پیامد‌های برگزیت برای ایران

بریتانیا ساعت یازده ۳۱ ژانویه/ ۱۱ بهمن با تصویب پارلمان اروپا، به طور رسمی از اتحادیه اروپا خارج و بلافاصله وارد یک دوره انتقالی ۱۱ ماهه شد. درست است که بریتانیا دیگر عضو اتحادیه اروپا نیست و نمایندگانش در پارلمان اروپا شغل‌شان را از دست داده‌اند و پرچم این کشور را از نهاد‌های اتحادیه به پایین کشیده‌اند، اما در این دوران انتقالی، بریتانیا کماکان از مقررات این اتحادیه پیروی خواهد کرد و سهم بودجه خود را پرداخت خواهد کرد.

بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا به دنبال یک برگزیت سخت است، وی در واقع خواهان جدایی مطلق و کمترین تعهد به قوانین اتحادیه اروپا است. هنگاهی که جانسون نخست‌وزیر شد، موضع دولت بریتانیا درباره معمای مرز ایرلند شمالی با جمهوری ایرلند را کاملا تغییر داد و پذیرفت که ایرلند شمالی از نظر اقتصادی عملا در حوزه اتحادیه اروپا باقی بماند تا بقیه بریتانیا یعنی انگلستان، اسکاتلند و ولز بتواند راه خود را بروند. او با بازگشت به طرح اولیه اتحادیه اروپا اگرچه عملا یک مرز گمرکی در میان کشورش کشید، ولی توانست حزبش و مردم را با خود همراه کند.

امانوئل ماکرون رییس جمهوری فرانسه، خارج شدن انگلیس از اتحادیه اروپا این اتفاق را شوک‌آور و یک زنگ هشدار تاریخی برای کل اتحادیه اروپا ارزیابی کرد و گفت: «این خروج، اتفاقی شوک‌آور است. این یک زنگ هشدار تاریخی است که باید در تک تک کشور‌های ما شنیده شود، باید در سراسر اروپا شنیده شود و ما را به تفکر وادار کند.»

برای مردم بریتانیا دلایل مختلفی برای خروج از اتحادیه اروپا وجود داشت؛ جلوگیری از مهاجرت آزادانه از کشور‌های دیگر عضو اتحادیه به بریتانیا، پس گرفتن اختیار کامل تدوین قوانین و استانداردها، توقف پرداخت حق عضویت سالانه و داشتن اختیار بستن قرارداد‌های تجارت آزاد با کشور‌های دیگر دنیا از جمله این دلایل است.

برگزیت؛ طرحی با دلایل اقتصادی

مشخصا عمده‌ترین دلایل خروج بریتانیا اقتصادی هستند. اکنون با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، این کشور می‌تواند با همه کشور‌ها وارد مذاکره شده و مقررات جدیدی برای صادرات و واردات و خدمات تعیین کند. تا پیش از این لندن این امکان را نداشته با کشورهایی، چون آمریکا و استرالیا وارد مذاکرات تجاری شود و هواداران برگزیت معتقدند که آزادی در تعیین سیاست‌های تجاری باعث رونق اقتصادی بریتانیا خواهد شد.

اما بر خلاف تصور عموم می‌توان گفت که ابتدایی‌ترین سطح تاثیر خروج از اتحادیه اروپا، فقیرتر شدن انگلستان خواهد بود، چون بعد از برگزیت، برقراری ارتباط تجاری شرکت‌های انگلیسی با کشور‌های اروپایی سخت خواهد شد و این مساله باعث کاهش فعالیت انگلستان و اتحادیه اروپا می‌شود.

شعار هواداران برگزیت از جمله بوریس جانسون از همان اول این بوده است که خروج از اتحادیه اروپا، اگرچه دسترسی به این بازار را کم می‌کند، ولی این امکان را به بریتانیا می‌دهد که به بازار‌های دیگری، از آمریکا گرفته تا هند و چین دسترسی بیشتری پیدا کند. اما با وجود همه شعار‌ها و وعده‌ها، بستن قرارداد‌های تجاری جدید اصلا آسان نیست. هر چند ترامپ به جانسون وعده داد که قرارداد‌های این کشور با آمریکا موجب افزایش چهار برابری تجارت خواهد شد.

پیامد‌های برگزیت برای ایران

با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، این کشور موقعیت‌های تجاری خود را با اروپا از دست خواهد داد، سیاستمداران ایده پرداز برگزیت به دنبال توافقات تجاری بزرگ با آمریکا هستند، توافقاتی که به همسویی سیاست‌های بریتانیا با آمریکا از جمله در مورد ایران منجر خواهد شد.

دونالد ترامپ، رییس جمهوری ایالات متحده آمریکا بار‌ها تمایل خود را برای برقراری روابط تجاری عمیق با بریتانیا پس از خروج این کشور از اتحادیه اروپا، اعلام کرده است. ترامپ گفته است که تلاش می‌کند تا لندن را در امور مربوط به سیاست خارجی در کنار خود قرار دهد و سپس با کشور‌های اروپایی دیگر به ویژه فرانسه و آلمان در ارتباط با تنش با ایران، وارد گفتگو شود.

