رمز گشایی از انفعال دولت رئیسی در برابر چین و روسیه

به گزارش پارسینه و به نقل از خبر آنلاین؛ هنوز دو ماه از اظهارنظر مدیربیمه‌های اجتماعی وزارت کار دولت رئیسی درباره فروش جزایر سه گانه برای پرداخت بدهی بازنشستگان نگذشته است که بیانیه پایانی نشست کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس و روسیه، به شکل رندانه‌ای از مذاکره و حل سوءتفاهم‌ها با ایران سخن گفته، اما در بندی دیگر، از تلاش‌های امارات برای ایجاد راه‌حل مسالمت‌آمیز برای مسئله جزایر سه‌گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی از طریق گفتگو‌های دوجانبه و یا دادگاه عدل بین‌المللی بر اساس قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل حمایت شده است.

آذرماه سال ۱۴۰۱ بود که دولت چین هم طی بیانیه‌ای مشترک با کشور‌های حاشیه خلیج فارس، ضمن تردید ضمنی در مورد مالکیت جمهوری اسلامی بر جزایرسه‌گانه، خواستار حل مسالمت‌آمیز این مناقشه ساختگی از سویدولت‌های خلیج فارس شده است.

در بند ۱۲ بیانیه مشترک چین و سران کشور‌های خلیج فارس آمده بود: «رهبران از تلاش‌های مسالمت‌آمیز شامل ابتکارها، پیشنهاد‌های امارات برای رسیدن به راهکار صلح آمیز برای مسأله سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، از راه مذاکرات ۲جانبه بر مبنای قوانین بین‌المللی حمایت می‌کنند».

اما حالا روسیه به عنوان دومین قدرت شرقی که جزء دوستان ایران صورتبندی می‌شود، در اقدامی بی سابقه، با حضور در همان نشستی که سال قبل اعراب از چین برای حضور دعوت کرده بودند حاضر شد و از حق امارات بر جزایر سه گانه در خلیج فارس دفاع کرد.

واکنش منفعلانه مسئولان در برابر روسیه

در واکنش به این موضع گیری روسیه، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در توئیتی نوشت: «بر سر استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی ایران، با هیچ طرفی تعارف نداریم.» در همین راستا علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت نیز در توئیتی با اشاره به موضوع جزایر سه گانه نوشت: «بر سر منافع ملی و خاک کشور با احدی تعارف نداریم.»

بررسی این دو توئیت نشان می‌دهد دو مقام عالی رتبه دولت رئیسی در واکنش‌ها به اقدام روسیه علیه ایران و اعلام حق امارات بر جزایر سه گانه، حتی از نوشتن نام «روسیه» در توئیت خود امتناع کردند.

اگرچه در همان روز، وزارت خارجه ایران، سفیر روسیه را احضار و مراتب اعتراض ایران را به او اعلام کرد که سفیر روسیه در ایران بعد از احضار گفته بود:مراتب را در اسرع وقت به مسکو منتقل خواهد کرد.

این در حالی است که محسن رضایی و علی اکبر ولایتی که کمتر موضع انتقادی نسبت به روسیه داشته اند نیز لب به انتقاد گشودند. محسن رضایی در توئیتی نوشت: «روسیه، چین، آمریکا و انگلیس بدانند ایران به دوران قاجار و پهلوی بر نمی‌گردد. جمهوری اسلامی با تمام قدرت از سرزمین، حقوق و ملت خود دفاع می‌کند. روسیه مواضع خود را اصلاح کند» علی اکبر ولایتی که اکنون مشاور امور بین الملل رهبر انقلاب است نیز در واکنش به بیانیه مشترک روسیه و شورای همکاری خلیج‌فارس تاکید کرد: «به دوستان روس خود می‌گوییم که سادگی نکنند.»

آیا ایران تصویر واقعی از چین و روسیه دارد؟

موضع گیری‌های دو کشور چین و روسیه در به رسمیت شناختن حق اعراب بر جزایر سه گانه، در زمانی انجام می‌شود که سیاست خارجی دولت رئیسی توجه کشور‌های ابرقدرت شرقی به عنوان تکیه گاهی برای ایجاد اتحاد‌های راهبردی و ایجاد دیوار‌های دیپلماتیک در برابر امریکا است.

تحلیل گران سیاسی معتقدند «ایران در یک «بن بست سیاست خارجی» قرار دارد. چین و روسیه تصور می‌کنند، هر اقدامی که انجام دهند، حتی اگر به ضرر ایران باشد، ایران نمی‌تواند کار زیادی انجام دهد و با یک بیانیه و اعتراض لفظی، مسئله تمام می‌شود. درواقعیت نیز وقتی چین این رفتار مشابه را انجام داد و مالکیت جزایر سه گانه را متعلق به ما ندانست، اقدام خاصی انجام ندادیم. چرا این کار را کردیم؟ چون ما در تحریم شدید قرار داریم و بیشترین صادرات نفت را به چین انجام می‌دهیم و اغلب وارداتمان نیز از همین کشور است. روسیه نیز بیش از بحث تجاری در بعد نظامی و تسلیحاتی با ایران همکاری دارد.»

در همین راستا دکتر «محمدجواد ظریف، وزیر خارجه سابق ایران گفت: «برای ایران ضدروس و ضدآمریکا بودن خطرناک است. زیرا باید منافع ملی‌مان را اولویت قرار دهیم و سپس مخالفت با سلطه آمریکا را مدنظر قرار دهیم.» وی همچنین گفت که امروز نباید منتظر ظهور قطب‌های جدید باشیم، بلکه هر قدرت بزرگ و موثری می‌تواند در بخشی خاص ظهور و بروز داشته باشد.»

آیا ایران در نهایت توسط شرکای خود منزوی خواهد شد؟

دولت رئیسی در شرایطی تلاش می‌کند حفظ روابط تجاری و امنیتی خود با چین و روسیه را حفظ کند که اکنون مسئله تحریم‌های امریکا علیه ایران به اهرم فشاری از سوی اعراب، روسیه و چین علیه ایران تبدیل شده است.

اهرم فشاری که تا آستانه دست گذاشتن بر تمامیت ارضی ایران پیش روی کرده و به نظر می‌رسد دولت رئیسی با انفعال دیپلماتیک در برابر این دو کشور، بعد از آنکه ابتکار عمل در مسئله برجام را از دست داد، حالا با اتخاذ راهبرد سیاست همسایگی و تمایل به شرق، بدون ارزیابی زمین بازی بین الملل و روابط چین و روسیه با بازیگران خاورمیانه و امریکا، در تحلیلی ساده انگارانه، انعقاد قرارداد‌های ۲۵ساله با چین و روسیه را شرطی کافی برای همسویی این کشور‌ها با ایران می‌داند.

این در حالی است که پاسخ چرایی رفتار چین و روسیه با ایران را بایستی در ضعف ایران در تبادل تجاری با این دو کشور و انزوای جهانی آن ارزیابی کرد. انزوایی که کارت‌های بازی ایران را محدود کرده و در برابر رفتار چین و روسیه و حمایت از حق اعراب بر جزایر ایرانی، ابتکار عمل برای واکنش سخت‌تر را از ایران گرفته تا آنجا که مدیران عالی رتبه دولت رئیسی در نام بردن از «روسیه» در توئیتهایشان احتیاط می‌کنند.