مدرن‌ سازی پیرترین منطقه تهران

منطقه مرکزی تهران با تصمیم مدیریت شهری، از وجود دو چالش «جمعیتی» و «اقتصادی» پاکسازی می‌شود. منطقه 6 به‌عنوان نقطه مرکز در محدوده مرکزی پایتخت که اخیرا در یک مطالعه دانشگاهی، رتبه اول را به لحاظ «بیشترین سطح رفاه و خدمات شهری» در مقایسه با سایر مناطق تهران به خود اختصاص داد، هم‌اکنون به کانون ساکنان پیر این کلان‌شهر تبدیل شده است به طوری‌که «توقف رشد جمعیت» و «بالاترین نرخ ماندگاری سکونتی» در منطقه 6، آنجا را به منطقه «سالمندان» در مقایسه با سایر مناطق تهران تبدیل کرده است.

از طرفی، حجم قابل توجه ساختمان‌های غیرمسکونی در مرکز پایتخت که 15 درصد از سطح منطقه را اشغال کرده است، از یکسو جمعیت شب منطقه 6 را کاهش داده و از سوی دیگر جمعیت روز این محدوده را به 5 برابر ساکنانش افزایش داده است که این موضوع مشکلات متعددی از جمله «شب‌مردگی» را برای ساکنان به‌وجود آورده است. منطقه 6، سومین منطقه کم‌جمعیت پایتخت است در حالی‌که رتبه دهم را به لحاظ کمترین مساحت دارد. مقایسه این ارقام نشان می‌دهد، آنچه باعث شده مرکز تهران در رده‌بندی رفاهی-خدماتی مناطق 22گانه اول شود، ناشی از سه مولفه «جمعیت پایین، ساختمان‌های غیرمسکونی زیاد و مساحت نسبتا بالای این منطقه» است که برآیند این ترکیب، هم اکنون به «شب‌مردگی» در مرکز شهر تحت تاثیر خروج جمعیت روز از این منطقه، منجر شده است. به بیان دیگر، مرکز تهران با توجه به سرانه‌های خدماتی فراوان در عمل، برای مهمانان سایر مناطق تهران و شهرهای اطراف پایتخت، مزیت روزانه دارد اما برای ساکنان شب این منطقه، چندان مساعد نیست. مطابق آنچه روز گذشته شهردار منطقه 6 به «دنیای اقتصاد» اعلام کرد، شهرداری تهران نوعی برنامه مدرن‌سازی برای محدوده مرکزی را شروع کرده است که اجرای آن باعث بهبود دو چالش «تراکم جمعیت پیر» و «شب‌مردگی منطقه» خواهد شد.

برای این منظور، محله‌های خاصی از مرکز شهر تهران واقع در منطقه 6، برای احداث ساختمان‌های اداری - تجاری مدرن که قابلیت استفاده از آنها برای ساکنان منطقه در پایان روز وجود داشته باشد، تعیین شده است. این ساختمان‌ها با توجه به دوره لغو تحریم‌ها و مراجعه‌هایی که اخیرا از طرف برخی شرکت‌های خارجی برای اجاره یا خرید ساختمان اداری در منطقه 6 انجام شده است، احداث خواهند شد تا به موازات رشد سرمایه‌گذاری خارجی در کشور طی سال‌های آینده،‌ ظرفیت حضور اداری شرکت‌های جدید در تهران نیز فراهم شود. این منطقه با مساحتی معادل ۴۵/۲۱۳۸ هکتار حدود 3/3 درصد از سطح شهر تهران را شامل می‌شود. بافت این منطقه بیشتر از بخش‌های اداری و تجاری تشکیل شده و به همین جهت این منطقه از دیرباز به‌عنوان یکی از مناطق درآمدزای تهران به حساب می‌آید. جمعیت ساکن این منطقه براساس سرشماری سال 90 معادل 299 هزار و 980 نفر بوده است.

«ترافیک» و «آلودگی هوا»، دو مشکل اصلی محدوده مرکزی شهر تهران است. عظیم بابایی، شهردار منطقه 6 درخصوص راهکار مدیریت شهری برای مهار این دو چالش اصلی شهر به «دنیای اقتصاد» گفت: منطقه 6 بخشی از شهر تهران است که در قلب پایتخت واقع شده و مراکز آموزشی، درمانی و اداری بسیاری در این منطقه قرار دارند. روزانه یک میلیون و 500 هزار نفر «جمعیت روز» به این منطقه وارد می‌شوند یا از آن عبور می‌کنند و مشکلات زیادی را نیز برای منطقه ایجاد می‌کنند. او ادامه داد: خط 3،6 و 7 متروی تهران از منطقه 6 می‌گذرد و بخشی از خطوط دیگر مترو نیز از این منطقه پیش از این گذر کرده است. اگرایستگاه‌های این سه خط نیز در منطقه تکمیل شود به این هدف طرح جامع ترافیک که با حداکثر 300 متر پیاده‌روی بتوانیم به یکی از مدهای حمل و نقل عمومی دسترسی پیدا کنیم، خواهیم رسید.

