طرح‌های شکست خورده برای کاهش آلودگی هوا

سال به سال که می گذرد با تشدید آلودگی هوای تهران، مسکنهایی که دولتی ها برای هوای تهران تجویز می کنند رنگارنگ تر و بیشتر می شود؛ مسکنهایی که هیچ کدام دوای درد آسمان کثیف این شهر نشد و فقط هزینه ای روی دوش مردم و جیب خزانه دولت گذاشت.

از زمان ریاست جمهوری خاتمی که اولین تعطیلی به خاطر آلودگی هوا کلید خورد تا به امروز که به پایان دوره هشت ساله دولت احمدی نژاد نزدیک می شویم، هزاران طرح و ایده اجرا شد تا آلودگی تهران را کاهش دهند. اما همه این طرح ها عملا شکست خورده تلقی می شود.

1-آب پاشی و مه پاشی

دو سال پیش بود که معاون استاندار تهران با پیشنهادی عجیب خیلی ها را غافلگیر کرد. آن پیشنهاد چیزی نبود جز آب پاشی آسمان و زمین تهران! در 16 آذر دو سال پیش، محدوده خیابانهای آزادی تا یافت آباد و آزادی ـ انقلاب، شهید مطهری و طالقانی و مناطق مرکزی شهر توسط هواپیماهای شرکت هواپیمایی خدمات وزارت جهاد کشاورزی آب‌پاشی شد. اما این اقدامات هم تاثیر چندانی در کاهش آلودگی نداشت و یک ساعت بعد از آب‌پاشی آسمان تهران، مرکز هماهنگی اطلاع رسانی آلودگی هوای تهران از افزایش میزان غلظت کلیه آلاینده‌ها به غیر از منوکسیدکربن نسبت به روز گذشته خبر داد!

اما پیشنهاد جناب آقای معاون به همین جا ختم نشد و دو ماه پیش وی در پیشنهادی دوباره گفت که حالا که آب پاشی جواب نداده است، باید مه پاشی کرد!

این دو پیشنهاد، پیشنهاداتی از یک جنس بودند که در نهایت شکست خوردند؛ چرا که مه پاشی برای آلودگی های هوا با مقیاس وسیع در حد تهران کاربرد ندارد و آب پاشی زمین و آسمان تنها در حد مسکن های یک ساعته عمل می کنند.

2- افزایش قیمت بنزین

آن زمان که بنزین گران شد، طراحان و طرفداران افزایش قیمت بنزین یک دلیل را تاثیر این افزایش بر کاهش آلودگی هوا عنوان کردند. استدلال آنها این بود که با افزایش قیمت بنزین ، مردم کمتر خودروی شخصی خود را از خانه بیرون آورده و بدین ترتیب تعداد خودروهای تک سرنشین کمتر شده و در نتیجه میزان آلودگی هوا کمتر می شود.

اما هم اکنون با گذشت چندین سال از افزایش قیمت بنزین و سهمیه ای شدن آن، نه تنها آلودگی کاهش یافته بلکه بر میزان آن نیز افزوده شده است. ظاهرا مسئولان فراموش کرده بودند که در کنار افزایش قیمت بنزین که هزینه اش برای مصرف کنندگان است، طرحی را تصویب کنند تا خودروسازان بزرگ مجبور به ارائه خودروهایی با مصرف سوخت کمتر شوند که این خودروها برای همه اقشار جامعه قابل خرید باشد.

افزایش قیمت بنزین برای کاهش آلودگی هوا، علاوه بر اینکه شکست خورد، باعث افزایش هزینه مردم شد، هزینه ای که برای خودروسازان تبدیل به سودآوری بیشتر شد.

3- تعویض خودروهای فرسوده

این طرح گرچه می توانست حداقل کمی چهره تهران را از وجود فرسوده های دودزا پاک کند و طول عمرش از بقیه طرح ها بیشتر شد اما پرونده کاری این طرح نیز با تلخی بسته شد.

هنوز 4 میلیون خودروی فرسوده در کشور تردد می‌کنند که مالکان 50 درصد آنها پایتخت‌نشین هستند. فرسوده ها روزانه 11 میلیون و 200 هزار لیتر سوخت اضافی مصرف می‌کنند و به نوعی مقصر درجه اول آلودگی هوای کلانشهرها هستند. در شرایطی که تنها با خروج یک میلیون دستگاه از آنها، روزانه 2 میلیون و 800 هزار لیتر در مصرف سوخت صرفه‌جویی می شد،براساس آخرین آمار پلیس راهور تا سال 1390، تنها یک میلیون و 600 هزار خودرو در کشور در زمره خودروهای فرسوده قرار گرفتند.

