«آرات»؛ قربانی آرزوهای سرکوب شده/ اهمیت صفحات «رشد» استخوان در کودکان

تحریریه پارسینه| از سالها پیش و زمانی که کارکرد رسانه ها و فضای اطلاع رسانی به شکل مدرنتری در خدمت ملتها قرار گرفت، شاید بدبین ترین منتقدین هم نسبت به اثرات مثبت آن در زمینه انتشار محتوای سالم از جمله آشنایی انسانها با حقوق اولیه خود آنهم با دستان قدرتمندی بنام فضای مجازی شک نداشتند. خروجی مثبت اطلاع رسانی بجا و درست شاید خیلی وقتها برای عده ای دیر شده و بخشی از سرمایه های انسانی قربانی شوند، اما هیچگاه از ارزش پیشگیری از سوانح و خسارتها کاسته نمی شود و می توان علیرغم از دست رفتن فرصتها، جامعه در حفظ نبوغ و سرمایه های انسانی هوشمندانه تر عمل کنند.

دقیقاً زمانی که کشورهای توسعه یافته درباره احترام به حقوق کودک و توجه به ریزترین مسائل حقیقی و حقوقی مربوط به این سرمایه های انسانی در حال چانه زنی و تدوین قانون و برنامه ریزی های دقیق بودند، بخشی از کشورهای کمتر توسعه یافته و عقب افتاده، به دنبال سو استفاده از نبوغ، زیبایی، جذابیت و استعدادهای کودکان در زمینه های مختلف بودند.

در جنگها به عنوان سپر انسانی، در تبلیغات برای تحت تأثیر گذاشتن اتمسفر جوامع و تولید پروپاگاندا در فضای مجازی به عنوان جذب مخاطب و سینما برای رونق گیشه و در نهایت تکدی و زباله گردی و ... که همگی آنها با یک هدف مشترک که چیزی جز تجارت سیاه از کودکان نیست و بدبختانه همچنان در تمام کشورها در حال اجراست و همانطور که تأکید شد در کشورهای عقب افتاده و توسعه نیافته این موارد به فراوانی قابل مشاهده است.

در بخشی از این مطلب به سو استفاده والدین از استعدادهای کودک اشاره شد. هر چند والدین در کلیه سطوح باید آموزشهای لازم در خصوص احترام به حقوق کودک را فرا بگیرند و متوجه باشند سو استفاده از استعداد کودک برای جذب پول و مخاطب کار نادرست و غیر انسانی است، اما تبعات آن تنها شامل تضییع حقوق کودک آنچه که خیلی راحت تصور می شود، نیست و چه بسا اثرات روحی و روانی و حتی اثرات نا مطلوب فیزیولوژیک روی کودکان در آینده، چیزی جز سوختن استعدادها و از بین رفتن آرزوهای آن کودک و در نهایت التهاب در سطح جامعه و گسترش اختلالات عمیق در بستر خانه و خانواده نیست و نخواهد بود.

«آرات» حسینی که از خردسالی توجه بسیاری را در سطح وب و شبکه های اجتماعی بواسطه استعداد خارق العاده اش در بدنسازی تا سبک و تکنیک های زیبای کنترل توپ در دنیای فوتبال به خود جذب کرده بود و حتی ستاره های تمام نشدنی دنیای فوتبال را نسبت به خود به واکنش وادار کرده، نمونه بارز «قربانی» این ماجراست و صد حیف که هیچ کس به هشدارهایی که سالها و سالها درباره عواقب رفتار غیر استانداردِ پدر این فرزند با استعداد ایرانی داده شد توجهی نکرد.

سالها قبل شاید ابتدایی ترین حدسی که می شد درباره آینده دردناک «آرات» در بزرگسالی زد چیزی جز تباهی و از دست دادن فرصتهای خاص کودکیِ این خردسال شیرین، آنهم به دست پدری خودخواه نبود، اما متأسفانه دامنه نگاه مریضگونه آقای حسینی به نبوغ فرزندش در سایه طمع و تأییدهایی که در فضای مجازی اخذ می کرد و احتمالاً تجارت وسوسه انگیزی که صفحه آرات در شبکه های مجازی به همراه داشت، باعث شد این ماجرا به وضعیت دردناکی برای این کودک بیانجامد و امروز خبرها حاکی از آن است فشارهای و تمرینات زیاد آرات، باعث شده صفحات رشد استخوانی آرات با انسداد مواجه و احتمالاً رشد قدی او متوقف شود.

