پیامدهای دشوار اقتصادی پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو

در صورت پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو، روابط اقتصادی آنان با روسیه به صورت تمام و کامل دگرگون خواهد شد.

بر اساس پایگاه داده های کام ترید سازمان ملل متحد؛ ارزش صادرات سوئد به روسیه در ۲۰۲۱ میلادی ۲ میلیارد و ۴۹۰ مییلیون دلار (۲ میلیارد و ۲۷۰ میلیون یورو) بود که نزدیک به ۱.۳ درصد از کل صادرات آن را تشکیل می داده و این کشور اروپایی در ۲۰۲۰ یک میلیارد و ۲۲۰ میلیون دلار از روسیه واردات داشته است.

وابستگی اندک سوئد به واردات از روسیه، عمدتا به علت محلی و داخلی بودن منابع انرژی آن است، به گونه ای که میزان تولید ناخالص داخلی آن که در سال جاری کمتر از سه درصد پیش بینی شده بود، در سطح ۲.۵ درصد نسبتا ثابت باقی مانده است. با اینکه نگرانی از افزایش احتمالی تورم در این کشور وجود دارد، اما تحلیل گران سوئد را عمدتا از هر گونه پیامد منفی مستقیم متوقف شدن روابط بازرگانی با روسیه، در امان می دانند.

اما داستان برای فنلاند که از ۱۹۹۵ به اتحادیه اروپا پیوسته، به گونه دیگری است، زیرا روسیه با یک هزار و ۳۰۰ کیلومتر مرز مشترک با فنلاند، آن را تهدید به تنبیه و مجازات در صورت پیوستن به ناتو کرده است.

تنها در سال گذشته (۲۰۲۱)، ۵.۴ درصد کل صادرات فنلاند، به روسیه صورت گرفته و نزدیک به ۱۲ درصد واردات آن نیز از روسیه بوده است. با اینکه نقش روسیه در برخی از بخش های اصلی اقتصاد فنلاند بسیار زیاد نیست، اما برای نمونه در صنعت تولید کاغذ و عرضه انرژی حیاتی، از اهمیت برخوردار است. فنلاند تاکنون و به رغم پیوستن شبه جزیره کریمه به روسیه در ۲۰۱۴ و تحریم های پیامد اتحادیه اروپا بر مسکو و واکنش های مسکو، روابط تجاری مهم خود را با این کشور فعال نگهداشته، به گونه ای که بسیاری از شرکت های فنلاندی در آن، فعالیت های بازرگانی دارند. شرکت های روسیه در سال ۲۰۱۹ میلادی ۲۹۵ شعبه و نمایندگی در فنلاند داشته اند که با فروش خالص سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون یورویی و به کارگیری نزدیک به ۷۴۰ تن، همراه بوده است.

ارزش کل صادرات ۲۰۲۱ فنلاند ۶۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون یورو بوده که از این میزان سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو یا نزدیک به ۵.۴ درصد کل آن به روسیه صورت گرفته است. ارزش کل واردات فنلاند در همین دوره زمانی ۷۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو بوده که هشت میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو یا ۱۱.۹ درصد کل آن از روسیه بوده است. آلمان و سوئد بزرگ ترین شریکان تجاری دوجانبه فنلاند هستند و روسیه پس از آنها، قرار دارد.

اولی - پکا پنتیلا مدیر بخش آمار اداره گمرک فنلاند به رویترز گفته است که تحریم های ماه مارس اتحادیه اروپا بر روسیه، اهمیت زیادی برای فنلاند داشته، به گونه ای که منجر به افت شدید در روابط بازرگانی ۲ کشور شده که حتی از میزان کاهش در هنگام فروپاشی اتحاد شوروی در ۱۹۹۱ هم بیشتر بوده است. خروج شرکت های فنلاندی از روسیه با خطرات آشکاری همراه بوده، برای نمونه شرکت پالایشگر نسته، بخشی از واردات نفت خام از نروژ را جایگزین نفت روسیه کرده است.