در حالی که از 6 سال قبل موضوع جدی جایگزینی خودروهای فرسوده و از رده خارج کردن این گونه وسایل نقلیه موتوری در دستور کار دولت و متولیان مربوط قرار گرفت ، اما شواهد و آمار موجود حکایت از آن دارد که طی این مدت کمتر از یک میلیون خودرو فرسوده از چرخه حمل و نقل کشور حذف شده‌اند. حالا با گذشت 6 سال از آغاز نهضت خروج خودروهای فرسوده از چرخه حمل و نقل کشور، آمارها از واقعیت تلخی حکایت دارد، این‌که طرح خروج خودروهای فرسوده تا اینجای ماجرا موفقیتی به همراه نداشته است.

4- زوج و فرد شدن خودروها

اساس شکل گیری طرح مقطعی تردد زوج و فرد خودروها به ماه های پایانی سال 1379 در جهت کاهش آلودگی هوای تهران بود. در سال 1384 با شدت یافتن آلودگی هوا در تهران کمیته اضطراری آلودگی هوا اعمال طرح زوج و فرد به طور دائمی و در محدوده ای بزرگ تر از محدوده طرح ترافیک به اجرا در آمد. ولی دائمی شدن طرح نیز اثربخش نبود به طوری که در ماه های پایانی سال 89 آلودگی هوا به حدی شدت یافت که اعمال هیچ طرحی بر آن کارساز نبوده و به تعطیلی مدارس و ادارات منجر شد.

اسفندماه سال 1389 محدوده طرح دائمی زوج و فرد گسترش یافت تا به امروز که این طرح به درب منازل رسیده است.

نکته جالب اینجاست که چطور مسئولان می دانند این طرح که از سال 79 تا به امروز مه گسترش بیشتری داشته است در کاهش آلودگی تاثیری ندارد ولی با این حال روز به روز آن را گسترش داده اند به طوریکه امروزه به درب منازل رسیده است و هوا همچنان آلوده است.

5- طرح ترافیک

به نظر می رسد تمام اقدامات انجام شده برای کاهش آلودگی هوا یکسویه بوده است. طرح ترافیک نیز از آن جمله است. اگر چه این طرح می توانست موفق باشد ولی پرونده این طرح نیز تا حدی شکست خورده است.

شکست طرح ترافیک نه به خاطر غیر علمی بودن آن بلکه به علت یکسویه بودن آن است. در شرایطی که میزان رشد خودروهای غیراستاندارد با سوخت فسیلی و مصرف سوخت بالا بیش از افزایش محدوده طرح ترافیک است، چطور می توان انتظار داشت که این طرح بخواهد در کاهش آلودگی هوا موفق شود؟

از اواخر دهه 70 که آلودگی منجر به تعطیلی ها شد تا به امروز، طرح ترافیک گسترده تر شده است اما سوال اینجاست که آیا آلودگی هوا کمتر شده است؟ آیا با رشد خودروها این طرح توانسته است حال هوای تهران را بهتر کند؟

6- گازسوز کردن خودروها

گازسوز کردن خودروها نیز از طرح هایی بود که هم برای کاهش مصرف بنزین و هم برای کاهش آلودگی هوا مطرح شد و این شد که صف های طولانی مقابل جایگاه های سوخت شکل گرفت. با گسترش استفاده از گاز برای خودروها باز هم شاهد افزایش آلودگی هوا هستیم. اگر چه تعداد خودروهای گازسوز زیادتر شده است اما از میزان آلودگی هوا کمتر نشد.

البته در این میان نباید بی انصاف بود. گازسوز کردن خودروها حداقل یک فایده آشکار داشت و آن صرفه جویی در مصرف بنزین بود ولی با این حال نتوانست از آلودگی هوای تهران بکاهد.

تمام اقداماتی که برای آلودگی هوای تهران اجرا شد، پرونده آنها همگی با تلخی یا بسته شده است یا در حال بسته شدن است؛ پرونده هایی که هزینه آنها را در نهات مردم هستند که پرداخت می کنند.

منبع: افکار