البته در بخشی از مصاحبه ها آمده که مسئله اصلی در مسیر شد قدی و جسمی آرات، فقدان آفتاب لازم در اروپا بوده که بنظر می رسد این مطلب خیلی روایی نداشته باشد. مربی بدنساز باشگاه سپاهان هم در مصاحبه اخیر بسته شدن صفحات رشد آرات را نه تدیید و نه تکذیب کرده و بنظر می رسد هوشمندانه از زیر بار این ماجرا گریخته است!

هر چند آقای حسینی از اساس این ماجرا را تا این لحظه تکذیب و افشای این راز را به دلیل بداخلاقی و بی انصافی افرادی تلقی کرده که قصد سو استفاده تجاری از صفحه مجازی آرات را داشته اند، اما خبرهای موثق حاکی است دو باشگاه مطرح فوتبال جهان هم، به دلیل مبهم و احتمالی مشابه از پذیرفتن آرات به عنوان استعداد و نبوغ فوتبالی پرهیز کرده اند، جایی که انگشت اتهام را به سوی فشارهای تمرینی و بهره کشی پدرِ آرات نشانه گرفته و معلوم نیست اگر این ماجرا کاملاً حقیقت داشته باشد و توجیه علمی قابل دفاعی نداشته باشد، در آینده آرات با این حقیقت چگونه کنار خواهد آمد؟

آیا آقای حسینی مسئولیت آنچه با فرزند نابغه خود کرده می پذیرد یا خیر؟ آیا آرات قربانی وسوسه های بیمارگونه بوده یا وسیله ای برای ارضای آرزوهای سرکوب شده یا طعمه لذیذ برای جذب سرمایه و تجارت رویایی؟

پاسخ به این پرسشها را قطعاً در آینده متوجه خواهیم شد، اما بهتر است قبل از دیر شدن، توجه به حقوق کودک و احترام علمی به زندگی آنها را والدین و خانواده ها بیش از پیش فرا بگیرند.

همین ماجرا بهانه ای شد تا به خانواده ها درباره بلوغ زودرس و عواملی که باعث توقف رشد در کودکان می شود اطلاعات خلاصه ای ارائه کنیم:

رشد طولی استخوان‌های دراز توسط یک یا دو صفحه غضروفی به نام غضروف اتصال در دو انتهای آن‌ها صورت می‌گیرد. این رشد از دوران جنینی آغاز و در انسان (تا ۱۸ سالگی) با استخوانی شدن کامل آن پایان می‌یابد. سلول‌های غضروفی موجود در عمقی‌ترین لایه صفحه رشد با تکثیر و نمو خود مقدمات تشکیل بافت استخوانی را فراهم می‌آورند و به طول استخوان اضافه می‌کنند. عوامل متعدد محیطی و داخلی و هورمونی بخصوص هورمون رشد، در فعالیت صفحه‌های رشد دخالت دارند.

چرا صفحات رشد مهم هستند؟ نقش صفحه رشد در افزایش قد چیست؟ آیا با بسته شدن صفحه رشد، افزایش قد متوقف می‌شود؟ هر آنچه که در ارتباط با صفحه رشد باید بدانید در ادامه خواهد آمد.

صفحه رشد چیست؟

صفحات رشد کودکان نواحی غضروفی هستند که در انتهای استخوان‌های بلند ما (مثلاً استخوان ران و درشت نی) قرار دارند. این استخوان‌ها به لطف کمک صفحه رشد با استخوان جدید رشد می‌کنند. این نواحی از استخوان در طول رشد کودک به دلیل شکننده بودن در معرض آسیب هستند. این ناحیه از استخوان می‌تواند گاهی ضعیف‌تر از تاندون‌ها و رباط‌های مجاور باشد. در نتیجه، صفحات رشد ممکن است محل ۳۰ درصد شکستگی‌های نوجوانان باشد.
صفحات رشد چه کاری انجام می‌دهند؟

یکی از روش‌های رشد استخوان‌ها از طریق صفحات رشد است. هر استخوان بلند به طور معمول دارای دو صفحه رشد است. آن‌ها طول و عرض استخوان را افزایش می‌دهند. صفحات رشد با افزایش سن به استخوان جامد تبدیل می‌شوند. صفحه رشدی که بسته شده باشد، صفحه‌ای است که به طور کامل به استخوان تبدیل شده است. رشد استخوان‌ها با بسته شدن صفحه رشد متوقف می‌شود.

