پرسش و پاسخ دانشجویان با مقدم‌دوست

مقدم دوست کارگردان فیلم "سر به مهر" در میان اعضای "اتحادیه دانشجویان انجمن های اسلامی مستقل سراسر کشور" حضور یافت و پس از اکران فیلم نشست نقد و بررسی فیلم با حضور مقدم دوست و دکتر غفرانی برگزار شد.

مقدم دوست وقتی پشت تریبون رفت پس از تشویق دانشجویان گفت: به جرات میتوانم بگویم که هیچوقت سرهرکاری که کرده‌ام انقدر که جمعیت پر و پیمون و صاحب نظر، درجه یک، خوب و ممتاز را در یک جمع ندیده ام؛ امیدوارم که از فیلم راضی بوده باشید، امیدوارم که تمام دوستانی که اینجا هستند بتوانند که به فرهنگ ایرانی و اسلامی کمک کنند و میدانم که شما همه دغدغه دارید که کاری را در این زمینه ها انجام دهید و از این جمع میدانم هستند کسانی که دغدغه فیلم سازی را دارند و انشاالله حتما فیلم خوب و موثری میسازند.

وی در ابتدا به توضیح کوتاهی در خصوص فیلم و نحوه شکل گیری آن پرداخت و گفت: ما سال 84 فیلم‌نامه این فیلم را نوشتیم و اولین چیزی که برای این فیلم نامه ییدا کردیم یک شخصیت بود، شخصیتی که بسیار خجالتی است. در این فیلم دو عنصر نماز و خجالت کشیدن از خواندن آن در هم تنیده شده بود . این موضوع آن چنان برای ما مهم بود که تصمیم گرفتیم به آن عینیت بخشیم و فیلم نامه ای برایش بنویسیم. گام بعدی برای ما این بود که این شخصیت را به چه سمتی ببریم؟ و مشخص کنیم که چه تاثیری می خواهیم بر مخاطب بگذاریم؟ تنها با جواب به این سوال به قسمتی رسیدیم که دیگر نوشتن فیلم نامه کاری نداشت و هدف آن کاملا مشخص شده بود.

غفاری(کارشناس و منتقد سینما) در این باره گفت: فیلم فضایی دارد که از لحاظ معنوی (بدون در نظر گرفتن جزئیات) قابل قبول است. به نظر من همین که شما رفتید داخل این فضای آلوده سینما که هزاران مسئله فرعی عشقی، فضایی که هزار مسئله غیر مسئله ما اولویت پیدا می کند شما به مسئله نماز می پردازید. در داستان فیلم دختری نمایش داده می شود که دچار تحول شده است و به نماز روی می آورد اما از بیان این نکته در جمع خجالت می کشد و خود او فردی است که قبلا این مقوله را به مسخره می گرفه است و حالا ترس از مسخره شدن دارد.البته نشان دادن این تحول به وسیله تصویر کار مشکلی است.

مقدم دوست: داشتن اعتقاد یکی از اضلاع لازم برای کار هنری است
در ادامه این نشست دانشجویی مقدم دوست در پاسخ به سوال " آیا ورود همگان به عرصه سینما به این بهانه که امروز تکلیف است کار درستی است؟" که یکی از دانشجویان آن را مطرح گفت: ما باید به خودمان بازگردیم و ببینیم که هدف ما از درس خواندن و بعدا شاغل شدن چیست اگر این هدف را عمل صالح بگیریم آن شغل برای ما فرصت انجام عمل صالح می شود. اگر ما بخواهیم وارد سینما شویم صرف اینکه در جهت اصلاح یک کاری انجام بدهیم این کار خوبی است، این یکی از الزامات کار است، یعنی داشتن اعتقاد یکی از اضلاع لازم برای کار هنری است.

وی ادامه داد: اما یکی دیگر از این اضلاع داشتن ذوق هنری است. این نکته خیلی اهمیت دارد اگر ما یک سری معارفی داشته باشیم و دغدغه هم داشته باشیم اما زبان سینما را بلد نباشیم و نتوانیم این ها را به زبان سینما به مخاطب بگوییم این موضوع کار را بدتر خواهد کرد و اینجا یکی از نقاطی است که شعار زدگی ایجاد می شود؛ در خیلی از جاها که شعار زدگی ایجاد می شود در پس آن فردی قرار دارد که خیلی متعهد است و دغدغه دارد که نکته ای را در سینما به مخاطب انتقال دهد اما توانایی و ذوق هنری ندارد.

