چالش‌های پیش روی پاپ جدید

شورای روابط خارجی آمریکا در مطلبی با عنوان «جانشینی پاپ در کلیسای کاتولیک» به قلم «رابرت مک‌ماهون» می‌نویسد: استعفای ماه فوریه 2013 پاپ بندیکت شانزدهم روند جانشینی در کلیسای کاتولیک را که به قرون وسطی باز می‌گردد، بار دیگر زنده کرد. کاردینال‌هایی که در یک انجمن محرمانه گرد هم می‌آیند برغم شرایط غیرعادی کنونی به رهبر بعدی کلیسای یک میلیارد عضوی رای خواهند داد.

بندیکت 85 ساله اولین پاپی است که پس از شش قرن استعفا داده و این انتقال قدرت زمانی رخ می‌دهد که کلیسا با جنجال‌های علنی بسیاری از جمله بحران سوءاستفاده جنسی از کودکان و تحقیقات درباره معاملات بانک واتیکان روبروست. انتخاب یک پاپ همچنین بحث‌های تازه‌ای را درباره به روز کردن کلیسا، چشم‌اندازهای انتخاب پاپی غیراروپایی و مسائل مورد اختلاف مانند انتصاب کشیش‌های زن و کنترل زاد و ولد را ایجاد می‌کند که پاپ جدید باید به آنها رسیدگی نماید. در عین حال، کلیسای تحت نظارت پاپ بعدی با چالش‌هایی درباره آزادی مذهبی کاتولیک‌ها در آسیا و کشورهای مسلمان روبرو خواهد شد.

پس از دو روز نشست پشت درهای بسته 115 کاردینال در کلیسای «سیستین» واتیکان دود سفید معروف به نشانه انتخاب پاپ از دودکش بیرون آمد و پس از ساعتی «جورج ماریلو برگوگلیو» ملقب به «پاپ فرانسیس» از کشور آرژانتین روی بالکن کلیسا آمد تا کاتولیک‌های جهان رهبر خود را بشناسند.

اما پاپ جدید این بار با مشکلات و مسائلی روبرو خواهد بود که باید با آن‌ها دست و پنجه نرم کند.

اعتبار کلیسا با جنجال‌های سوءاستفاده جنسی و معاملات مالی مشکوک خدشه‌دار شده است

«ریچارد گایلاردز»، استاد الهیات کاتولیک در دانشگاه بوستون می‌گوید: «شاهد اختلافات ایدئولوژیک زیادی نخواهیم بود. از نظر دکترینی، این مسئله ربطی به محافظه‌کار یا لیبرال بودن ندارد. در اینجا مسائل مربوط به روش و رهبری اهمیت دارند.» ویستر از دانشگاه ستون هال نیز در این باره اظهار داشت: «آنها شرایط، چالش‌ها و اینکه چه کسی بهترین فرد برای اداره کلیساست را مد نظر قرار می‌دهند.

یکی از چالش‌های عمده افزایش سکولاریسم و فقدان ایمان مذهبی در جهان است. همچنین، چالش داخلی مربوط به اعتبار کلیسا که با جنجال‌های مربوط به سوءاستفاده جنسی یا معاملات مالی مشکوک خدشه‌دار شده، از اهمیت برخوردار است.» پس از مرگ پاپ جان پل دوم در سال 2005 که برخی از همین مسائل کلیسا را به چالش کشید، «جوزف راتزینگر»، کاردینال آن زمان که پاپ بندیکت شانزدهم شد فرد مورد علاقه انجمن کاردینال‌ها بود. برخی کارشناسان واتیکان می‌گویند بندیکت که به عنوان اجراکننده دکترینال عقاید جان پل دوم ظاهر شد با ایفای نقش پس از مرگ جان پل دوم خصوصا سخنرانی در مراسم به خاک‌سپاری پاپ توانست پس از چند بار رای‌گیری به راحتی انتخاب شود.

