عکس‌های منتشر نشده دکتر مصدق در دیوان لاهه

حسین دهباشی با انتشار عکس هایی از دیوان لاهه نوشت: آنچنانکه می‌دانیم | دکتر محمد مصدق | به مناسبت طرح شکایت دولت بریتانیا علیه دولت ایران در قضیه ملی شدن صنعت نفت | در جلسهء مورخِ ۱۹ خرداد ۱۳۳۱ | در دیوان دادگستری بین‌المللی شهر لاهه هلند شرکت نمودند.

جلسه‌ای که نهایتا | با اعلام عدم صلاحیت رسیدگی به شکایتِ مذکور از سوی قُضات دیوان |عملا منجر به پیروزی تاریخی برای مردم | و دستاوردی ارزشمند برای دولت وقت ایران | شمرده شد.

خالی از لطف نخواهد بود اگر به یاد آوریم | اعضای هیئت نمایندگی ایران در آن کارزار بزرگ حقوقی | صرفا هیات کوچک اما برجسته‌ای | مرکب از آقایان حسین نواب (وزیرمختار ایران در هلند) | نصرالله انتظام (نماینده ایران در سازمان ملل) | اللهیار صالح (سفیر ایران در آمریکا) | دکتر علی شایگان (استاد برجستهٔ حقوق بین الملل) | مهندس کاظم حسیبی (نماینده مجلس شورای ملی) | دکتر کریم سنجابی (قاضی اختصاصی ایران) | دکتر مظفر بقائی (رهبر حزب زحمتکشان) | و دکتر محمدحسین علی آبادی بود

حائز اهمیت آنکه | به واسطه مشکلات مالی دولت وقت ایران | و بدون آنکه اطلاع‌رسانی چندانی در این خصوص شود |کلیه مخارج ماموریت تاریخی یادشده | بدون پرداخت حتّی یک‌ریال دستمزد یا حق ماموریت یا هزینه بلیت سفر با هواپیما و اقامت در هتل و امثالهم | همگی از محل بودجه شخصی اعضاء هیات | و تمام هزینه‌های حقوقی دیوانِ لاهه و از جُمله حقوقِ وکلایِ زبردستِ خارجی هیاتِ ایرانی | از محل املاک موروثی خانم ملک‌تاج فیروز | نجم‌السلطنه (مادر دکتر مصدق و نوهء شاهزاده عباس میرزا) | پرداخت شد.

نکته عجیب دیگر اینکه | تنها نزدیک به یک سال بعد از این دستاورد تاریخی در دیوان لاهه | بیش از نیمی از اعضای هیات یاد شده | (حاضران در تصاویر) | دچار اختلاف نظر و تفرقه بزرگ و آشتی‌ناپذیری با یکدیگر شده | و در انجام کودتای آمریکایی/ انگلیسی ۲۸ مرداد | و سرنگونی نظامیِ دولت دکتر مصدق | مشارکت فعال داشته | و در صف همراهان یا حامیان کودتاچیان علیه | دولتِ برآمده از دلِ نهضت ملی نفت | قرار گرفتند.

نکته دیگر که از این عکس‌ها مشهود است | رد شایعه کاملا نادرست و بسیار رایجی | در مورد رفتار دکتر مصدق | در بدو ورود به دیوان لاهه است | مطابق این شایعه | که منشاء آن نامعلوم است: | «در حالی که پیشاپیش جای نشستن همهٔ شرکت کنندگان تعیین شده بود | دکتر مصدق | به نمایندگی از هیات ایرانی روی صندلی نماینده انگلستان نشسته | و در پاسخ به تعجب و اعتراض قضّات دادگاه و نمایندگان انگلیس | می‌گوید: | علت کار من این بود | که به انگلیسی‌ها بفهمانم | بر جای دیگران نشستن یعنی چه؟ | و با لحنی عصبانی افزوده: | که سال‌های سال است | که دولت انگلستان در سرزمین ما خیمه زده | و کم‌کم یادشان رفته که |ایران جایشان نیست | و باید بر سر جای خودشان بنشینند» | اما چنانکه در عکس‌ها مشهود است | نخست‌وزیر ایران که خود تحصیلکرده حقوق و بسیار مبادی آداب بود | هرگز چنین اقدام خلافِ عُرفِ دیپلماتیک و اهانت‌آمیزی را انجام نداده | و شایعه مذکور به کلی بی‌اساس است.

عکس‌های حاضر | که در برگیرنده کلیه عکس‌های موجود در دیوان بین‌المللی کیفری | از دکتر مصدق و هیات همراه | در جریان سفر مذکور است | اغلب برای نخستین بار منتشر می‌شوند | و همگی بخشی از آرشیو شخصی اینجانب (حسین دهباشی) بوده | که در جریان سفر به هلند و ساخت مجموعهء مستند پژوهشیِ «عدالتِ بدون مرز» | در حوزه حقوق بین‌الملل | خریداری و کپی‌برداری شده | و نسخ اصل آن‌ها | بر روی شیشه | و در آرشیو دیوان یاد‌شده نگهداری می‌شوند.