دیپلماسی پس از ترور

علی هادیان| جمهوری اسلامی ایران به مثابه بازیگر قدرتمند منطقه‌ای و فرامنطقه ای، هم در عرصه قدرت سخت و هم در عرصه قدرت نرم دست بالا را دارد و بخوبی از دیپلماسی بعنوان زبان قدرت نرم بهره گیری می‌کند. به اذعان دوست و دشمن ظریف فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین زبان قدرت نرم ایران است و این بر منتقدان این دیپلمات کارکشته ایرانی پوشیده نیست، چرا که سّر محبوبیت این دیپلمات متبحر ایرانی حدیثی نیست که صرفا بر زبان طرفداران او جاری باشد، بلکه حدیث وطن پرستی و زبدگی او در گفته‌های رقبای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نیز به کرات آمده است.
از این رو عجیب است آن دسته از نخبگان سیاسی که چه بسا پربسامدترین جمله در سخنان آنان ضرورت هوشیاری در مقابل جنگ نرم دشمنان است، این چنین به مقابله با زبان فصیح قدرت نرم ایران برخاسته اند. تخریبگران و نه ناقدان یکصد و یکمین سکاندار دستگاه دیپلماسی ایران، یا شناخت دقیقی از ماهیت و مولفه‌های قدرت نرم ندارند، یا آنکه تنبلی ذهنی آنان موجب شده کارکرد‌های قدرت سخت را با کارکرد‌ها و مولفه‌های قدرت نرم اشتباه بگیرند. سرشت قدرت سخت بیشتر ملموس و کمتر کیفی است، اما سرشت قدرت نرم بیشتر کیفی و کمتر ملموس است. قدرت نرم هوا و اکسیژن حیاتی است که ما را احاطه کرده است. همانطور که نمی‌توان چنگ انداخت و هوا را لمس کرد، قدرت نرم نیز چنگ زدنی نیست. همین ناملموس بودن قدرت، موجب شده که در سنجه‌های کمی گرای منتقدان قابل ارزیابی و سنجش نباشد. این افراد اگر اندکی از عصبیت‌های جناحی خود دور شوند و نیم نگاهی به قدرت نرم و اجزا و ابزار‌های آن در سپهر بین المللی بیاندازند، می‌توانند به نیت حقیقی سرآمدترین دیپلمات ایرانی در جهان که از قضا استراتژیست تمام عیار در حوزه قدرت نرم نیز هست، پی ببرند. با این تغییر زاویه دید حقیقت اظهارات اخیر ظریف بیشتر روشن می‌شود و آن زمان سیه روی شود هر که در او غش باشد.

با این طرز دید این اظهارات همان اندازه پاسدار خون شهید سلیمانی است که مذاکرات و گفتگوی یاران حمزه سیدالشهداء (ع) با سران قریش. منتقدان مصاحبه اخیر دیپلمات صادق ایرانی با نشریه اشپیگل تنها یک جمله تحریف شده از او را مستمسکی برای حمله بی هدف قرار داده اند؛ اما یک جمله کلیدی وزیر خارجه در میان احساسات صادقانه آن دسته از منتقدانی که به دور از جانبداری‌های حزبی و صرفا از فرط علاقه به مقام سردار رشید ایرانی به نقد این اظهارات برخاسته اند، گم شده است. ظریف در مصاحبه با اشپیگل شهید سلیمانی را برای قاتلان این سردار سرافراز اسلام خطرناک‌تر از سردار سلیمانی زنده توصیف کرده اند. این جمله وزیر خارجه ایران از دل یک باور مستحکم اسلامی بر می‌خیزد نه از احساسات آنی یک دیپلمات سوگوار در فراغ فرمانده عالی مقام ایرانی. مگر مذاکره با قاتلان حمزه سیدالشهداء و سایر شهدای صدرر اسلام در جنگ احد کرنش در مقابل زورمندان تاریخ و فراموشی خون‌های مظلومان تاریخ قلمداد شد که اظهارات کنونی دیپلمات عاشق وطن خیانت به اسطوره‌های مقاومت تلقی شود؟

از پیکر اربا اربای فرمانده نامدار اسلام در جنگ احد عزت اسلامی رویید که سرانجام آن را همگان بهتر از نگارنده می‌دانند. مقصود از این استدلال سرزنش منتقدان دستگاه دیپلماسی ایران نیست، در میان یاران پیامبر گرامی اسلامی (ص) نیز چه بسا دلخوری از مذاکره با سران دشمن وجود داشت و شاید واقعه «بیعت رضوان» برای زدودن همین ابر‌های تردید روی داد که در دل آن دسته از منتقدان صادق مسلمان نقش بسته بود. امروز هم این منتقدان نجیب نیز باید با گذر از احساسات و کنار زدن رویه‌های سخن به ظاهر ناخوشایند سخنان وزیر امور خارجه ایران، رگه‌های غنی هوشمندی و حاکی از قدرت نرم ایران را استخراج کنند.

در این مصاحبه، روی سخن ظریف نه با یک رییس جمهور دمدمی مزاج و کارنابلد آمریکا که با وجدان عمومی جهانیان است. او با فائق آمدن بر احساسات آنی، در مقطع حساس بر کلید واژه مذاکره تاکید کرده اند که پیرو فرمایش رهبر معظم انقلاب جنتلمن‌های پشت میز مذاکره یعنی همان تروریست‌های فرودگاه بغداد، با هزاران رسانه و تریبون تبلیغاتی و با هزاران توجیه و لاپوشانی سعی در تقلیل جنایت ترور اسطوره‌های مقاومت به نابودی تروریست‌های خطرناک و مخدوش کردن سیمای تابناک ایران و معرفی آن به عنوان کشوری غیر عادی و گفتگوناپذیر دارند. باطل السحر این فضای تیره و غبارآلود تبلیغاتی همان جمله کلیدی یار غار شهید سلیمانی است که در مصاحبه با اشپیگل از منطق روشن ایران و پایبندی آن به گفتگو سخن می‌گوید و دست به افشاگری درباره پشت کردن جنتلمن‌های روز مذاکره و تروریست‌های نیمه شب به میز مذاکره می‌زند.

همانگونه که مسلمان صدراسلام در سوگ فرمانده دلاور خود اسیر احساسات نشدند و با منطق و خردمندی نگاهی به آینده پیش روی خود دوختند، امروز نیز یاران فرمانده سلحشور جبهه مبارزه با تروریست با زدودن ابر‌های تردید از چشم و دل خویش به انتظار افق‌های روشن پیش رو نشسته اند.

*کارشناس روابط بین الملل