سرطان سینه و تغییرات هورمونی در بدن چه ارتباطی با هم دارند؟

دکتر آسیه الفت‌بخش سرطان را بیماری مولتی فاکتوریال خواند و گفت: سرطان بیماری است که عوامل متعددی در بروز آن نقش دارد؛ به این معنا که استعداد ژنتیکی برای بروز سرطان از یک سو و عوامل محیطی از سوی دیگر اضافه شده و فرد را به سرطان مبتلا می‌کند.

این روند برای سرطان پستان هم وجود دارد. عوامل ژنتیکی شناخته شده ۵ تا ۱۰ درصد علل بروز سرطان پستان را تشکیل می‌دهد. هنگامی که سخن از عوامل ژنتیکی به میان می‌آید معنایش این است که فرد ژن جهش یافته ابتلا به سرطان پستان را به ارث برده است؛ BRCA ۱ و BRCA ۲ شناخته شده‌ترین ژن‌های ابتلا به سرطان پستان هستند البته ژن‌های کوچک‌تر دیگری هم وجود دارند، اما این دو ژن شناخته شده‌تر هستند.

نقش عوامل هورمونی در بروز سرطان پستان

گاهی نیز ژن ابتلا به سرطان در بدن فرد وجود ندارد، اما زمینه فامیلی سرطان پستان در خانواده موجود است. مهم‌ترین نکته اینکه سرطان پستان با هورمون‌های زنانه در ارتباط است و هر عاملی که باعث تغییر سطح هورمون‌ها در بدن زنان شود ممکن است احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.

عواملی که می‌تواند سطح هورمون‌های زنانه خصوصا استروژن را در بدن تغییر دهد عبارتند از: قاعدگی زودرس یا زیر ۱۱ سال و یائسگی دیررس یا بعد از ۵۳ سال عواملی هستند که مدت زمان تماس بافت پستان با هورمون‌های تخمدان را افزایش داده و شرایط را برای بروز سرطان پستان فراهم می‌کند.

کسانی که بارداری نداشته‌اند یا کسانی که اولین بارداری در آن‌ها در سن بیش از ۳۰ تا ۳۵ سال اتفاق افتاده باشد، کسانی که شیردهی نداشته باشند و... با احتمال بیشتری در خطر بروز سرطان پستان هستند.

هر یک سال شیردهی به میزان مشخصی احتمال ابتلا به سرطان پستان را کاهش می‌دهد، بافت سینه در طی تکامل خود، شرایط متفاوتی دارد. به عنوان مثال بافت سینه در زمان بلوغ با زمان پس از بلوغ، تفاوت‌هایی دارد، اما تنها با بارداری و شیردهی تکامل در غدد شیردهی اتفاق می‌افتد.

کسانی که بارداری و شیردهی نداشته‌اند، سلول‌های پوشاننده غدد شیردهی‌شان تکامل نیافته است. به همین دلیل بیشتر مستعد سرطانی شدن هستند. البته توجه به این مهم ضروری است که هر کسی که شیردهی داشته باشد، الزاما از سرطان پستان مصون نیست؛ چرا که همانطور که گفتیم سرطان، بیماری است که عوامل مختلفی در آن نقش دارند.

مصرف هورمون‌ها پس از یائسگی به جهت کاهش عوارض ناشی از یائسگی یکی از این عواملی بود که در گذشته به سبب مصرف بیشتر آن احتمال بروز سرطان پستان را افزایش داد، اما امروزه با مشخص شدن عوارض مصرف، این هورمون‌ها کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

از طرفی در برخی مطالعات مصرف طولانی مدت قرص‌های ضد بارداری خصوصا در سنین کم و به مدت بیشتر از ۵ سال به عنوان عاملی موثر در بروز سرطان پستان شناسایی شده است. در این بین تماس با مواد شیمیایی مانند آزبست نیز در بروز سرطان بی‌تاثیر نیست. تاثیر سایر عوامل مانند استفاده از دئودورانت و لیزر زیر بغل و رنگ مو هنوز از نظر علمی به اثبات نرسیده است.

تغییر سایز پستان بر احتمال بروز سرطان پستان

اعمال جراحی کوچک کردن پستان به هیچ وجه نمی‌تواند باعث بروز سرطان شود بلکه حتی می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان پستان را در افراد با ریسک بالا نیز کاهش دهد. از طرفی پروتز پستان به عنوان عمل زیبایی نمی‌تواند احتمال ابتلا به نوع رایج سرطان پستان را افزایش دهد اما، نوع نادری از سرطان پستان وجود دارد که سرطان بافت لنفاوی (لنفوم) است و در سال‌های اخیر دیده شده به ازای هر یک نفر در هر ۱۰۰ هزارنفری که عمل پروتز زیبایی پستان انجام می‌دهند، امکان بروز اینگونه نادر از سرطان پستان که معمولا کشنده نیست، وجود دارد. نکته قابل توجه آن است که این موضوع بسته به نوع پروتز استفاده شده در کشور متفاوت است که به نظر می‌رسد این تفاوت‌ها به قوام و سطح پوشاننده پروتز، میزان استرلیزه بودن اتاق عمل و ... بستگی دارد.

