بازیگر پایتخت: مثل یک زائوی بی حوصله‌ام!

در ابتدا پس از پخش کلیپی از مصاحبه با مردم درباره سریال "پایتخت ۲"، سیروس مقدم در پاسخ به مهر درباره ساخت ادامه سریال در تاجیکستان گفت: نطفه اولیه سریال "پایتخت ۲" در دل سری نخست آن شکل گرفت.


بازخوردهایی که پس از پخش سریال "پایتخت ۱" از مخاطبان مشاهده کردم و حرف‌های زیادی که درباره آن گفته می‌شد، مرا با این اتفاق مواجه کرد که مخاطب هنوز اشباع نشده است و منتظر ادامه اتفاقات در این خانواده است. از طرف دیگر هم من و همه گروه احساس کردیم که داستان‌های زیادی پسِ ذهن داشتیم که به دلیل مناسبتی بودن و در نتیجه ۱۳ قسمتی بودن سریال، از آوردن آنها در متن داستان ممانعت کردیم.



وی در ادامه افزود: هنگامی که از طریق سازمان صدا و سیما نیازسنجی به عمل آمد و مدیریت فرهنگی سازمان همه به این نتیجه رسیدند که پایتخت ۱ برای نیاز جامعه کافی نبوده، طرح شکل گیری سری دوم سریال ریخته شد ولی در ابتدا واقعاً طرح خاصی برای آن وجود نداشت.


اما ساخت سری سوم این سریال، شایعه‌ای بیش نیست. در مصاحبه‌هایی که از من گرفته می‌شد، من روند شکل گیری و تاریخچه "پایتخت ۲" را توضیح دادم و در این توضیح عنوان کردم که شاید نقی معمولی به کربلا برود و یا شاید این خانواده به کشور تاجیکستان بروند و داستان در آنجا دنبال شود و این انتخاب نیز به دلیل همزبانی تاجیک‌ها با ما ایرانی‌ها بود.



مقدم یادآور شد: سریال "پایتخت ۲" زحمتی ۲ ساله را در کارنامه تولید خود دارد و گروه نویسندگان به سرپرستی محسن تنابنده روی آن کار کردند.



برای ساخت سری سوم نه ایده‌ای وجود دارد و نه دورخیزی. در این زمینه باید یک نیازسنجی جدی در ۳ گروه انجام شود: نخست این که آیا مردم تمایلی به ادامه این داستان دارند یا خیر.


گروه دوم مدیران فرهنگی هستند که باید از آنان نظرسنجی شود که آیا در سیاست‌های کلی‌شان می‌بینند که به "پایتخت ۳" پرداخته شود و در نهایت تیم ما یعنی تیم پایتخت می‌توانند یک گام به جلو بردارند و هم به لحاظ محتوا، هم قصه و ساختار حرف‌های تازه‌ای بزنند و چون هیچ یک از این اتفاقات نیفتاده، این خبر شایعه است.


در ادامه مجری نشست با اشاره به نقل قولی از تنابنده مبنی بر این که زمان آن که بازیگر بترکاند، گذشته و الان باید قصه حرف بزند به این پرسش پرداخت که تنابنده در مقام سرپرست نویسندگان و گروهش چگونه به این داستان سرایی پرداخته‌اند؟


هر قسمت حرف جدیدی زدیم

تنابنده در پاسخ مطرح کرد: همین دغدغه بود که باعث می‌شد بسیاری به من بگویند که از نوشتن سری دوم چشم پوشی کنم. مساله قوی بودن داستان و حرف اول را زدن، مختص تمام دنیا است و من در طول نوشتن داستان سری دوم به این مساله می‌اندیشیدم که چه کار می‌شود کرد که داستان در حدی باشد که مخاطب پس زده نشود.


بنابراین به این فکر کردم که در ساختمان قصه، کاری جدید اتفاق بیفتد و آن این بود که با توجه به این مساله که همه کمتر رمان می‌خوانند، کمتر به داستان‌های بلند می‌پردازند و بیشتر سراغ کارهای کوتاه می‌روند، کاراکترها دچار شرایطی شوند که قصه را جلو ببرند و در نتیجه به این فکر کردم که در هر قسمت، قصه حرف جدیدی بزند و این شکل را برای کار انتخاب کردم.