طی ماه‌های اخیر و بعد از افزایش اقدامات تنش زای آمریکا در منطقه، انگلیس به سرعت برای پیوستن به ائتلاف نظامی آمریکا در منطقه خلیج فارس و دریایی عمان اعلام آمادگی کرد و ناوشکن اچ ام اس دانکن نوع ۴۵ و ناوجنگی اچ‌ام‌اس مونتروز ۲۳ را برای حفاظت از کشتی‌هایی با پرچم این کشور به خلیج فارس و دریای عمان اعزام کرد.

در یک نگاه بدبینانه بریتانیا سال‌هاست نزدیک‌ترین موضع به دشمنان خارج از اتحادیه اروپا را نسبت به ایران داشته است و اکنون که در حال خروج از اتحادیه اروپا هستند هم انتظار می‌رود سیاستشان منفی‌تر شود. آن‌ها در تلاش می‌کنند بعد از خروج از اتحادیه اروپا جایگاهی برای خود تعریف کنند و برای دستیابی به این هدف به آمریکایی‌ها نیازمند هستند از این رو در مورد موضوعات مختلف به آمریکایی‌ها امتیاز می‌دهند. جانسون با اتخاذ مواضع تند خود عیله ایران تلاش کرده برای بازسازی جایگاه انگلیس به آمریکا باج بدهد.

با این حال همانطور که گفته شد این موضع بدبینانه است و ممکن است در خروج لندن از اتحادیه اروپا فرصت‌هایی برای تهران و لندن وجود داشته باشد. حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در انگلیس به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و تمایل دولت انگلیس به گسترش روابط اقتصادی خود با ایران در دوره جدید واکنش نشان داد و در پستی در صفحه شخصی خودش در فضای مجازی نوشت: دولت انگلستان مسئولیت مهمی را در مدیریت شرایط جدید برعهده خواهد داشت و به همین دلیل قصد دارد با گسترش روابط اقتصادی و تجاری خود با کشور‌های مهم جهان، رها از محدودیت‌های تحمیل شده توسط مقررات اتحادیه اروپا، بتواند نه تنها مانع از کاهش قدرت اقتصادی این کشور بشود بلکه با استفاده از مزیت‌های اقتصادی و مالی خود به رشد بیشتر تجاری و اقتصادی دست یابد.

بعیدی نژاد یادآورشد: دولت انگلیس بر همین مبنا مایل به گسترش روابط اقتصادی خود با ایران در دوره جدید می‌باشد، اما برای رسیدن به نقطه مطلوب چالش‌هایی وجود دارد که باید بر آن‌ها فائق آمد که مهمترین آن وجود تحریم‌های تحمیلی توسط آمریکا، با توجه به ارتباط نزدیکی بازار‌های مالی لندن با واشنگتن، می‌باشد.

هرچند پرونده جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا به خودی خود کلاف سردرگمی است که پیامد‌های زیادی در سال‌های آینده خواهد داشت. برگزیت مسیر حدود پنجاه ساله اروپا به سمت تبدیل شدن به یک واحد سیاسی، اقتصادی و نظامی قدرتمند را متوقف کرد. هیچ بعید نیست جریانات راستگرا و تندرو با راهیابی به قدرت در کشور‌های دیگر، تعداد ستاره‌های نقش بسته بر پرچم اتحادیه اروپا را کاهش دهند.

انتظار می‌رود لندن برای فائق آمدن بر چالش‌های برگزیت نزدیکی و همراهی بیشتری با واشنگتن داشته باشد آن هم با عنایت به این نکته که ترامپ به هر دلیل، دل خوشی از اتحادیه اروپا ندارد و در آشکار و پنهان برای فروپاشی این مجموعه تلاش می‌کند. برجام به عنوان یکی از مهمترین پروژه‌های دیپلماسی بین المللی طی سال‌های اخیر با کارشکنی‌های ترامپ و بی عملی تروئیکای اروپایی نهایتا ایران را به سمت کاهش تعهدات برجامی سوق داد.

همین چند هفته پیش بود که بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس در اظهاراتی از لزوم جایگزینی توافق برجام با توافق ترامپ خبرداده بود اظهاراتی که با واکنش مثبت مقامات‌آمریکایی مواجه شد. با این حال بازیگری در منطقه خاورمیانه و تعامل با کشور‌های واقع در این منطقه ضرورت‌های خاص خود را دارد. این را هم نباید فراموش کرد که ترامپ نشان داده شریک قابل اعتمادی حتی برای متحدان نزدیک خود نیست و سر بزنگاه‌های حساس ممکن است زیر پای متحدان خود را خالی کند؛ بنابراین انتظار میرود مقامات لندن در پیروی از آمریکای ترامپ جانب احتیاط را رعایت کنند.