آمار ابتلای زنان ایرانی به سرطان پستان

کشور‌ها در این زمینه به سه دسته با شیوع بالا، متوسط و پایین تقسیم می‌شوند که ایران در رده شیوع متوسط رو به پایین قرار گرفته است. برخی کشور‌های اروپایی و آمریکا جزو کشور‌های با شیوع بالا هستند و می‌توان گفت: از هر ۱۰۰ هزار نفر ۱۸۰ نفر به سرطان پستان مبتلا می‌شوند. در ایران و سایر کشور‌های خاورمیانه میزان موارد کشف شده جدید حدودا بین ۳۳ تا ۳۴ نفر در هر ۱۰۰ هزارنفر است.

از نظر استانی نیز بر اساس آمار وزارت بهداشت که مبنی بر گزارش‌های پاتولوژی است، تفاوت چندانی وجود ندارد اما، از برخی استان‌ها که وضعیت بهداشتی و درمانی مناسب‌تری داشتند و گزارش‌دهی سرطان بهتر بوده است، میزان بیشتری از مبتلایان گزارش شده‌اند که دلیل این موضوع می‌تواند روند تشخیصی بهتر بیماران یا مراجعه بیشتر مردم به مراکز تشخیصی و درمانی باشد.

الفت‌بخش، میانگین سنی ابتلا به سرطان پستان را ۴۵.۵ سال دانست و ادامه داد: بازه سنی بین ۴۰ تا ۵۰ سال بیشترین شیوع سرطان پستان را شاهد هستیم، اما این موضوع بیانگر آن نیست که در سنین پایین‌تر موردی از بیماری مشاهده نمی‌شود.

ابتلا به سرطان پستان در مردان ایرانی سه برابر آمار جهانی

نسبت ابتلای مردان به سرطان پستان در جهان در مقایسه با خانم‌ها یک صدم است یعنی از هر ۱۰۰ خانمی که به سرطان پستان مبتلا می‌شوند یک آقا نیز به این بیماری مبتلا می‌شود البته؛ این آمار در ایران با تفاوت‌هایی روبه رو است؛ به طوری که از هر ۱۰۰ خانم، سه آقا به سرطان پستان مبتلا می‌شود.

سرطان پستان در آقایان را دارای جنبه ژنتیکی دارد، همین دلیل اگر در یک خانواده یک آقا به سرطان پستان مبتلا شود، خانم‌های خانواده نیز باید تست ژنتیکی دهند، زیرا احتمال مثبت بودن تست ژنتیکی آن‌ها بالا است.

شناخت بافت پستان، مهم‌ترین گام درمان سرطان پستان

وی یکی از مهم‌ترین راه‌های شناخت سریع سرطان پستان را آشنایی خانم‌ها با علائم سرطان پستان معرفی کرد و افزود: شناخت بافت پستان برای زنان امری ضروری است. باید همانگونه که از جزئیات دقیق تغییرات پوست صورتشان مطلع می‌شوند، از تغییرات بافت پستان نیز آگاه باشند تا بروز ضایعه جدید را با پزشک خود در میان بگذارند. لمس توده در پستان خصوصا توده بدون درد و با قوام سخت، وجود غیرقرینگی اخیر در پستان‌ها، تو کشیدگی قسمتی از پوست و نوک پستان، قرمزی غیر طبییعی پوست پستان، ترشح خود به خودی از پستان بویژه ترشحات خونی یا زرد شفاف و... از تغییرات بسیار مهمی است که در صورت مشاهده هر یک باید بلافاصله پزشک معالج در جریان قرار گیرد.

الفت‌بخش معاینه بافت پستان در روز‌های ششم تا هشتم پس از شروع قاعدگی توسط خود فرد را در شناسایی بیماری موثر دانست و ادامه داد: در این روز‌ها پستان دارای بافت نرم‌تری است و بروز هر تغییری به سرعت قابل رویت خواهد بود.

راه‌های درمانی سرطان پستان

تشخیص هرچه سریع‌تر سرطان پستان فرآیند درمانی را تسهیل می‌کند. اگر کسی در مرحله صفر بیماری‌اش شناسایی شود یعنی مرحله‌ای که حتی توده‌ای در پستان لمس نمی‌شود، اما نتایج ماموگرافی ضایعه‌ای را نشان می‌دهد می‌توان گفت: درمان به شکل ۱۰۰ درصد قطعی خواهد بود. مهم‌ترین قسمت درمان سرطان پستان جراحی است تا توده و بافت سرطانی از پستان خارج شود.

البته در شرایطی گام اول درمان جراحی است که بیمار به موقع به پزشک مراجعه کرده باشد. در صورتی که بیمار در مراحل پیشرفته‌تر بیماری مراجعه کند، ابتدا از درمان دارویی شامل شیمی درمانی و یا هورمون درمانی استفاده کرده و سپس بیمار شرایط جراحی را پیدا می‌کند. البته بر اساس نوع ویژگی‌های تومور بدن هر فرد درمان متفاوتی نیز در نظر گرفته می‌شود.

منبع:سیمرغ