همچنین گروه های جنگلداری یو پی ام و استوراانسو در فنلاند، خرید چوب و الوار را از روسیه متوقف کرده اند. در حالی که بر اساس داده های انستیتو منابع طبیعی فنلاند، این کشور در سال ۲۰۲۱، نزدیک به ۱۰ درصد کل نیاز سالانه خود را به چوب و الوار از روسیه تامین می کرده است. همچنین شرکت برق فورچوم فنلاند قصد دارد همه فعالیت هایش را در روسیه متوقف کرده و خروج سرمایه گذاری هایش را از این کشور بررسی می کند.

پاسی کیوپاماکی اقتصاددان ارشد دانسکه بانک به دویچه وله گفته که تحریم ها و بایکوت های داوطلبانه، افزون بر انرژی، تقریبا تمامی روابط بازرگانی با روسیه را متوقف و تعطیل کرده که بسیاری از این پیامدها برای اقتصاد فنلاند، زیانبار بوده اند، زیرا شمار زیادی از شرکت های صادرکننده، هم زمان با وجود موانع در برابر بهبود اوضاع اقتصادی جهان در دوره پساکرونا، باید بازارهای تازه ای بیابند که طول خواهد کشید.

فنلاند از منابع داخلی انرژی فسیلی برخوردار نیست و به واردات بخش بزرگی از نفت، گاز و دیگر منابع انرژی خود شامل اورانیوم برای تولید نیروی برق، نیاز دارد. آمار رسمی فنلاند حاکیست که این کشور نزدیک به ۳۴ درصد از کل انرژی مورد نیاز خود را در ۲۰۲۱ از روسیه دریافت می کرده که این میزان در باره نفت خام، نزدیک به ۸۰ درصد بوده است. مصرف سرانه انرژی فنلاند در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بالاترین سطح قرار دارد که نیمی از آن در بخش صنایع، مصرف می شود. آب و هوای سرد به معنای صرف ۲۵ درصد از انرژی برای گرمایش و دوری راه ها و مسافت ها به معنی مصرف ۱۶ درصد انرژی در بخش ترابری و حمل و نقل است.

میکا لینتیلا وزیر اقتصاد فنلاند با توجه به وابستگی شمار بسیاری از شرکت های این کشور به گاز روسیه، پیش بینی کرده که اثرات منفی قطع احتمالی عرضه گاز طبیعی روسیه به اروپا در پایان ماه جاری (مه)، بر اقتصاد کشورش، بیشتر از متوقف شدن صادرات نفت باشد، ضربه سختی به صنایع زده و هزاران شغل را از بین ببرد و بهای گازی که از استونی به فنلاند می رسد و برق، افزایش بیابد.

شرکت انرژی فورتوم فنلاند که بخش بزرگی از آن در مالکیت دولت قرار دارد و تا همین اواخر، شریک شرکت دولتی انرژی روساتوم روسیه در طرح ساخت نیروگاه برق هسته ای فنووویما بوده که پایان فعالیت آن در اوایل مه اعلان شد، در باره تاخیر احتمالی در عملیات ساخت و شروع به کار این نیروگاه و خطرات فزاینده همراه با اوج گیری جنگ در اوکراین، هشدار داده است.

شرکت دولتی رائو نوردیک روسیه اخیرا صادرات برق به فنلاند را بهانه تحریم های غرب متوقف کرده که به گفته مقام های فنلاند ۱۰ درصد برق مصرفی این کشور از روسیه تامین می شده و بنابراین این کمبود با وارد کردن برق از سوئد و افزایش تولید انرژی داخلی، قابل مدیریت خواهد بود.

واردات نفت خام ماه مارس فنلاند از روسیه، ۷۰ درصد و ارزش آن نیز ۴۵ درصد نسبت به مدت مشابه پیشین، کاهش یافته و با واردات از نروژ جایگزین شده است.

به گفته کیوپاماکی، ارزش صادرات روسیه به فنلاند و سوئد، نزدیک به سه درصد کل صادرات روسیه را تشکیل می دهد، که از بین رفتن آن، ضربه دیگری بر اقتصاد این کشور خواهد بود که به سوی رکود شدید و کامل پیش می رود.