طرح عفاف و حجاب در اماكن عمومی تهران

طرح «عفاف و حجاب» در دستور كار شوراي شهرقرارگرفت كه گرچه جزييات آن چندان مطرح نشد و به چالش كشيده نشد و تنها كليات آن به تصويب رسيد، اما مي‌توان با اطمينان اعلام كرد كه در صورت علني شدن بندهاي مختلف آن مي‌تواند به يكي از چالش‌برانگيزترين لوايح شورا و شهرداري در روزها و هفته‌هاي آينده بدل شود.

پيش از اين نيز اخباري در ارتباط با اجراي طرح‌هاي تفكيك جنسيتي در شهرداري تهران منتشر شده بود كه خبرساز شدند اگرچه در نهايت شهرداري اجراي چنين طرح‌هايي را رد كرد.

در مقدمه لايحه جديد عفاف و حجاب از سوي كميسيون فرهنگي شوراي شهر آمده است: در راستاي اجراي ماده واحده مصوبه «الزام شهرداري تهران به ارايه برنامه جامع عفاف و حجاب برمبناي مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تاريخ ١٢/٧/١٣٩٣ شوراي شهر و همچنين مفاد ماده ١٠٢ برنامه مصوب پنج ساله دوم شهرداري تهران، برنامه جامع عفاف و حجاب در شهر تهران به شرح بندهاي زير تدوين مي‌شود. براساس اين برنامه گسترش فرهنگ عفاف و حجاب با رويكرد ترويجي، آموزشي و تبليغي، مناسب‌سازي فضاهاي شهري و توسعه اماكن و زيرساخت‌هاي در زمينه عفاف و حجاب، حمايت از فعاليت‌هاي سازمان‌هاي مردم‌‌نهاد، كانون‌ها و گروه‌هاي همياراجتماعي و افزايش مشاركت‌هاي اجتماعي در زمينه عفاف و حجاب و بهره‌‌گيري از ظرفيت مشاركت‌هاي اجتماعي و اقدامات نهادي و بين‌‌بخشي به عنوان راهبردها مشخص شده است.»

در جريان بررسي اين لايحه تندگويان با اشاره به‌بندي از اين لايحه كه براساس آن «مناسب‌سازي اماكن در اين لايحه با اشاره به اينكه ايجاد فضاهاي اختصاصي براي بانوان در پارك‌ها، اماكن ورزشي و فرهنگي» آورده شده است، گفت: خوب است كه اين فضاهاي اختصاصي در اماكن تجاري نيز در نظر گرفته شود يا حتي مي‌توانيم پاساژ ويژه بانوان نيز داشته باشيم. ولي اين پيشنهاد با واكنش محسن سرخو روبه‌رو شد، چنانچه او در پاسخ تندگويان گفت: اينكه فضاي اختصاصي در اماكن ورزشي و پارك‌ها براي زنان احداث شود، كار خوبي است ولي اگر اين مساله به فضاهاي تفريحي و تجاري نيز تعميم داده شود، از آن برداشت تفكيك جنسيتي خواهد شد. وي ادامه داد: نبايد چنين برداشتي شود كه قرار است مراكز تجاري ويژه بانوان و مراكز تجاري ويژه آقايان تاسيس شود.

يكي ديگر ازبندهاي اين لايحه، پيشنهاد واگذاري برخي وظايف به سازمان حمل و نقل شهرداري جهت ترويج و بهبود وضعيت حجاب و عفاف بود كه احمد حكيمي‌پور در اين رابطه با ذكر اينكه بايد قوانيني تصويب شود كه اجرايي باشد، گفت: حجاب بخشي از مساله عفاف است، اما عفت عمومي محدود به بحث پوشش نيست و نبايد برنامه‌هاي تكراري در اين حوزه انجام شده و محلي براي خرج‌تراشي ايجاد شود.