بحث‌های رسانه‌ای فراوانی شده که انتخاب امسال پاپ با توجه به موقعیت جغرافیایی و بیشتر در مناطقی که مسیحیت در آنها رشد داشته مانند آمریکای لاتین و آفریقا انجام خواهد شد. اکثریت کاردینال‌ها از اروپا هستند، یعنی قاره‌ای که تقریبا همه پاپ‌ها از آنجا آمده‌اند.

کارشناسان واتیکان به طور مرتب درباره پیش‌بینی نتایج انتخاب پاپ همانند رقابت‌های سیاسی هشدار داده‌اند اما گزارشات رسانه‌ای می‌گویند که نامزدهای اصلی شامل «کاردینال آنجلو باگناسکو» از خلیج جنوا، «کاردینال آنجلو اسکولا» از میلان، «کاردینال پیتر ترکسان» از غنا، کاردینال «اسکار رودریگز مارادیاگا» از هندوراس و «کاردینال مارک اولت» از کانادا هستند.

پاپ به عنوان رهبر عالی کاتولیک‌ها دستورات منظمی را از طریق سخنرانی‌های علنی هفتگیش، بخش‌نامه‌های دوره‌ایش، نامه‌های طولانیش درباره آموزه‌های کلیسا درباره طیف وسیعی از مسائل که برخی موقت و برخی دائمی هستند، ارائه می‌دهد. پاپ بندیکت سه بخشنامه را درباره سه محسنه یزدانی (عشق، امید و بخشندگی) نوشت. مسئله مصونیت پاپ از خطا درباره دکترین‌های مربوط به ایمان یا اخلاقیات رسما در سال 1870 از سوی شورای اول واتیکان تعریف شد.

پاپ همچنین قدرت تصمیم‌گیری درباره عملکردهای کلیسا درباره نظارت بر سازمان اداری واتیکان که مجموعه‌ای از ادارات مسئول نظارت بر مسائلی چون آموزش کاتولیک، دستورات معنوی، مسائل مربوط به ارتباط میان ادیان و سیاست خارجی است را دارد. پاپ مسئول انتصاب اسقف‌ها نیز هست که تعداد آنها در سراسر جهان به صدها تن در سال می‌رسد. پاپ‌های اخیر همچنین سفرهای زیارتی به خارج داشته‌اند. جان پل با شکستن رکورد همه پاپ‌های دیگر به 129 کشور سفر کرده و اولین پاپ در هزاره اخیر بود که از یک کنیسه و یک مسجد مسلمانان بازدید کرد.

پاپ آینده با چه مسائل اصلی روبرو خواهد شد؟

انتظار می‌رود که پاپ فرانسیس اول به تلاش‌های پاپ بندیکت برای بررسی جنجال سوءاستفاده جنسی از کودکان ادامه دهد. بسیاری از مواردی که از آنها سوءاستفاده شده مربوط به دهه‌های گذشته می‌شوند اما اتهامات جدید مربوط به پنهان‌کاری در این زمینه همچنان گریبانگیر کلیساست. تعدادی از شاهدان کلیسا اعلام کرده‌اند که تلاش‌های اصلاح‌گرانه باید بر ایجاد مکانیسمی متمرکز باشد تا اسقف‌ها را به دلیل ایفای نقش از این جنجال‌ها مورد بازخواست قرار دهد.

«جرج ویگل»، تذکره‌نویس پاپ جان پل دوم در روزنامه «د فرست تینگز» می‌نویسد: «از نظر من پاپ بعدی باید در برخورد با اسقف‌هایی که بر اساس شواهد درباره مسئله سوءاستفاده جنسی پنهان‌کاری کرده‌اند، نسبت به دو سلف خویش سخت‌گیرتر باشد حتی اگر این پنهان‌کاری از نظر شورا و مقامات قانونی در آن زمان مناسب در نظر گرفته می‌شد.» جانشین بندیکت همچنین درباره چگونگی واکنشش به رشد جهانی کلیسا و راه‌هایی که با آن می‌توان کلیسایی متفاوت را اداره کرد به چالش کشیده خواهد شد.