استفاده از سه دوربین برای تصویربرداری خلق و خوی وحشی

اغراق در تصویربرداری باعث نشد که داستان در حاشیه و در سایه قرار گیرد؟ سوالی بود که یکی از خبرنگاران ارائه کرد و مقدم در پاسخ اظهار کرد: سری دوم سریال شاید تنها کار تصویری من است که در آن جنس دکوپاژ، نورپردازی و انتخاب زوایا سطح دوربین همه از قبل در پس ذهن گروه اتفاق افتاد و ما به این نتیجه رسیدیم که برداشت‌هایمان را واحد کنیم تا با چند برداشت متفاوت در عرصه تصویر کار را آغاز نکنیم.


در طول کار سعی کردیم نماهایی داشته باشیم که اکشن و ری اکشن را همزمان با هم ببینیم، چون اگر این دو با هم انجام نمی‌شد، در مرحله تدوین مشکل پیش می‌آمد بدین صورت که یا اکشن از بین می‌رفت یا ری اکشن.


بر این اساس، تصمیم گرفته شد که با ۳ دوربین کار کنیم تا این خلق و خوی وحشی که در لحظه اتفاق می‌افتد امکان تصویربرداری داشته باشد. گاهی اتفاق می‌افتاد که در یک لحظه ۳ نفر با هم حرف می‌زدند و مانند متد کلاسیک که دیالوگ گفته می‌شود و سپس پاسخ دیالوگ گفته می‌شود، اتفاق نمی‌افتاد.



خواستیم دوربین را بدون به رخ مخاطب کشیدن وارد زندگی کنیم

وی در ادامه تصریح کرد: در نورپردازی خود را متعهد کردیم به آنچه که در طبیعت وجود دارد، به این معنا که نورپردازی متکی به نورهایی شد که در طبیعت وجود داشت. از طرف دیگر تصمیمی که گرفتیم این بود که دوربین وارد زندگی شود بدون اینکه خودش را به رخ کسی بکشد، بدون این که تماشاگر بفهمد دوربین رکن چهارم است.


تلاش بسیاری کردیم تا این اتفاق نیفتد هرچند اعتراف می‌کنم گاهی این اتفاق رخ داده است، به ویژه در سکانسی که خانواده نقی در لنج بودند. به علت کوچکی لنج و تعداد زیاد نفرات دوربین به رخ کشیده شد. همچنین سکانسی که اتومبیل ون به زیر آب می‌رفت علاوه بر دوربین‌های خودمان، ۳ دوربین دیگر از تهران آوردیم تا لحظه به لحظه به زیر آب رفتن ماشین را تصویربرداری کنیم.



مثل یک زائوی بی حوصله‌ام!

علیرضا خمسه نیز در پاسخ به پرسش نرم و سرگرمی گونه مجری برنامه درباره اینکه با بازی در نقش پنجعلی آیا دیگر نقشی مانده که ایفا نکرده باشید؟ گفت: در حال حاضر احساس من، احساس زائویی است که به دلیل جراحات حال صحبت کردن ندارد.


الان من همان حال را دارم و حوصله چندانی برای مصاحبه ندارم و لذا نمی‌توانم درباره جزئیات صحبت کنم. من تنها می‌توانم بگویم که خیلی خوشحال هستم که سریالی را تولید کردیم که مورد توجه شما و مردم قرار گرفته است.


این موفقیت به دلیل همدلی و هم اندیشی عوامل سریال بود و این همدلی هم از لحاظ حرفه‌ای و هم از لحاظ عاطفی و نزدیکی اندیشه‌ها افراد را به هم نزدیک می‌کرد به طوری که همه مثل یک تن واحد بودیم و به مانند یک گروه تئاتری درباره همه شخصیت ها نظر می دادیم. تمامی شخصیت‌های سریال زاییده یک همفکری است که در رأس آن مقدم و در کنار آن تنابنده قرار داشت.



درخواست بازی در "پایتخت۲" تنها خواهش زندگی هنری‌ام بود




مجری نشست درباره کوتاه بودن و در عین حال قوی بودن نقش مهران احمدی و چرایی انتخاب این نقش پرسید که ایفاگر نقش بهبود پاسخ داد: من این سخن را قبول ندارم. نقش من در سریال کوتاه نبود و از نقش تنابنده نیز مهم‌تر بود. مطمئن باشید اگر نقش قوی نباشد، من به ایفای آن نمی‌پردازم. در زمان ساخت سری اول پایتخت من در بندرعباس بودم و خواهش کردم اگر قرار شد پایتخت ۲ ساخته شود من هم در آن بازی کنم و این تنها خواهش من در طول زندگی هنری‌ام بود. این انتخاب به دلیل شاد بودن گروه و نگاه خیام گونه‌ای بود که در روند زندگی این آد‌م‌ها وجود داشت.


