چرا مردم باید از بودجه کشور آگاه باشند؟

غلام‌نبی فیضی‌چکاب در رابطه با «ضرورت شفاف‌سازی بودجه کشور و حق شهروندان بر آگاهی از آن»، اظهار کرد: مسلما یکی از نکاتی که امروزه از حقوق طبیعی و بدیهی شهروندان محسوب می‌شود همین اطلاعات داشتن آن‌ها از مقرراتی است که در زندگی آن‌ها اثرگذار است.

وی ادامه داد: ما در رابطه با قوانین و مقررات می‌گوییم جهل به قانون رافع تکلیف نیست به معنای آن که پس از وضع قانون و طی شدن تشریفات ۱۵ روزه ابلاغ آن خواه کسی مطلع باشد خواه مطلع نباشد از نظر حقوقی به منزله اطلاع تلقی می‌شود و اگر آن قانون جرم انگاری کرده باشد حتی اگر مردم اطلاع نداشته باشند به موجب همان قانونی که اطلاع ندارند مجازات می‌شوند زیرا جهل به قانون رافع تکلیف نیست.

وی افزود: اتفاقا حق اطلاع از قانون بر همین قاعده مقدم است لذا مردم حق بهره‌مندی از اطلاع رسانی صحیح را دارند تا بعد به دنبال این اطلاع رسانی بتوانیم آنها را مکلف کنیم. در نتیجه قانون ایجاد تکلیف می‌کند و این تکلیف مبتنی بر حق اطلاع داشتن است.

عضو هیات مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز، عنوان کرد: نکته دیگر در رابطه با حق شهروندان بر آگاهی این است که امروزه آزادی گردش اطلاعات در تمامی جوامع دنیا از اصول مسلم است و حتی پیشگیری از جریان آزاد اطلاعات جرم تلقی می‌شود پس طبیعی است که در قانون مهمی مانند قانون بودجه کشور شهروندان باید از آن مطلع باشند و بدانند در سال مالی آتی با چه قوانین و مقرراتی مواجه هستند. بخش اقتصادی و صنعتی ما باید براساس قانون بودجه کشور دورنمای زندگی خود را تامین کند و هزینه‌ها و دخل و خرج خود را براساس برنامه ای که دولت در سال آتی دارد تنظیم کند.

وی تاکید کرد: علاوه بر فعالان تجاری و صنعتی مردم غیرتاجر و غیرصنعتی و به طور کلی عموم مردم اعم از کارکنان، فرهنگیان و ... نیز باید مطلع باشند که قانون بودجه‌شان مشتمل بر چه مواردی است. آن‌ها باید بدانند که به چه ارگان‌ها و سازمان‌هایی چه مبالغی اعطا می‌شود؟ مردم باید بدانند درآمد کشور در چه مواردی هزینه می‌شود و یا این‌که درآمدهای نفتی و غیرنفتی در چه مواردی هزینه می‌شوند؟ اطلاع مردم از این مسائل بسیاری از مزایا را به دنبال خود خواهد داشت. برای مثال وقتی مردم از بودجه کشور مطلع باشند می‌توانند خوب برنامه ریزی کنند و موضع مناسب بگیرند تا غافلگیر نشوند.

وی، افزود: مورد دیگر این است که به واسطه آگاهی از آن برای اجرایی شدن و توفیق بهتر برنامه بودجه کشور همکاری خواهند کرد. از آن گذشته از طریق آگاهی مردم، جلوی بسیاری از مسائل که ناشی از عدم اطلاع است مانند رانت خواری‌ها و .. گرفته می‌شود و از همه مهم‌تر این‌که مردم از این طریق می‌توانند دولت را کنترل کنند و بررسی کنند که دولت و مجلس در مورد منابع ملی چگونه عمل می‌کنند و درآمدها را مورد استفاده بهینه قرار می‌دهند و یا آن‌ها را حیف و میل می‌کنند؟ بنابراین مردم حتما باید از بودجه کشور مطلع باشند.

فیضی‌چکاب در رابطه با اینکه «آیا مردم از بودجه کشور در سال‌های اخیر آگاه هستند یا خیر؟»، خاطرنشان کرد: طبیعتا فرض بر این است که پس از انتشار قانون همه مردم از نظر حقوقی و قانونی از آن آگاه هستند اما از نظر عملی و بالفعل هرگز چنین چیزی صادق نیست زیرا مردم که هیچ حتی خواص هم در بسیاری موارد از قانون بودجه کشور و مفاد آن اطلاع حاصل نمی‌کنند. البته هرکسی ممکن است در بخش مربوط به خود که مورد نیازش هست به صورت اتوماتیک پس از اعمال قانون در جریان قرار گیرند اما این بسیار اطلاع ناقصی است. می‌توان گفت در بسیاری از موارد مردم آگاهی ندارند و مطلع نیستند. البته تمامی دولت‌ها در جهان هم بسیاری مواقع به هیچ عنوان علاقه ای به آگاهی بخشی مردم ندارند که این امر از خصوصیات قدرت فائقه است.