شهردار منطقه 6 یکی از مهم‌ترین مشکلات منطقه 6 درخصوص توسعه مترو را تملک زمین برای احداث ایستگاه‌ها دانست و گفت: تملک زمین برای ساخت ایستگاه‌های مترو در این منطقه سخت است زیرا هزینه تملک در این محدوده بسیار بالاست. بنابراین با کارشناسان درخصوص طراحی این ایستگاه‌ها رایزنی می‌کنیم تا مناسب‌ترین مکان را طراحی کنیم. منطقه 6 نسبت به سایر مناطق شهر تهران رشد جمعیتی نداشته است که یکی از دلایل آن می‌تواند افزایش ساختمان‌های اداری در منطقه باشد. شهردار منطقه 6 در این خصوص توضیح داد: بر اساس آخرین نظرسنجی انجام شده ساکنان منطقه 6 بیشترین تعلق خاطر را به منطقه‌ای که زندگی می‌کنند دارند و بیش از 85 درصد ساکنان منطقه 6 به محله زندگی‌شان علاقه‌مند هستند. نرخ ماندگاری سکونت در این منطقه بیش از 13 سال است. در هیچ منطقه‌ای از تهران این آمار را نداریم. بیشتر ساکنان این منطقه فرهنگی هستند و سطح سواد نسبت به سایر مناطق بالاتر است. اما از لحاظ سنی پیرترین منطقه در میان مناطق تهران هستیم. مشکلی که برای پیشگیری از آن برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده است. از ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای تردد افراد مسن تا مناسب‌سازی بوستان‌ها حتی ایجاد سراهای سالمندی در منطقه؛ البته ایجاد سراهای سالمندی در برنامه‌های منطقه وجود ندارد اما پیشنهاد‌هایی از سوی انجمن‌های سالمندان مبنی بر مشارکت شهرداری ارائه شده است.

او درباره تاثیر افزایش ساختمان اداری در کوچ ساکنان قدیمی منطقه گفت: در این منطقه بیشتر ساختمان‌های اداری وجود دارد و ساختمان‌های تجاری کم است. ممکن است ساختمان‌های اداری که به‌صورت سنتی به این منطقه آمده‌اند باعث شده باشند بخشی از بافت مسکونی منطقه تبدیل به بافت اداری شده باشد. اما تلاش می‌کنیم ساختمان‌های اداری را در یک محدوده متمرکز کنیم. آمارهای پروانه‌های ساخت در منطقه 6 نیز نشان می‌دهد ساختمان‌های اداری به محدوده خاصی هدایت شده است. بابایی با تاکید بر اینکه می‌توان منطقه 6 را مرکز ساختمان‌های اداری کشور نامید، گفت: شرایط اقتصادی به گونه‌ای است که انگیزه‌ای برای ساخت و ساز مسکونی در منطقه 6 وجود ندارد و ما نسبت به دو سال گذشته بیش از 40 درصد کاهش صدور پروانه ساخت مسکونی داشته ایم. دلیل اصلی این کاهش، برنگشتن سرمایه‌های سازندگان در این منطقه است. مردم خود به خود رغبتی به ساخت‌وساز در این منطقه ندارند. شهردار منطقه 6 اضافه کرد:‌ساکنان محلی منطقه نیز سرمایه هایشان به آن میزان نیست که املاک خود را تبدیل به احسن کنند. مالکان آپارتمان‌های کلنگی که متراژ آن 200 تا 300 متر مربع است قصد دارند با مشارکت در ساخت املاک فرسوده شان را نوسازی کنند که به دلیل ندادن تعداد طبقه اضافه بیش از پیش بینی‌های طرح تفصیلی نمی‌توانند سازندگان را ترغیب به مشارکت در ساخت کنند. بنابراین ما تلاش می‌کنیم ساختمان‌هایی که امکانات لازم را دارند به بخش اداری هدایت شوند.

