چگونه ماندلا ماندگار شد؟

"ماندلا"، از اول ماندلا نبود. آن روز هم که در آستانه جوانی به زندگی پشت کرد و به حرمت آزادی، فریاد برآورد و از آزادی، سرودی ساخت برای همیشه تاریخ، ماندلا نشد.

آن روز هم که در میانه زنجیره‌ای از تفنگ‌داران سفیدپوست سرزمین مادری‌اش، راهی جزیره "روبن" شد و 27 سال از بهترین سال‌های زندگی اش را در جدال با سنگ‌های آهک و چشم در چشم تلاقی امواج بی قرار آب و صخره‌های ساحل گذراند، ماندلا نشد.

ماندلای دوست داشتنی، آن روز هم که از پس سال‌ها زندان و تبعید در بین هلهله انبوهی از رنج دیدگان سرزمینش از تبیعد طولانی بازگشت تا بذرهایی که 27 سال پیش در زادگاهش کاشته بود را به نظاره بنشیند، ماندلا نشد، حتی آن روز هم که به پاس یک عمر ایستادگی، هموطنانش خلعت ریاست جمهوری را بر قامت او دوختند، ماندلا، ماندلا نشد.

ماندلای همیشه خندان، بواسطه دو تصمیم در دو برهه زمانی، ماندلا شد. نخست، آن روز که در قامت بالاترین مقام اجرایی کشورش، کینه از دل زدود و هم او که 27 سال پیش، حکم به زندان و تبعید او داده بود را به ضیافت شام دعوت کرد و خود با او بر سر یک میز نشست تا همه ببینند که نه این "سپید سیاه" که "انسان"چقدر می‌تواند وسعت بیابد و زیبا ببیند.

و دیگر بار، آن روز، ماندلا، ماندلا شد که در اوج قدرت به قدرت با همه یال و کوپالش، پشت پا زد و با وجود اینکه می‌توانست همچنان بر سرزمین مادری‌اش حکمرانی کند، ترجیح داد که نه بر خاک که برای همیشه بر دل های مردمان سرزمین رنجورش حکمرانی کند و این‌گونه بود که ماندلا، "ماندلا" شد.

و اما امروز، 24 آذرماه، جسم ماندلا پس از آن آیین ویژه که با حضور بیش از 100 نفر از سران کشورهای دنیا و بسیاری از مقام‌های فعلی و پیشین دولت‌های مختلف برگزار شد و پس از وداعی به یادماندنی با مردم کشورش که بیش از یک هفته به طول انجامید در زادگاه و سرزمین مادری‌اش در زیر تلی از خاک به خواب ابدی می‌رود، اما روح و اندیشه ماندلا برای سال‌های سال همچنان الهام بخش بوده و همچون گذشته از اعماق آفریقا، جوانه خواهد زد و عطر دل انگیز آن بر پهنه زمین گسترده تر خواهد شد.

یک کارشناس تاریخ و مجسمه ساز شاهرودی با اشاره به ظلمی که در قرون وسطی و دوره برده داری بر مردم آفریقا رفته است، گفت: ماندلا نگاه به مردمان سیاه پوست را عوض و آزادی را برای هموطنانش به ارمغان آورد.

رضا نوری که تاکنون دو اثر هنری با موضوع ماندلا خلق کرده است در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنای منطقه سمنان، به سفر خود به آفریقای جنوبی و چند کشور آفریقایی دیگر در چند سال گذشته اشاره کرد و افزود: در همه این کشورها با احترام به ماندلا نگاه می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: ماندلا دست به کاری زد که در آیات قرآن کریم و در روایات و احادیث دینی ما بر آن تصریح شده است. در آیات و روایات ما، تبعیض نژادی امری مذموم و ناپسند است.

نوری به دلایل شیفتگی خود به ماندلا، اشاره و اظهار کرد: نخستین دلیل علاقه من به ماندلا، وجود همین خصوصیت در ماندلا بود که در مقابل تبعیض نژادی حکومت آپارتاید ایستاد، دلیل دوم، ادای احترام وی به امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری و دلیل دیگر این‌که احساس می‌کنم اگر ما منتظر واقعی امام عصر باشیم و به فرهنگ مهدویت اعتقاد قلبی داشته باشیم باید در مقابل استکبار و ظلم و جور کوتاه نیاییم و این موضوع یعنی همان کاری که ماندلا کرد. همان کاری که کشور ما در 34 سال گذشته انجام داده و از این رو است که احساس می‌کردم که گویی ماندلا همسایه من است.

وی به ساخت دو اثر خود پیرامون ماندلا اشاره کرد و افزود: ساخت این آثار از همین علاقه به ماندلا نشات گرفته و پیش از ارسال کتیبه گدازه‌های انسانی، طی نامه‌ای به ماندلا پیرامون این اثر گفتم:" ببخشید دستهایی را که در سایه مجسمه آزادی، آزادی را از شما گرفت، ببخشید دستهایی را که پول را ساخت و کودکان مجبور شدند کفش دیگران را واکس بزنند، ببخشید دستهایی را که به رنگ باروت به سرزمینتان آمد و دلهایتان را کاوید و به رنگ الماس بیرون رفت، و ببخشید ... "و یادم نبود و فراموش کرده بودم که ماندلا گفته بود نمی‌بخشم اما می‌گذرم ..."

نوری تصریح کرد: زمانی که از گاندی می‌پرسند که چگونه همه اقشار مردم را با خود همراه کردی، می‌گوید:" من کاری نکردم، تنها فلسفه قیام امام حسین(ع) را برای مردم بیان کردم." وقتی امام خمینی (ره)، در سال 57 آمد نیز با اتکاء به قیام امام حسین(ع) بود که پیروزی را برای مردم به ارمغان آورد.