مقدم دوست: فردی که در فیلمش حرف خوب می زند اما فیلم سازی بلد نیست حرفش بی تاثیر خواهد شد
کارگردان فیلم "سر به مهر" در ادامه با اشاره به راه های شناسایی میزان علاقه مندی به سینما در بین جوانان گفت: یکی از راههایی که انسان می تواند با آن تشخیص دهد که آیا می تواند در سینما قدم بگذارد این است که ببیند تا چه حد به زبان سینما علاقه دارد؟ من معتقدم که فردی که در فیلمش حرف خوب می زند اما فیلم سازی بلد نیست حرفش بی تاثیر خواهد شد.

مقدم دوست، سه ضلع علم، ایمان و ذوق هنری را رکن اصلی قدم گذاشتن به سینما دانست و تصریح کرد: سه ضلع این موضوع علم، ایمان و باور به آن مطلب و سوم ذوق هنری است یعنی اگر شما نسبت به نماز خیلی آگاه باشید اما نسبت به آن غیرتمند نباشید و ندانید که چه کار می خواهید انجام دهید و اگر آن دو را داشته باشید و ذوق نداشته باشید باز هم نمی توانید به نتیجه خوب برسید.

غفاری: گاهی زبان سینما یک وسیله می شود که دائم بر سر ما می کوبند
غفاری - استاد دانشگاه تهران- در ادامه با پاسخ به سوال " ما برای آنکه فیلم هایی بسازیم که پیام انقلاب اسلامی در آن متبلور باشد باید چکار کنیم؟" افزود: اصالت هنر این است که مخاطب را پالایش کند و رشد ببخشد. از این بحث نظری این که آیا می شود این پیام ها را با ابزار سینما برای مخاطب تشریح کرد یا خیر، می گذریم . اما در بحث عملی باید بگویم که خیلی اوقات این آموزش زبان سینما یک وسیله می شود که دائم بر سر ما می کوبند و اگر یک جوان انقلابی بخواهد کاری را شروع کند آن چنان برایش چالش ایجاد می کنند و روند آموزشی سختی می گذارند که پشیمان می شود.

وی ادامه داد: خیلی از اندیشمندان هم به این موضوع که هنر آموزشی است خیلی اعتقادی ندارند و معتقدند که هنر نواوری است؛ برای رسیدن به سینمای مطلوب انقلاب اسلامی یک مدل وجود دارد. امید ما همان جوانی هایی هستند که ادراک اصیلی در خصوص انقلاب اسلامی دارند و مسئله برای خودشان حل شده است، این‌ها با داشتن آموزش‌های ابتدایی می توانند در این عرصه فعال شوند.

غفاری: باید فضای اشرافی گری هنر از میان رود
استاد ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه با بیان این مطلب که "در خیلی از مواقع این جوانان را به بهانه یادگیری درگیر چنان فضای اشرافی حاکم بر هنر می کنند" تصریح کرد: جوان آنچنان در ژست های مختلف غرق می شود که از کار اصلی خود وا می‌ماند؛ باید این فضا شکسته شود و فضای اشرافی گری هنر از میان رود.

وی تاکید کرد: ما مخاطب را غلط تحلیل می کنیم و تصور داریم این نیاز های غریزی مخاطب است که او را پای فیلم می نشاند در حالی که بازگشت به فطرت است که برای مردم ما جذابیت دارد و ما باید در سینما این را به نمایش بگذاریم، نباید از مخاطب سینما سوء استفاده کنیم، باید مردم را به درستی تحلیل کنیم که چه نیاز و میلی است که مخاطب را راغب می سازد که پای فیلم شما بنشیند.

غفاری: آینه جادو" شهید آوینی آموزش میدانی می دهد
غفاری در ادامه با اشاره به "آینه جادو" شهید آوینی، این کتاب را آموزش میدانی دانست که می تواند به این مباحث ورود پیدا کنند.

کارشناس و منتقد سینما با بیان این مطلب که " باید دوره هایی را در کنار این ها گذراند باید کار میدانی و عملی کرد " گفت: بعد از آموزش‌های ابتدایی باید به سراغ اساتیدی رفت که دین داری و آرمان خواهی آنها برای ما فرض است؛ و بعد از این نوبت به مسئولین است . هزینه کار سینمایی کار پر هزینه ای است و نیاز به حمایت دارد و امسال در جشنواره فیلم فجر دیدیم که فیلم اولی ها کارهای موفقی ارائه کردند.

غفاری در پایان صحبت های خود "میدان دادن به جوانان و نیروهای ارزشی" برای اینکه سینما را به سینمای مطلوب انقلاب تبدیل کنیم را تنها راه ممکن برای این موضوع دانست گفت: تنها راه ما برای اینکه سینما را به سینمای مطلوب انقلاب تبدیل کنیم این است که به جوانان و نیروهای ارزشی میدان بدهیم تا بتوانند میدان را ا زدست افراد و رانت های ویژه که کارهای بزرگ و سرمایه ها را در دست دارند بگیرند و کار را با آرمان خواهی خود پیش ببرند.

