل حمله را شلیک نکرده باشند.

حوثی‌ها در یمن مسئولیت این حمله را بر عهده گرفته و اظهار داشتند که با ۱۰ پهپاد پالایشگاه بقیق و همچنین میدان نفتی خریص را هدف گرفتند. حملاتی در این مقیاس و با این دقت نشان دهنده بهبود ناگهانی و قابل توجه توانمندی‌های حوثی‌ها است و عربستان و آمریکا هیچ کدام ادعای آن‌ها را در پذیرفتن مسئولیت حمله باور نکردند.

اواخر روز شنبه مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا توییت کرد که «اکنون ایران یک حمله بی سابقه را علیه عرضه انرژی جهانی صورت داده است. هیچ مدرکی وجود ندارد که این حمله از یمن باشد.»

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در واکنش به این ادعا پومپئو را به فریبکاری متهم کرد. او نوشت: «پومئو که در «فشار حداکثری» شکست خورده است به «فریب حداکثری» روی آورده است. ایالات متحده و متحدانش به این دلیل در یمن گرفتار شده اند که تصور می‌ککنند برتری تسلیحاتی به پیروزی نظامی منجر خواهد شد. سرزنش کردن ایران به فاجعه پایان نمی‌دهد.».

اما این حمله از کجا نشات گرفته است؟

حوثی‌ها در دو سال گذشته چندین حمله پهپادی و موشکی به عربستان سعودی داشته اند. بسیاری از آن‌ها توسط پدافند هوایی عربستان دفع شده اند و بقیه هم بدون ایجاد آسیب سقوط کرده اند. تعداد خیلی از کمی آن‌ها موجب ایجاد خسارت و تلفات شده اند.

پهپاد‌های حوثی بر اساس مدل‌های ایرانی ساخته شده اند که خود آن‌ها هم اغلب بر پایه فناری کره شمالی توسعه یافته اند. بیشتر آن‌ها کوتاه برد (تا ۳۰۰ کیلومتر) هستند. البته یک هیئت کارشناسان سازمان ملل متحد در ژانویه درباره استقرار پهپاد‌های دوربرد هشدار داده بود که به حوثی‌ها اجازه می‌دهند تا به اهدافی در عمق خاک عربستان سعودی و امارات متحده عربی حمله کنند.

این هیئت گفته بود اطلاعاتی دارد که یکی از آن‌ها در ۳۰ کیلومتری ریاض سقوط کرده بود.

حتی اگر چنین باشد، بیشترین برد این سامانه‌ها که «یو‌ای وی- اکیس» (UAV-X) خوانده می‌شوند بین ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلومتر خواهد بود که به شرایط وزش باد هم بستگی دارد. فاصله مناطق تحت کنترل حوثی‌ها از پالایشگاه بقیق نزدیک به ۱۳۰۰ کیلومتر است.

یک منبع آگاه روز شنبه به پیتر برگن، تحلیل گر امنیتی ملی سی ان ان، گفته بود بررسی‌های ابتدایی نشان می‌دهند که پهپاد‌ها نه از یمن، بلکه احتمالا از عراق بلند شده اند. یک منبع دیگر هم در منطقه خلیج فارس اظهار داشته بود اگر چه هنوز اثبات نشده است، اما آثاری وجود دارند که نشان می‌دهند حمله پهپادی از جنوب عراق صورت گرفته است.

گروه‌های شبه نظامی هوادار ایران به خوبی در جنوبی عراق مستقر شده اند و نیروی قدس سپاه پاسداران هم در آنجا حضوری داشته است. اوایل سال جاری میلادی برخی تحلیلگران منطقه‌ای این طور ارزیابی کردند که یک حمله پهپادی از جنوب عراق به ایستگاه پمپاژ عفیف در شمال عربستان صورت گرفته است، اما هیچ مدرک محکمی ارائه نکردند.

دولت عراق هم روز یکشنبه با صدور بیانیه ای، گزارش درباره این که از خاک این کشور به تاسیسات نفتی سعودی حمله شده باشد را رد کرد.

خود حوثی‌ها هم بدون آن که سندی ارائه کنند، ادعا کردند که برای این حمله کمک‌هایی از داخل عربستان دریافت کرده اند. یحیی سریع، سخنگوی حوثی‌ها اعلام کرد که این عملیات در پی «یک عملیات اطلاعاتی دقیق و نظارت و همکاری پیشرفته افراد شریف داخل پادشاهی» انجام شده است.

تحلیل گران این اظهارات را اشاره‌ای به جمعیت شیعه در استان شرقی عربستان می‌دانند. بقیق میان دو منطقه شیعه نشین قطیف و احصا قرار گرفته است. با این وجود، تحلیل گران نسبت به این ادعا هم با احتیاط برخورد می‌کنند چرا که دامن زدن به تنش‌های داخلی عربستان را به نفع حوثی‌ها می‌دانند و این که مردم محلی بتوانند به همچین حمله‌ای کمک کنند بعید به نظر می‌رسد.

این حمله کار هرکسی که باشد و از هرکجا که صورت گرفته باشد، یک تحول عمده در وضعیتی است که با توجه به خرابکاری در کشتی‌های تجاری در خلیج فارس، بدتر شدن اوضاع یمن و همچنین حملات هوایی اخیر به پایگاه‌های شبه نظامیان شیعه در عراق، همین حالا هم خطرناک است.

عربستان سعودی سرمایه گذاری سنگینی در سامانه‌های پدافندی انجام داده است، اما «ایهم کمال»، تحلیل گر «گروه اوراسیا» می‌گوید «مشکل اساسی پادشاهی [عربستان]ساختاری است؛ بیشتر سامانه‌های پدافند هوایی عربستان سعودی برای دفاع در مقابل تهدیدات سنتی طراحی شده اند و برای مقابله با تهدیدات هوایی نامتقارن مانند پهپاد‌ها نامجهز هستند.»

این حمله باعث شد تا کشور‌های دیگر هم ورود کنند. ایالات متحده اعلام کرد آماده است تا ذخایر نفتی استراتژیک خود را در صورت نیاز آزاد کند و دونالد ترامپ هم با محمد بن سلمان تلفنی گفتگو کرد.

در حال حاضر نفت فراوانی در بازار وجود دارد. اوپک و متحدش، روسیه، در سال جاری برای حمایت از قیمت، تولید خود را کاهش دادند. با این وجود عربستان سعودی به طور معمول «تولیدکننده شناور» اوپک است که در صورت لزوم تولید خود را کاهش یا افزایش می‌دهد. این توانایی اکنون از دست رفته است.

کمال می‌گوید اکنون همه چیز به گزارش خسارت ها، و این که راه حلی برای بازگشت به تولید کامل و تسکین ناآرامی بازار پیدا شود بستگی دارد.

چگونگی واکنش عربستان سعودی، همچون تشدید حملاتش علیه حوثی‌ها را هم باید منتظر ماند و دید.