چه زمانی صفحات رشد در افراد بسته می‌شود؟

از آنجایی که استخوان‌های مختلف در دوره‌های مختلف رشد می‌کنند، پیش بینی دقیق زمان بسته شدن هر صفحه رشد چالش برانگیز است. صفحات رشد در استخوان‌های بلند به طور معمول ​​در یک سن مشخص بسته می‌شوند. بیشتر بچه‌ها به طور متوسط ​​تا دو سال پس از پایان موج رشد بلوغشان به رشد خود ادامه می‌دهند. سن شروع بلوغ به طور گسترده‌ای بر اساس متغیر‌های مختلفی مانند قومیت، جنسیت و عادت بدن متفاوت است. رشد پسران و دختران اغلب در سنین ۱۵ و ۱۷ سالگی برای هر دو جنس متوقف می‌شود.

البته، بسیاری از بچه‌ها تا اواخر سال‌های نوجوانی به رشد قد خود ادامه می‌دهند، اما تا این مرحله، بیشتر رشد قبلاً اتفاق افتاده است. قد و وزن شما احتمالاً توسط نمودار‌های رشد ردیابی شده است. از این نمودار‌ها می‌توان برای تخمین رشد باقی مانده استفاده کرد.علاوه بر این، جراحان ارتوپد از چندین شاخص اشعه ایکس از دست یا لگن برای پیش‌بینی دقیق‌تر میزان رشد استفاده می‌کنند. طبق یک قاعده کلی، معمولاً با رسیدن یک نوجوان به مراحل نهایی بلوغ، صفحات رشد بسته می‌شوند.

راه‌های باز شدن صفحه رشد

متاسفانه هیچ راهی برای باز شدن مجدد صفحات رشد وجود ندارد و تمامی تبلیغاتی که در این زمینه صورت میگیرد، دروغی بیش نیست.

جلوگیری از بسته شدن صفحات رشد

گرچه، اکثر بزرگسالان پس از سن ۱۸ تا ۲۰ سالگی بلندتر نمی‌شوند، موارد استثنا نیز وجود دارد. بسته شدن صفحات رشد ممکن است در برخی افراد به تأخیر بیفتد. اگر صفحات رشد پس از ۱۸ تا ۲۰ سالگی، باز باقی بمانند، (که غیر معمول است) افزایش قد ادامه پیدا می‌کند. همچنین، برخی افراد ممکن است به بیماری ژیگانتیسم یا غول پیکری مبتلا باشند.

این شرایط موجب رشد بیش از حد می‌شود که اغلب به دلیل تولید هورمون رشد بیش از حد می‌باشد. اما، معمولاً فقط قد این افراد افزایش پیدا می‌کند تا زمانیکه در حدود سن ۲۲ سالگی، صفحات رشد آن‌ها بسته شود. علاوه بر این، ممکن است نوعی هموکروماتوز موجب جذب آهن بیش از حد در روده‌ها و نیز افزایش قد شود. به طور کلی، این شرایط می‌توانند موجب افزایش قد شوند تا زمانی که صفحات رشد بسته شوند.

بلوغ زودرس و مشکلات پس از آن را می‌توان اولین مشکل مشترک والدین و کودکان دانست. طی دو دهه‌ی گذشته، سن شروع بلوغ به ۱۱ سالگی و به ندرت، به سه سالگی کاهش یافته است. این شروع زودرس ممکن است خطر ابتلا به سرطان یا دیگر بیماری‌ها را در زندگی افزایش دهد. این موضوع یک اتفاق نادر است و در ۱ نفر از ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ کودک رخ می‌دهد. زودتر بالغ شدن در دختران و پسران منجر به رشد غیر طبیعی و زودرس استخوان‌ها و عضلات می‌شود. طی این اتفاق، بدن دچار تغییراتی می‌شود که معمولاً در سن نوجوانی ایجاد می‌شود، نه در سن کودکی.