مقدم دوست: تنها راه انتقال نوع آموزش بومی استفاده از اساتید مطمئن است
در ادامه این مراسم مقدم دوست در تکمیل صحبت های غفاری گفت: بنده یک نکته را به حرفهای دکتر غفرانی اضافه کنم که ما باید آموزش بومی را جا بیاندازیم. نوع آموزشی که شما به آن معتقدید بومی نیست؛. بنده معتقدم که سینما یک سری اصول کلی و اساسی دارد مثلا چیزهایی مانند نور و حرکت و صدا اصول اساسی تصویر هستند .

وی افزود: یعنی سخنرانی کردن چون فاقد نور و حرکت است پس شکل خلاقانه سینمایی ندارد . بنابراین تنها راه انتقال نوع آموزش بومی استفاده از اساتید مطمئن است. اساتیدی که کار کارگاهی و مشق سینمایی کنند. منظور از مشق همان اصطلاحی ست که در خوشنویسی به کار برده می شود .در خوشنویسی شاگرد با حفظ اصول ثابتی که از استاد گرفته و اضافه کردن انتکارات و ابداعات رشد کرده و خود استاد می شود.باید دنبال کلاسی بود که نوع کار کردن در آن به این شکل باشد و اگر غیر این باشد اتلاف وقت است .

کارگردان فیلم "سر به مهر" در ادامه به نقش "صبا" اشاره کرد، تصریح کرد: صبا در جریان فیلم سعی می کند یک گام بردارد که همان شروع به خواندن نماز است و خواندن نمازسر وقت و یا ادای نماز در مسجد شاید مراحل بعدی کار باشد و ساخت فیلم های دیگری را طلب کند. به هر حال دختری که نسبت به نماز جاهل بوده در گام اول دارد موانعی را که باعث می شده نمازهایش قضا شود را از میان بر می دارد.

مقدم دوست ادامه داد: در انتها به تمام آن نمازها اشاره می کند و زمانی که از این معضل رد می شود کم کم به سمت سر وقت خواندن نماز می رود .یعنی در ابتدا که نماز ظهر و عصر خود را نزدیک اذان مغرب ادا می کند(با اینکه در فیلم این موضوع نشان داده نمی شود )قطعا همان جا می نشیند و نماز مغرب و عشا را در اول وقت می خواند و علت اصلی نمایش ندادن این روند این بود که فیلم فقط می خواست عبور از مرحله ی اول را نشان دهد .

یک دانشجو: نقش لیلا حاتمی برای شما مشکل ساز نبود؟
در ادامه این نشست دانشجویی یکی از دانشجویان حاضر در جمع در سوالی پرسید: نقش صبا با نقش های دیگر خانم لیلا حاتمی در سایر فیلم ها بسیار متفاوت بوده، این موضوع برای شما مشکل ساز نشد، یعنی نگران این نشدید که عمق نقش و معنا و منظور آن به خوبی منتقل نشود؟ حداقل از لحاظ سن و سال این نقش مناسب خانم حاتمی نبود.

مقدم دوست در جواب این سوال تصریح کرد: ما به اقتضای شغلمان و سر و کار داشتن با منتقدها تمام جریانات انتقادی را می شناسیم به نظرم اگر شما باید به صورت یک تماشاچی معمولی در جمع حاضر بودید آیا باز هم این موضوع برای شما مهم به نظر می رسد ؟ به هر حال امیدواریم کسی که تخصص ندارد این سوال راجع به سن برایش پیش نیاید .

یکی دیگر از دانشجویان گفت: اگر یک غیر مسلمان این فیلم را تماشا کند خیال می کند همه از نماز خواندن خجالت می کشند و نماز چقدر پدیده ی مضمومی ست .به نظر شما این طور نیست ؟

که مقدم دوست پاسخ داد: این بستگی به این مسئله دارد که ببینیم این دختر چه مسیری را دارد طی می کند . یعنی اگر فرد خارجی که شما می گویید فیلم را تا انتها ببیند دیگر این فکر را نمی کند . مگر این که فردی باشد که با قصد و غرض بوده و دنبال بهانه گرفتن است که در هر صورت هر نتیجه ای که بخواهد از قیلم می گیرد . یعنی قصد بیننده هم مهم است . "سر به مهر" هم همین را می خواهد نشان دهد که نماز خواندن خجالت ندارد و این آدم به واسطه ی نماز خوان شدن از دوران تنهایی و پر درد و رنج گذشت و به اعتماد به نفس رسید . خارجی بی قصد و غرض دنبال مسائلی چون اعتماد به نفس و موفقیت است . خود خارجی ها کتاب های زیادی راجع به چگونه به موفقیت و آرامش رسیدن و این دست مسائل دارند .