وی گفت: در حقیقت ماندلا هچون گاندی یک باور درونی به امام حسین(ع) و آزادگی و آزادیخواهی داشت و همین ها بود که باعث رهایی مردم آفریقا شد.

این مجسمه ساز ادامه داد: خواجه عبدالله انصاری می‌گوید، متنعم بودن به دو چیز است یکی به دل و دیگری به مال، آنکس که متنعم به دل است دلش را زیر دست و پای دیگران می‌ریزد و صاحب‌دل می‌شود، مثل ماندلا، امام خمینی(ره) و گاندی که دل‌شان را در زیر دست و پای دیگران ریختند.

وی افزود: برخی نیز متنعم به مال‌اند و پا روی دل دیگران می‌گذارند تا صاحب مال و جاه و جلال شوند و به قول مولانا "جمله بی مرادی‌ات از طلب مراد توست/طالب بی مراد شو تا که مراد آیدت."

نوری گفت: ماندلا چیزی برای خود نمی‌خواست و با اتکا به این امر، صاحب‌دل شد. به قول حافظ "در زمینی که نشان از کف پای تو دهد/ سال‌ها سجده صاحبنظران خواهد بود."

وی خاطرنشان کرد: در کشورهایی همچون آفریقا و سودان، وقتی نام ماندلا می‌آید چشم مردم مثل خورشید می‌درخشد و وقتی از ماندلا می‌گویی ته چشمان‌شان نمناک می‌شود. مردم آفریقا، صداقت‌شان را با چشم‌شان نشان می‌دهند، به قول بزرگی اگر می‌خواهی کسی را بشناسی به گفته‌هایش گوش نده، به ناگفته‌هایش نگاه کن.

نوری افزود: 12 روز در آفریقا بودم و در آنجا متوجه شدم مردم آفریقا فارغ از این‌که چه دینی دارند نام ماندلا برایشان مقدس است. ماندلا وقتی چشمانش را به آرامی بست که مطمئن شده بود، چشم مردمان جهان را به "حقیقت" گشوده است.

عباس سعادتی، کارشناس علوم سیاسی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنای منطقه سمنان، تصریح کرد: ماندلا در یک خانواده روستایی و در یک فضای سنتی - عشیره‌ای متولد شد اما بعدها در رویارویی با آپارتاید و حتی بعدها پس از به قدرت رسیدن، سنت شکنی کرد و با وجود شیفتگی مردم به وی از سیاست کناره گرفت.

وی بیان کرد: ماندلا در جوانی به دانشگاه "فورت‌هیر" با وجود امکانات محدود برای تحصیل در آفریقای آن زمان، راه یافت، اما بعدها به دلیل شرکت در اعتراضات دانشجویی، اخراج شد. سپس در ادامه حضور در اعتراض‌های عدالت خواهانه به کنگره ملی آفریقا پیوست و این در واقع آغاز تعهد دایمی وی برای شکستن قید و بندهای تبعیض نژادی در آفریقای‌جنوبی بود.

نوری با بیان این‌که ماندلا رهبر جنبش علیه آپارتاید و اولین رئیس‌جمهور سیاه پوست آفریقای‌جنوبی بود، گفت: نلسون ماندلا از سال 1994 به مدت پنج سال رئیس‌جمهوری کشورش را برعهده داشت و بسیاری از او به عنوان پدر آفریقای‌جنوبی یاد می‌کنند.

وی به دیگر ویژگی‌های این برنده جایزه صلح نوبل اشاره کرد و افزود: آنچه ماندلا را ماندگار کرد و او را برای همیشه در دل مردم آفریقای جنوبی و همه آزادیخواهان و عدالت جویان دنیا قرار دارد، اندیشه‌های ماندلا است، اندیشه‌ای که باعث شد، آفریقای جنوبی را از آن همه تبعیض نژادی نجات داده و به سمت توسعه رهنمون کند.

سعادتی تصریح کرد: ماندلا، از معدود سیاستمدارانی بود که از احترام ویژه‌ای در سراسر جهان برخوردار بود، زیرا او رهبری مبارزه برای جایگزین کردن رژیم نژاد پرست آفریقای‌جنوبی با حکومتی مبتنی بر دموکراسی چند نژادی را عهده دار بود و در این مهم نیز سربلند شده بود.

این کارشناس علوم سیاسی اضافه کرد: ماندلا مانند بسیاری از سیاستمداران دیگر می‌توانست برای ماندن بیشتر در قدرت تلاش کند و مردم آفریقای جنوبی هم به ماندن وی تمایل داشتند اما ماندلا این فرصت را به دیگران سپرد و خود کوشید که در زمینه فعالیت‌های انسان دوستانه گام‌های بلندی بردارد و امروز مردمان جهان بیش از هر چیز دیگری، ماندلا را بواسطه آن تحسین می‌کنند.

وی با بیان این‌که جهان سیاستمداران و مبارزان بسیاری به خود دیده است، افزود: از این همه مبارز تنها معدودی چنان در دل مردم جهان می‌مانند و ماندلا از چنان ظرفیت و قدرتی برخوردار بود که قلب‌های مردم را تسخیر کند؛ چرا که او با وجود رنج‌های بزرگی که متحمل شده بود توان بخشیدن داشت و در سایه همین خصوصیت، وحدت مردمان کشورش را حفظ و آفریقای جنوبی را برای ورود به عصر مدرن مهیا کرد.