حكيمي‌پورهمچنين در مورد‌بندي از اين لايحه كه به برگزاري همايش‌ها و جشنواره‌هايي متناسب با اين موضوع برگزار مي‌شود، اختصاص دارد گفت: در اين برنامه به برگزاري جشنواره و همايش در حوزه حجاب و عفاف اشاره شده است در حالي كه ما بايد تلاش كنيم كه از شهرداري همايش‌زدايي و جشنواره‌زدايي كنيم.

وي در مورد پيشنهاد ايجاد مراكز تجاري بانوان نيزگفت: يكي از تفريحات خانواده اين است كه با هم به خريد يا پارك بروند نبايد كاري كنيم كه در جامعه اتفاقات ديگري رخ دهد. اما با تمام اين تفاصيل، اين بحث‌ها و واكنش‌ها تاثيرچنداني بركليت اين لايحه و مضامين آن نداشت و درنهايت كليات لايحه جامع عفاف و حجاب در شهر تهران به تصويب رسيد.

٤ پيوست لايحه و ١٨ بند پر داستان

در لايحه ارايه شده از سوي كميسيون فرهنگي شوراي شهر، بندهاي مختلفي وجود دارد كه از برنامه‌ريزي تا نحوه اجراي آن توسط شهرداري را شامل مي‌شود. در ماده ٢ اين لايحه شهرداري تهران مكلف به تشكيل كميته عفاف و حجاب و دبيرخانه مرتبط با اجراي اين دستورالعمل شده است. ضمن آنكه شهرداري موظف شده تا اعتبارات مورد نياز براي حسن اجراي مصوبه را در بودجه سنواتي شهرداري پيش‌بيني و لحاظ كند. همچنين شهرداري تهران در بند ٤ اين لايحه موظف خواهد بود تا هر ٦ ماه يك‌بارنتايج اقدامات خود را به شورا ارسال كند.

اما اين تمام لايحه عفاف و حجابي نيست كه در شوراي شهر به تصويب رسيد. اين لايحه از ٤ جدول پيوست راهبردي تشكيل شده است كه در حقيقت نقشه راه اجراي اين طرح هستند. ٤ جدول راهبردي با ١٨ بند دستورالعمل، در بخش‌هاي: ترويجي، آموزشي و تبليغي- مناسب‌سازي فضاهاي شهري و توسعه اماكن و زيرساخت‌ها در زمينه عفاف و حجاب - راهبردي حمايت از فعاليت‌هاي سازمان‌هاي مردم‌نهاد، كانون‌ها و همياري‌هاي اجتماعي در زمينه عفاف و حجاب و راهبرد اقدامات نهادي و بين بخشي.

اما هر يك از جداول پيوست شامل پيشنهادهايي است؛ به عنوان مثال در جدول راهبرد شماره يك يعني جدول بخش‌هاي ترويجي، آموزشي و تبليغي مقرر شده تا در سال ٩٥، ١٥ نمايشگاه، در سال ٩٦، ٢٠ نمايشگاه و در سال ٩٧، ٢٣ نمايشگاه مد و لباس اسلامي توسط شهرداري در تهران برگزار شود. همچنين شهرداري موظف شده تا هرساله ٢٢ همايش و در سه سال آتي به ترتيب ٥، ٧ و ١٠ جشنواره را نيز برگزاركند.

در بخش راهبردهاي حمايت از فعاليت‌هاي سازمان‌هاي مردم‌نهاد، كانون‌ها و همياري‌هاي اجتماعي در زمينه عفاف و حجاب نيز كه از ٤ بند تشكيل شده است، به توزيع محصولات فرهنگي مرتبط در سه سال آينده اشاره شده است، به‌طوري‌كه اداره كل فرهنگي شهرداري بايد براي سال آينده ٣٥٤ هزار بسته، براي سال ٩٦، ٤٠٠هزار بسته و براي سال ٩٧، ٥٠٠ هزار بسته فرهنگي با موضوع حجاب و عفاف را تهيه و توزيع كند. همچنين معاونت اجتماعي، فرهنگي شهرداري موظف شده تا علاوه بر برگزاري جشنواره، همايش و نمايشگاهي كه در راهبرد يكم آمده است در سال ٩٥، از ٢٢ نمايشگاه و جشنواره و همايش، در سال ٩٦ از ٤٤ و در سال ٩٧ از ٦٦ نمايشگاه و همايش و جشنواره «حمايت» كند.