دلیل دوم نیز کار کردن با سیروس مقدم بود. نقش من به این دلیل نقش سختی بود که خانواده نقی از قبل وجود داشت و من در سری دوم باید خودم را به این خانواده می‌چسباندم طوری که مخاطب مرا به عنوان یکی از اقوام این خانواده بپذیرد. از جنس خانواده نقی شدن بسیار سخت بود. همچنین درآوردن لهجه و چپ چشم بودن.



احمد مهران فر نیز در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران مبنی بر تفاوت ارسطو در پایتخت ۱ و ۲ گفت: در مورد ارسطو خیلی نمی‌توانم صحبت کنم. ارسطو همان چیزی است که مردم دیدند. ما سعی کردیم جلوی دوربین زندگی کنیم. این نقش در سری نخست شکل گرفته بود و با دیدن سری اول آن بر آن شدیم تا چیزهایی را کم و زیاد کردیم. برخی از تکیه کلام‌ها پیش از رفتن جلوی دوربین شکل می‌گرفت و برخی دیگر را من در بازه زمانی ۲ ساله، به آن‌ها فکر کرده بودم و دفترچه‌ای ترتیب داده بودم و تکیه کلام‌ها را در آن یادداشت می‌کردم.



از روی دست مدیری و عطاران نگاه کردم

بردن آموزش به سطح جامعه توسط سریال پایتخت ۲ و چگونگی برنامه‌ریزی این کار پرسشی بود که تنابنده در مقام پاسخگو اظهار کرد: آموزش دادن به مردم ایران اصلاً کار سختی نیست افزون بر آن که ما به نیت آموزش دادن نیامدیم بلکه به نیت آموزش دیدن آمدیم.


من در این سریال سعی کردم آموزش ببینیم و از روی دست کسانی چون مهران مدیری و رضا عطاران نگاه کردم. من کاری به نقاط قوت و ضعف کارهای این دو ندارم ولی نگاه کردن به کارهای آنان برای من بار آموزشی داشت.



وی در ادامه تصریح کرد: برای این سریال بارها به شمال سفر کردیم و برای یافتن یک شغل خوب برای نقی، رسیدن به این ایده که نقی در ساخت گنبد و گلدسته باشد، بسیار زمان‌بر و سخت بود. تمام تلاش من این بود که خانواده‌ای را طراحی کنم که بخش عظیمی از جامعه را درگیر کند و بخش عظیم جامعه نیز معمولاً آدم‌های متوسط و معمولی هستند.



از آنجا که جذابیت برایم از هر چیز مهم‌تر است بر آن شدم تا داستان را طوری جلو ببرم که تمام سنین را دربر بگیرد. وجود پنجعلی در خانواده یادآور مساله سالمندان و احترام به آنان و همچنین مشکل فراموشی است، وجود ارسطو که گروه مجرد جامعه و دغدغه‌های آنان را مطرح می‌کند، زن و شوهری که از یک خانواده معمولی هستند و نیز وجود دو کودک که به آینده می‌پردازد.


تنابنده افزود: حتی نام افراد نیز بر اساس یک ایده است.

خانوادگی معمولی برای نقی، نام ارسطو و خانوادگی عامل برای پسرخاله. ارسطو نام فیلسوفی بزرگ است و زمانی که سخن از رانندگی می‌شود، ارسطو این مهم را یادآور می‌شود و خانوادگی "عامل" از این جهت برای او انتخاب شد که ارسطو عامل بسیاری از رویدادها است. ارسطو نقد من به شرایط اندیشه و فلسفه در ایران است. ما به دلیل نداشتن فلسفه، فکر و اندیشه خوب دارای ایرادهای فراوانی هستیم.