بلوغ زودرس، به این معنی است که یک پسر یا دختر خیلی زودتر از زمان طبیعی بلوغ جنسی، علائم آن را تجربه می‌کنند. بلوغ به طور متوسط ​​در دختران بین ۸ تا ۱۳ سال و در پسران بین ۹ تا ۱۴ سال شروع می‌شود. اما بلوغ زودرس در سن ۸ تا ۹ سالگی دیده می‌شود. این بیماری معمولاً منجر به مشکلات طولانی مدت نمی‌شود و معمولا تأثیرات آن تا بزرگسالی باقی نمی‌ماند. تغییرات بلوغ شامل رشد سریع استخوان‌ها و عضلات، تغییر در شکل و اندازه‌ی بدن و توانایی تولید مثل است.

بلوغ زودرس را چگونه تشخیص دهیم؟

مهمترین عامل شروع بلوغ زودرس، ژنتیک است. عوامل دیگری که در بلوغ زودرس خصوصاً در اولین پریود زودرس در دختران نقش دارند؛ وزن پایین هنگام تولد و چاقی (BMI بالا) در ابتدای سن ۸ سالگی است. به طور کلی علل اصلی بلوغ زودرس، ناشناخته هستند، اما آسیب‌های (مغزی ضربه به سر)، رادیوتراپی، توده، التهاب، اختلالات هورمونی، اختلالات غدد فوق کلیوی، برخی جهش‌های ژنتیکی می‌توانند از دیگر دلایل این عارضه باشند. همچنین بروز برخی تومور‌ها مثل تومور‌های ترشح کننده (Hcg) و هورمون جنسی و همچنین اندروژن‌های خارجی (هورمون‌های مردانه) می‌تواند باعث بلوغ زودرس در پسران شود.

با مشاهده‌ی اولین علائم بلوغ در کودکان زیر ۸ یا ۹ سال، به دکتر متخصص اطفال مراجعه کنید. حتی اگر مطمئن نیستید آنچه را مشاهده می‌کنید نشانه‌ای از بلوغ است، برای ارزیابی کودک خود با دکتر مشورت کنید.

پیامد‌های بلوغ زودرس

بلوغ زودرس در کودکان ممکن است مشکلات جسمی و روحی زیادی دربرداشته باشد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

۱. کوتاهی قد

اگرچه کودکانی که به بلوغ زودرس دچار می‌شوند، اغلب نسبت به سن خود قد بلندتری دارند، اما در بزرگسالی کوتاه‌قد می‌شوند، چرا؟ زمانی که مراحل بلوغ به پایان می‌رسد، رشد نیز متوقف می‌شود. وقتی که بلوغ زودرس، زودتر از بلوغ طبیعی به پایان می‌رسد، رشد این کودکان در سنین پایین‌تر متوقف می‌شود. در نتیجه گاهی اوقات قد این کودکان کوتاه‌تر از آنی می‌شود که در بلوغ طبیعی از آن‌ها انتظار می‌رود.

۲. مشکلات رفتاری

نتایج برخی از مطالعات نشان از ارتباط بلوغ زودرس و مشکلات رفتاری دارد، به‌خصوص در کودکانی که تأخیر در رشد دارند. با این حال بسیاری از متخصصان احتمال صحت این نتایج را ضعیف می‌دانند.

۳. فعالیت‌های جنسی در سنین پایین‌تر

اگرچه این امر احتمال دارد که والدین را بسیار نگران کند، اما شواهد محکمی برای اثبات این ادعا وجود ندارد.

۴. استرس

بلوغ به‌خودی‌خود دورانی طوفانی است، حتی اگر به‌موقع اتفاق بیفتد. بلوغ در بچه‌های کوچک‌تر می‌تواند استرس و فشار بیشتری به‌همراه داشته باشد. آن‌ها احساس ناخوشایندی پیدا می‌کنند وقتی می‌بینند از لحاظ ظاهری با همسالان خود فرق دارند. عادت ماهانه برای دختران ۹ ساله و کوچک‌تر یا کسانی که دچار تأخیر رشد شده‌اند، می‌تواند نگران‌کننده باشد. والدین می‌توانند با آموزش کودکان در مورد تغییرات این دوران، به آن‌ها در سپری کردن این دوره کمک کنند.