پشت پرده ناآرامی‌‎ها در لبنان؛ چرا اعتراضات در لبنان بالا گرفت؟

اعتراض‌های لبنان، در واکنش به وضع مالیات بر مکالمات نرم افزار‌های ارتباطی در بودجه ۲۰۲۰ تحولات سیاسی در لبنان را وارد مرحله جدید و جدی تری کرده و آتش اعتراضات را شعله ور ساخت؛ شعله‌هایی که دامن نخست وزیر لبنان را گرفته و سعد حریری را از کار برکنار کرد.

مردم لبنان که به ویژه در ماه‌های اخیر به دلایلی مانند رسوایی جنسی «سعد حریری»، نخست وزیر این کشور و نیز ناتوانی دولت حریری در اطفای آتش سوزی جنگل‌ها به شدت خشمگین بودند، با اعلام جزئیات بودجه ۲۰۲۰ به خیابان‌ها رفته تا اعتراض به کابینه حریری را با هدف رساندن به نتیجه مطلوب پیگیری کنند.

آن چه در این اعتراض‌ها و تجمعات مشاهده می‌شود، اعتراضی کلی به سیاست‌ها و رویکرد‌های دولت حریری در زمینه‌های مختلف به ویژه سیاست خارجی است. از این رو باید در بررسی رویداد‌ها و تحولات اخیر لبنان به چند نکته مهم توجه داشت:

۱. به آتش کشیده شدن پرچم آمریکا و رژیم صهیونیستی در اعتراض‌ها

به آتش کشیده شدن پرچم آمریکا و رژیم صهیونیستی در اعتراض‌های اخیر در «بیروت»، پایتخت لبنان و نیز «النبطیه» در جنوب این کشور در راستای اعتراض به سیاست خارجی دولت لبنان قابل بررسی است.

معترضان لبنانی در میانه اعتراض‌های مسالمت آمیز خود در میدان «ریاض الصلح» بیروت در مقابل دفتر نخست وزیری ضمن به اهتزاز درآوردن پرچم فلسطین ابتدا پرچم رژیم صهیونیستی و سپس آمریکا را به آتش کشیدند.

در النبطیه نیز مردم با شناسایی عامل صهیونیستی ضمن بیرون کردن او از جمع معترضان، با آتش زدن پرچم رژیم صهیونیستی، شعار‌هایی علیه این رژیم سر دادند.

۲. تاکید بر ناتوانی سعد حریری در کشورداری

سعد حریری که در نوامبر ۲۰۱۶ قدرت را در دست گرفته و در اکتبر ۲۰۱۹ به «میشل عون»، رئیس جمهور بازگرداند، در موارد متعددی نشان داده بود که قادر به اداره و مدیریت امور نیست. این ادعا به وضوح در فقر گسترده و فساد اقتصادی بدنه دولت لبنان قابل مشاهده است.

او که حتی به لطف تدوین وعده تحولات بنیادین وزیر اقتصاد موسوم به "سند نجات" نتوانست در قدرت بماند، در یک سال اخیر در پی رسوایی جنسی و ناتوانی در اطفای حریق جنگل‌ها موقعیت خود در میان مردم و نیز اعتماد آنان را از دست داد. ادامه اعتراض‌ها با وجود وعده دولت لبنان بر انجام تغییرات بر این نکته تاکید داشته است.

باید توجه داشت که پیشتر نیز شایعاتی در مورد کناره گیری حریری از قدرت مطرح شده بود. تابستان سال جاری منابع نزدیک به حریری اعلام کردند "نخست وزیر از بن بست سیاسی کشور ناامید شده است. "

طرح این موضوع سبب شد تا گمانه زنی‌ها در مورد استعفای وی قدرت بگیرد. این اخبار اندکی بعد تکذیب شد.

در زمستان سال گذشته نیز گمانه زنی‌های مشابهی مطرح شده بود. برخی از منابع آگاه اعلام کرده بودند با توجه به انباشت مشکلات، حریری قصد دارد استعفا بدهد؛ بنابراین استعفا وی برای ناظران و تحلیلگران امور بین الملل چندان دور از انتظار نبود.