گایلاردز از دانشگاه بوستون در این باره می‌گوید درخواست‌هایی که درباره چگونگی اداره کلیسا می‌شود فراتر از توانایی پاپ و مجلس کلیسای روم است. وی می‌افزاید: «ما نهادهایی را نداریم که بتوانند با چالش‌های رهبری یک کلیسای جهانی مقابله کنند. کاتولیسم در فیلیپین همانند کاتولیسم در نیجریه، برزیل یا بوستون نیست. چگونگی حفظ همه این تفاوت‌ها خود یک چالش بسیار دشوار است.»

کاتولیک‌ها همچنان درباره مسائل مربوط به عدالت اجتماعی و سقط جنین اختلاف دارند

پاپ فرانسیس اول در اواسط سالی پا به عرصه گذاشته است که به هدف تقویت دکترین کلیسا «سال ایمان» نام‌گذاری شده است. اما نظرسنجی‌های سالهای اخیر نشان‌دهنده اختلافاتی در میان کاتولیک‌ها درباره مسائل مربوط به بازنگری در عقاید سنتی و میزان تمرکز کلیسا بر مسائل مربوط به عدالت اجتماعی و سقط جنین است.

کاتولیک‌ها پنجاه سال پس از آنکه شورای دوم واتیکان تشکیل جلسه داد و تعدادی از اقدامات مربوط به کلیسا را به روز کرد، همچنان به بحث درباره آنکه آیا اعلامیه این شورا منجر به تضعیف سنت‌های کلیسا شده یا راهی به سوی ارتباط بیشتر با زندگی امروزه باز کرده است، می‌پردازند. واتیکان که کوچکترین کشور مستقل جهان است همچنان قدیمیترین و بزرگترین خدمات دیپلماتیک خود در جهان را حفظ کرده است.

پاپ‌های اخیر تلاش کرده‌اند مواضع صریحی را درباره مسائل جهان اتخاذ کنند

کارشناسان می‌گویند که در پنجاه سال گذشته، پاپ‌ها مواضع صریح‌تری را درباره مسائل جهانی اتخاذ کرده‌اند. به طور مثال، پاپ جان بیست و دوم بخشنامه‌ای را منتشر کرده و در آن خواستار خلع سلاح و صلح جهانی شد. جان پل نیز به خاطر حمایتش از بلوک شرق در برابر کمونیسم مشهور بود و اغلب درباره شأن انسان‌ها و آزادی صحبت می‌کرد و در نهایت به رهبر روحانی جنبش موفق همبستگی لهستان تبدیل شد.

دیگر پاپ‌ها نیز اغلب درباره دوستی با محیط زیست، کاهش فقر، کاپیتالیسم و نابرابری صحبت کرده و از حقوق بشر دفاع می‌کردند. پاپ بندیکت توجه خاصی به دفاع از آزادی مذهب داشت و در سال 2008 در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «تضمین کامل آزادی مذهبی را نمی‌توان به انجام آزادانه مراسم مذهبی محدود کرد بلکه باید توجه کافی را به ابعاد عمومی مذهب و احتمال اینکه مؤمنان نقش خود را در ایجاد نظم اجتماعی ایفا کنند، مبذول داشت.» «ادوارد پنتین»، یکی از خبرنگاران روزنامه «نشنال کاتولیک رجیستر» در مطلبی درباره رویکرد بندیکت درباره مسائل خارجی نوشت که «وی از ابتدا خواستار وارد کردن آموزه‌های کلیسای کاتولیک به سطح جهانی بوده نه اینکه به جنبه‌های عملی دیپلماسی توجه داشته باشد.»

پاپ آینده همچنان با چالش‌هایی برای حفاظت از منافع کلیسا از جمله اصطکاک میان کلیسا و مقامات در مکان‌هایی مانند چین و ویتنام، رقابت فرقه‌های مسیحیت در آمریکای لاتین و نگرانی‌های مداوم درباره آزادی عبادت در کشورهای مسلمان خصوصا با توجه به وقوع قیام‌های مربوط به بهار عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا روبرو خواهد بود.