او به کمبود ساختمان‌های اداری مناسب در پایتخت اشاره کرد و معتقد است پس از برجام و حضور شرکت‌های خارجی در پایتخت مکان مناسبی برای استقرار این شرکت‌ها در تهران وجود ندارد. محدوده پیش بینی شده برای ساخت آپارتمان‌های اداری همان محدوده قدیمی منطقه 6 مانند خیابان‌های الوند،توانیر و بخش‌هایی از خیابان طالقانی است. بابایی یکی از معضلات منطقه 6 را کمبود پارکینگ عنوان کرد و گفت: کمبود پارکینگ در مراکز اداری که پیش از این ساخته شده است،ساکنان منطقه را دچار مشکل کرده است. همچنین بیشتر مراسم‌های مذهبی مانند برگزاری نماز جمعه و راهپیمایی‌ها در این محدوده شهر تهران برگزار می‌شود که پارک خودروها در این ایام مشکلاتی را برای ساکنان منطقه به وجود می‌آورد. تلاش کرده‌ایم در ایجاد مراکز جدید این موضوع پیش‌بینی شود. همچنین با بخش خصوصی برای ساخت پارکینگ در نقاط مورد نیاز رایزنی‌هایی را انجام داده‌ایم که نتیجه آن ساخت 2 مجتمع پارکینگی بوده که تاثیر چندانی بر مشکل کمبود پارکینگ در منطقه نداشته است. یکی از راهکارهای حل مشکل پارکینگ در منطقه 6 استفاده از فضاهای زیر سطحی است. که مطالعات آن انجام شده ویکی از شرکت‌های بخش خصوصی در حال مطالعه برای سودآوری آن برای مشارکت است.

یکی از مشکلاتی که این منطقه را تهدید می‌کند شب مردگی است. منطقه 6، مانند مناطقی همچون 7،11،12 و... به دلیل تفاوت معنا دار جمعیت روز و شب در معرض خطر شب مردگی است. رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران برای پیشگیری از این معضل پیشنهاد ساخت مراکز اقامتی شبانه و تفریحی در این مناطق را داشت. شهردار منطقه 6 با تاکید بر اینکه احتمال دارد موضوع شب مردگی در آینده این منطقه را تهدید کند، گفت:‌ برنامه‌ریزی‌هایی در این خصوص انجام شده است. مراکز مدرن اداری یکی از راهکارهایی که برای جلوگیری از این خطر پیش بینی شده است. همچنین موضوع ساخت پارکینگ برای کاهش مشکلات اهالی محل و بازگشت آرامش به منطقه تا ماندگاری ساکنان افزایش پیدا کند برخی از راهکارهای مدیریت شهری منطقه برای جلوگیری از این بحران است.

شهردار منطقه 6 معتقد است: اگر اداری‌سازی در منطقه 6 هدفمند وساماندهی شده باشد تاثیری بر کوچ جمعیت از منطقه ندارد. در حال حاضر برخی از اهالی منطقه به دلیل مشکلاتی که در هم آمیختگی ساختمان‌های اداری و مسکونی دارند،رغبتی به سکونت در این محدوده ندارند. به‌طور مثال در یک کوچه 6 پلاک مسکونی در کنار 4 پلاک اداری قرار گرفته است. مشکلاتی که ساختمان‌های اداری برای ساختمان‌ها مسکونی ایجاد می‌کنند مانند عدم امنیت،مشکلات جای پارک خودروها و... سبب بی انگیزگی ساکنان منطقه برای سکونت می‌شود اما اگر این مراکز اداری در یک نقاط خاص متمرکز شوند دیگر مشکلی برای بافت مسکونی منطقه ایجاد نخواهند کرد.

برخی از کارشناسان شهری معتقدند بلند مرتبه‌سازی‌ها در شهر تهران شاید فایده کوتاه مدت که افزایش درآمد‌های سالانه مدیریت شهری است را در پی داشته باشد اما در طولانی مدت باعث مشکلات اساسی در شهر مانند از بین رفتن فضای‌سبز،افزایش جمعیت،ترافیک و... خواهد شد. اما شهردار منطقه 6 تهران معتقد است نمی‌توان با نگاه قدیم تهران جدید را اداره کرد و در پاسخ به ‌این منتقدان گفت: نگهداشت و اداره شهر هزینه دارد. مدیران شهری تهران نیز دوست دارند محلات شهر همانند قدیم باشد و خانه‌ها ویلایی و مانند قدیم حیاط دارو دارای درخت باشد. اما در شرایط اقتصادی کنونی این نوع خانه‌ها مقرون به صرفه نیست. همچنین با وجود جمعیت شهر تهران به چنین ساخت و سازهایی نیاز است.طرح تفصیلی در بخش‌هایی از منطقه 6 اجازه بلند مرتبه‌سازی داده است مانند بخش جنوبی برج تهران، محدوده بزرگراه حکیم، شهرک والفجر و... که در مسیر طبیعت قرار دارند. تعداد طبقاتی که برای این بلند مرتبه‌سازی‌ها پیش‌بینی شده است با توجه به مساحت زمین و طراحی‌ها تا 50طبقه و حتی بیشتر نیز خواهد بود.