عضو هیات مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز با تاکید براینکه مطلع بودن مردم خصوصا در مورد قانون بودجه کشور لازم است، خاطرنشان کرد: وقتی دولت خود را دولت خدمتگزار، دولت تدبیر و امید، دولت اسلامی و دولت مبتنی بر آرای مردم می‌داند پس باید سیستمی را اتخاذ کند که مردم به خودی خود مطلع شوند. چگونه است که صداو سیما شبانه روز در مورد پوشک، پفک و ... می‌تواند تبلیغات داشته باشد اما چرا نمی‌تواند بندهای بودجه را در تلویزیون هایلات کند تا مردم آگاه شوند؟ وظیفه دولت آگاهی بخشیدن به مردم است تا مردم بدانند در سال آینده چند درصد از هزینه‌هایشان افزایش پیدا می‌کند؟ نه تنها مردم این را نمی‌دانند بلکه حتی بسیاری از مفاد قانون بودجه اعلام نمی‌شود و در صحن مجلس هم در مورد آنها بحثی مطرح نمی‌شود زیرا جزء بدیهیات است که خود به خود تصویب و اجرا می‌شود.

این وکیل دادگستری با بیان اینکه اگر مردم از مفاد بودجه مطلع‌تر باشند حتما اعلام نظر خواهند کرد و متخصصین بیشتر در این زمینه اظهار نظر می‌کنند، تاکید کرد: در این صورت بودجه واقعی‌تر خواهد شد. آن زمان مردم می‌دانند هزینه‌های بی ربط مصرفی و ردیف‌های بودجه‌ بدون هیچ اثر عملی در صنعت و اقتصاد کشور و هزینه‌های فرهنگی، تبلیغی و ... چگونه خرج می‌شوند و متوجه می‌شوند چرا مدارس ما بخاری ندارند و دانش آموزان می سوزند و متوجه می‌شوند که این بودجه ها کجا رفته است. اگر این ردیف بودجه‌های مختلف اعلام شود و نمایندگان مجلس یک لحظه به آن تامل کنند خواهند دید اگر آن بودجه ها را حذف کنند ممکن است بودجه آموزش و پروش، علوم و تحقیقات ما ۵ برابر افزایش پیدا کند نه اینکه مردم ما برای آموزش و پرورش رایگان، خودشان هزینه کنند تا مدارس تامین شود. آن وقت بودجه های کلان برای اقدامات و فعالیت‌های فرهنگی غیرمسئول شناسایی می‌شوند.

وی، بیان کرد: اطلاع مردم از ردیف‌های بودجه کشور و اعلام رضایت یا عدم رضایت آنها فکر کردن مسئولین را به همراه دارد و در این صورت چاره اندیشی مناسب و خردورزی خواهند داشت و موثر خواهد بود. بنابراین از راهکارهای اطلاع رسانی به مردم این است که خود دولت این موارد را اعلام اطلاع‌رسانی کند و از طرف دیگر صدا و سیما و رسانه‌ها برای آن برنامه بگذارند. برای مثال از طریق تیزرهای کوتاه تبلیغاتی می‌توانند بندهای بودجه را به اطلاع مردم برسانند و از مردم بخواهند برای بهبود وضع اجرای بودجه کمک کنند.

فیضی‌چکاب، اضافه کرد: یکی از دلایلی که هیچ‌گاه قانون بودجه کشور ما قانون بودجه واقعی نبوده این است که به اطلاع مردم نمی‌رسد. اصلا قانون بودجه کشور نوعی قانون امیال و آرزوها است نه قانون بودجه. ردیف بودجه‌هایی که تعیین می‌شود ردیف‌هایی هستند که شاید اعتقاد زیادی به اجرای آنها وجود ندارد زیرا یا وقتی هنوز ارائه نشده اصلاحیه می‌خورد و یا پس از تایید و در میان کار اصلاحیه می‌خورد و در پایان نیمه کاره اجرا می‌شود. گاهی بودجه سال مربوطه به جای اینکه ۱۵ آذرماه سال قبل ارائه شود تیر ماه سال جاری بودجه اعلام می‌شود. اگر این مسائل به صورت موردی مشخص و کاربردی شود مردم راهکارهای مناسب خواهند داشت و این امر ارتقای دانش را به همراه خواهد داشت.

این وکیل دادگستری گفت: با اطلاع رسانی مسائل مربوط به بودجه وضع بهتر خواهد شد اما امیدی نیست که قانون بودجه کشور ما قانون پیش برنده باشد زیرا در مواردی که تصویب می‌شود هم آن را اجرا نمی‌کنیم.

وی با بیان این‌که «قانون بودجه‌ای که ده‌ها استثنا داشته باشد فایده ای ندارد»، افزود: قانون بودجه ای که تصویب می شود گاهی برای بخش‌های غیرضروری درنظر گرفته می‌شود و به موجب آن سر موارد ضروری کلاه می‌رود. این قوانین بیشتر تخیلی است تا اجرایی. در نتیجه هم باید خود قانون درست شود تا دولت جرات داشته باشد آن را اطلاع رسانی کند و هم باید واقعی باشد تا مردم پس از مطلع شدن امید پیدا کنند و در بهبود آن کمک کنند .البته آگاهی مردم یاس و ناامیدی را به همراه دارد اما ایرادی ندارد. این مرحله بخشی از رشد و آگاهی ملت است و تحرک جامعه را به همراه دارد و دست اندرکاران بودجه و نمایندگان را به تامل وادار می‌کند. آگاهی مردم حتی می‌تواند در آینده و زمان انتخاب نمایندگانشان موثر باشد.