جدول راهبردي چهارم اين لايحه‌، گرچه تنها از ٣ بند تشكيل شده اما دو بند آن يعني تدوين مقرراتي براي رعايت و ترويج عفاف و حجاب در تمامي مجموعه‌هاي ورزشي و فرهنگي از سوي تمامي واحدهاي شهرداري و همچنين بند تدوين ضوابط و مقرراتي براي يكسان‌سازي «پوشش» كاركنان شهرداري از سوي معاونت منابع انساني به تنهايي مي‌تواند قابل تامل باشد. چرا كه ارايه اين بندها سوالات فراواني را در ذهن تداعي مي‌كند؟ اينكه آيا قرار است قوانين و ضوابط سختگيرانه‌اي در اماكن ورزشي و فرهنگي تدوين و اجرا شود؟ يا اين سوال كه آيا قرار است چادر و لباس‌هايي خاص و اسلامي، به عنوان لباس‌هاي فرم، براي پوشش بانوان شاغل در شهرداري طراحي و در نظر گرفته شود هنوز مشخص نيست و بايد ديد آيين‌نامه‌هاي اجرايي اين لايحه در صورت تصويب جزييات آن چگونه نوشته مي‌شود.

اما شايد مهم‌ترين جدول راهبردي اين لايحه، جدول شماره ٢ آن يعني جدول مناسب‌سازي فضاهاي شهري و توسعه اماكن و زير ساخت‌ها در زمينه عفاف و حجاب باشد. اين جدول همان جدولي است كه اعضاي شوراي شهر را در جريان تصويب اين لايحه، به واكنش در صحن شورا واداشت. در بند ١ اين جدول معاونت حمل و نقل شهرداري موظف شده تا در سال ٩٥، ٧٧٠٠ تاكسي، مترو و اتوبوس را براي تامين آسايش و كرامت بانوان، مناسب‌سازي كند. رقمي كه درسال‌هاي ٩٦ و ٩٧ بايد به ترتيب به ٨٥٠٠ و ٩٠٠٠ دستگاه برسد. اين بند در حالي به تصويب رسيده كه هم اينك نيز در اتوبوس‌ها و متروها بخش‌هاي بانوان و آقايان تفكيك شده و مجزاست. بدين‌ترتيب با توجه به اينكه در اين بند از مناسب‌سازي «تاكسي»‌ها نيز نام برده شده، به نظر مي‌رسد هدف اختصاص اتوبوس‌ها، واگن‌هاي مترو و تاكسي‌هاي مجزايي براي بانوان باشد، اگرچه هم‌اكنون نيز تاكسي بانوان در سطح تهران فعاليت مي‌كنند.

همچنين در بند ٢ اين جدول، شهرداري‌هاي مناطق موظف شده‌اند تا در سال آتي، ٨٣ پارك، مركز ورزشي، كتابخانه ويژه بانوان و... را احداث كند كه اين تعداد بايد در سال‌هاي ٩٦ و ٩٧ به ترتيب به ٨٦ و ٩٠ مركز افزايش پيدا كند.

بدين‌ترتيب، به نظر مي‌رسد، بايد به زودي شاهد اجراي طرح‌هايي گسترده و همه‌جانبه در راستاي جداسازي فعاليت بانوان و به خصوص بانوان شاغل در شهرداري تهران باشيم. گرچه اين اقدامات به قدري كلي و پرابهام است كه تا زماني كه جزييات آنها اعلام يا اجرا نشود، نمي‌توان در مورد كارشناسي بودن يا اجرايي بودن آن اظهارنظر قطعي كرد.