۳. مخالفت با حزب الله به رغم حمایت پایدار این گروه مقاومتی از دولت در شرایط مختلف

«حزب الله» لبنان که تاکنون بار‌ها در بزنگاه‌های دشوار با اعلام حمایت از دولت این کشور، تعهد خود به دولت و کشور را ثابت کرده، همواره از سوی حریری مورد شدیدترین حملات قرار می‌گرفت.

«سید حسن نصرالله»، دبیرکل حزب الله لبنان، و سایر مقامات این گروه مقاومتی در پی بروز اعتراض‌های اخیر ضمن اعلام حمایت از دولت لبنان، از مسئولان خواستار مسئولیت پذیری و تلاش برای رفع بحران شدند.

مخالفت سید حسن نصرالله با انتخابات مجدد به دلیل بی فایده و هزینه بر بودن و سپس موافقت حریری مبنی بر برگزاری انتخابات زودهنگام از زاویه دولت لبنان با حزب الله حکایت دارد.

۴. وابستگی به عربستان و ناتوانی در برابر مداخلات ریاض در امور داخلی لبنان

آغاز اعتراض‌ها در لبنان علاوه بر آشکار کردن نقایص و ایرادات دولت حریری، پرده از سیاست‌های آمریکا و عربستان در امور داخلی لبنان نیز برداشت.

به نظر می‌رسد دولت وابسته حریری با واکنش مختلف سرکردگان خود مواجه شده و به همین دلیل از اتخاذ رویکردی مناسب ناتوان مانده بود؛ آمریکا بر استفاده از ابزار فشار، تحریم و محاصره تاکید دارد و عربستان خواهان به زیر سلطه بردن بیشتر لبنان به هر قیمتی است.

مخالفت واشنگتن با «میشل عون»، رئیس جمهور لبنان، و ابراز نارضایتی از وی در مناسبت‌های مختلف به دلیل رابطه نزدیک با حزب الله، سبب می‌شد آمریکا از اعمال فشار بر حریری از ترس جانشینی فرد دیگری که روابط بهتری با حزب الله داشته باشد، خودداری کند.

اما ریاض و سفارت عربستان در بیروت صریحا مواضع خود را علیه حریری اعلام می‌کردند. این امر به ویژه پس از موافقت وی با مصالحه منجر به ریاست جمهوری عون آشکار شد. عربستان که فهرست بلندبالایی از خواسته‌ها در برابر دولت لبنان دارد، حریری را به دلیل شکست در اتخاذ مواضع سیاسی و اقدامات عملی علیه حزب الله، عدم توقف حملات رسانه‌ای و سیاسی به عربستان، رد استعفای اجباری در ریاض در نوامبر ۲۰۱۷، موافقت با ریاست جمهوری عون و عدم مشارکت در تحریم قطر به ابتکار عربستان مورد انتقاد شدید قرار می‌داد.

برخی منابع از تلاش‌های عربستان برای برکناری حریری خبر می‌دادند. به نظر می‌رسد با خاتمه یافتن ماه عسل عربستان با حریری، وی در نهایت از سمت خود استعفا داده است.

قابل ذکر است که حریری در نوامبر ۲۰۱۷ در پی سفر به عربستان توسط دولت این کشور ربوده و مجبور به امضای استعفا نامه خود و اتهام زنی به حزب الله شده بود. اندکی بعد میشل عون وضعیت حریری را در عربستان که به رغم اعلام استعفانامه به کشور بازنگشته بود، گروگان گیری توصیف کرده بود.

حریری نهایتا پس از ۱۸ روز و پس از اعلام حمایت گروه‌های مختلف لبنانی، از ادامه کار وی در سمت نخست وزیری به بیروت بازگشته و اعلام کرد عون از وی خواسته است استعفایش را به تعویق بیندازد.

ادامه اعتراض‌ها در لبنان نشان می‌دهد در روز‌های آینده این کشور شاهد تحولات جدیدی است.