خبرنگار مهر نیز متعاقب نقد تنابنده به شرایط اندیشه و فلسفه در ایران گفت: با دیدن سریال پایتخت این مطلب به ذهن متبادر می‌شد که شما فلسفه زندگی را بسیار ساده و در عین حال سخت می‌بینید، درست همانطور که در داستان روایت کردید. شبیه آنچه که سیذارتا به آن رسید. خارج شدن از کاخ خود که شبیه غار اندیشه‌اش بود برای یافتن فلسفه زندگی و در راه بازگشت دیدن زنی کنار رودخانه در حال شستن لباس‌هایش و رسیدن به این مهم که زندگی همین است: ساده و سخت. اگر این برداشت، برداشت اشتباهی است مرادتان از نداشتن فلسفه و اندیشه خوب چیست؟


دچار ادا و اطوار شده‌ایم

تنابنده در پاسخ اظهار کرد که منظورش واضح است و افزود: حس من این است که ما به شدت دچار ادا و اطوار هستیم. من خودم از این امر کلافه هستم که در حدود ۵۰۰ برنامه دیدم که نقد و بررسی شده و تمام این نقدها به جای آن که به محتوای کار بپردازد به مسائلی چون ژانر و مسائل فنی و هنری پرداخته که در جای خود ارزشمند است به شرط آن که به محتوای کار نیز پرداخته شود.



ما آنقدر دچار تعاریف هستیم که یادمان می‌رود محتوا چه بود. من از این رنج می‌برم که عمده کارمان را از هدف‌گذاری مدیریت‌ها آغاز می‌کنیم تا به پایین هرم برسیم و کارمان خالی از اندیشه می‌شود. چرایی این مساله برایم مهم است.



یکی دیگر از خبرنگاران از محمد فوقانی درخواست کرد تا در مورد این مطلب که وی جزو معدود عکاسانی است که با شیوه آنالوگ کار می‌کند، توضیحاتی ارائه کند. فوقانی عنوان کرد که زیاد اهل تکنیک در عکاسی نیست و سعی می‌کند با حس و حال کار کند و کار کردن با مقدم از این نظر که کارگردانی با ذوق است این امکان را برای او فراهم کرده است.


وی در ادامه افزود: من معتقدم که شاید بتوان در یک فریم تمام ۱۳ قسمت سریال تعریف شود. بعد از خواندن سناریوی پایتخت ۲ تحت تاثیر صداقت آن قرار گرفتم و به خاطر آن چند فیلم را رد کردم و از این بابت خوشحالم و به برپایی نمایشگاه عکس پایتخت ۲ خیلی امیدوار هستم.



وارسته عضو دیگر نشست در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران درباره نحوه فعالیتش با تنابنده گفت: من از خردادماه سال پیش بسیار انگیزه داشتم که با تنابنده همکاری کنم. پس از پخش سریال "چک برگشتی" این انگیزه در من بیشتر شد چون من قلم و فکر تنابنده را دوست دارم و البته کار کردن با او بسیار سخت است.


این اتفاق افتاده که ۲ سکانس از فیلمنامه مانده بود تا کار تمام شود ولی چون تنابنده را راضی نکرد، فیلمنامه از نو نوشته شد. هر قسمت سریال مثل یک پروژه سینمایی بود و من در طول کار از این سختگیری تنابنده دلخور می‌شدم ولی حالا می‌بینم این سختگیری‌ها بی دلیل نبوده است.



نشست عوامل سریال پایتخت ۲ با اهدای جوایز به عوامل سریال پایان یافت.

* حاشیه‌ها:

- در اواسط نشست، علیرضا خمسه گفت که باید برای انجام کاری جلسه را ترک گوید و وقتی علت آن پرسیده شد در پاسخ با گویش پنجعلی گفت: "نهار نخردم".



- در هنگام اهدای یادبود به علیرضا خمسه قائم مقام باشگاه از بازی وی در سریال تشکر کرد و به ویژه از نگاه ارزشمند سریال به احترام به سالمندان تشکر کرد و بار دیگر خمسه با لحن پنجعلی گفت: "الکی می گی".



- سیروس مقدم نیز از شایعاتی که درباره نحوه بازگشت عوامل سریال که گفته شده بود برخی با هواپیما، برخی با قطار و برخی با اتومبیل بازگشته‌اند و نیز غلو حادثه تصادف دو نفر از عوامل یاد کرد و گفت تمامی مستندات و شواهد موجود است و این دو تا دو هفته دیگر به بهبودی کامل می‌رسند.



- وجود تیمی در محوطه باشگاه برای گرفتن فشار خون و قند خون و رفتن عوامل سریال برای گرفتن فشار خون و قند خون از دیگر حاشیه‌های نشست بود.



- احمد مهران فر نیز که در سریال از خون و پزشک هراس داشت توسط گروه بهداشت ترغیب شد که فشار خون و قند خون بگیرد و وی با بهانه‌ای از این کار صرف نظر کرد.