.svg)
کدام بیماری‌ها در کدام استان‌ها بیشترند؟
پارسینه: بیماری‌های بشر از گذشته تا کنون با توجه به سبک زندگی، منطقه جغرافیایی و دلایل ژنتیکی از تنوع بالایی برخوردار است. زمانی وبا و طاعون عامل مرگ و میر گروه زیادی از انسان‌ها بود و تا همین چند سال پیش مواردی مثل فلج اطفال در کشور شیوع داشت که با پیشرفت علم پزشکی اکنون ریشه‌کن شده است.
هر زمان یک یا چند بیماری در منطقه‌ای به دلیل عوامل محیطی یا جهش‌های ژنتیکی شیوع و افراد را برای ماه‌ها یا سال‌ها درگیر می‌کند. ژنتیک و محیط زندگی افراد از عوامل تاثیرگذار در بروز بیماری‌های شایع است. اکنون برنامه‌های جامع سلامت و غربالگری تا حد زیادی از بروز بیماری‌های فراگیر جلوگیری می‌کند و بسیاری از بیماری‌ها در مرز ریشه‌کن شدن است. در کنار این راهکارها، اگر ایجاد تغییرات ژنتیکی بسادگی قابل انجام نباشد و از دست ما کاری برنیاید، با تغییرات ساده‌ای در سبک زندگی و فرهنگسازی صحیح می‌توان از شیوع بیماری‌های رایج در منطقه‌ای خاص پیشگیری کرد.
دیابت در یزد و بوشهر
بیماری دیابت یا قند یک اختلال در سیستم سوخت و ساز بدن است که توانایی بدن برای تولید هورمون انسولین از بین می‌رود یا عملکرد طبیعی این هورمون مختل می‌شود. گرچه مسائل ژنتیکی و نوع زندگی در بروز این بیماری تاثیرگذار است و به صورت ارثی منتقل می‌شود، اما مصرف شیرینی و غذاهای چرب نیز از عوامل مهم بروز این بیماری است. شیوع دیابت در استان‌های یزد و بوشهر بیش از دیگر استان‌های کشور است. علاوه بر استان بوشهر، شیوع دیابت در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس هم آمار بالایی دارد که ناشی از عوامل ژنتیکی است.
تنوع و طعم بی‌نظیر شیرینی‌های یزدی زبانزد است و کمتر می‌توان از چشیدن آنها صرف‌نظر کرد. از طرفی استان یزد یکی از مناطقی است که مصرف شیرینی در مراسم کوچک و بزرگ خانوادگی رواج دارد و می‌توان گفت رژیم غذایی پرشیرینی از عوامل بالا بودن آمار این بیماری در استان است. استان اصفهان نیز رتبه بالایی در ابتلا به دیابت دارد که به دلیل ماهیت صنعتی شهر اصفهان، استرس‌های شغلی و استفاده از رژیم غذایی نامناسب است.
ایجاد فرهنگ صحیح مصرف و رعایت تغذیه سالم و انجام حرکات ورزشی ساده در روز می‌تواند از بروز این بیماری پیشگیری کند. دیابت همچنین می‌تواند عامل بیماری‌های دیگر مثل نارسایی‌های کلیوی یا بیماری‌های قلبی و عروقی باشد و پیشگیری از بروز این بیماری و کنترل آن در مراحل اولیه ضروری است.
درگیری سیستان و بلوچستان با بیماری سل
بیماری سل یکی از بیماری‌های قدیمی انسان است که به دو صورت ریوی و خارج از ریه بروز پیدا می‌کند. گرچه شیوع این بیماری طی سال‌های اخیر در کشور کاهش یافته است، اما هنوز افراد زیادی بر اثر ابتلا به سل، جان خود را از دست می‌دهند. میزان بروز و شیوع این بیماری در همه نقاط کشور یکسان نیست و در مناطق حاشیه‌ای کشور شیوع بیشتری دارد. پراکندگی شیوع سل در استان سیستان و بلوچستان بیش از دیگر استان‌های ایران و در استان‌های خراسان، مازندران، گیلان، آذربایجان‌شرقی، اردبیل، کردستان، خوزستان و سواحل جنوبی کشور شیوع بالاتری نسبت به مناطق مرکزی دارد. مراقبت‌های درمانی، سبک زندگی، وضعیت اجتماعی و اقتصادی از عوامل محیطی موثر در بروز سل در مناطق مختلف است.
فقر آموزشی و فرهنگسازی و فقر مالی نقش تعیین‌کننده در شیوع و کنترل بیماری سل دارد و مصرف دخانیات نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. حفظ سلامت سیستم ایمنی بدن و رعایت مسائل بهداشتی در هر منطقه می‌تواند از بروز این بیماری بسادگی جلوگیری کند.
تالاسمی در کرانه‌های خلیج‌فارس
تالاسمی یک بیماری ارثی خونی است که به دلیل ازدواج فامیلی یا به علت ابتلای والدین، کودک با تالاسمی خفیف یا شدید به دنیا می‌آید. شیوع این بیماری در سطح جهان به طور معمول در اطراف مدیترانه، نواحی نزدیک به خط استوا و قاره آفریقا و آسیا بیشتر است. در ایران نیز بالاترین آمار شیوع این بیماری در کرانه‌های دریای خزر و خلیج‌فارس است. استان‌های مازندران، گیلان، هرمزگان، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، بوشهر، سیستان و بلوچستان، کرمان و اصفهان ده استان با شیوع بالای تالاسمی و در استان همدان کمترین میزان شیوع این بیماری به چشم می‌خورد.
در حال حاضر موثرترین راه پیشگیری از این بیماری پیاده‌سازی برنامه جامع غربالگری است. انجام آزمایش‌های لازم و مشاوره ژنتیک پیش از ازدواج می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را در کودک به طور چشمگیری کاهش دهد.
شمال ایران، کمربند سرطان دستگاه گوارش
سرطان‌های دستگاه گوارش در مناطق شمالی کشور شیوع بیشتری دارد، استان اردبیل دارای بالاترین میزان سرطان معده در کشور است. سرطان مری نیز در استان‌های گلستان و مازندران رایج‌تر است. شیوع سرطان روده بزرگ نیز در استان‌های شمالی کشور بیشتر است. با وجود گستردگی فرهنگ غذایی شمال کشور، این نوع غذاها سرشار از ادویه بخصوص نمک و ترشیجات است و عوامل تغذیه‌ای نقش مهمی در بروز سرطان‌های دستگاه گوارش دارد. از جمله عوامل دیگر موثر می‌توان به نوشیدن چای بسیار داغ، مصرف نمک زیاد، وجود نیترات و نیتریت در آب آشامیدنی بیش از حد مجاز، مصرف بیش از حد غذاهای سرخ‌شده و نوشیدن چای بسیار داغ که آسیب‌های حرارتی به مری و معده وارد می‌کند، اشاره کرد. مصرف میوه و سبزیجات تازه و استفاده از غذاهای پخته‌شده و آبپز، رژیم غذایی سالم‌تری است که خطر ابتلا به سرطان دستگاه گوارش را کاهش می‌دهد.
شیوع سرطان پوست در کردستان
سرطان پوست در استان کردستان نسبت به استان‌های دیگر روند افزایشی دارد و این استان از مناطق پرخطر برای این سرطان به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد هر دو عامل محیطی و ژنتیکی در بروز سرطان پوست در این استان نقش دارند. مواد شیمیایی و نیترات موجود در مواد غذایی یکی از عوامل محیطی بروز سلول‌های سرطانی در استان کردستان است. همچنین قرارگیری مداوم در معرض تابش نور خورشید، ضریب خطر ابتلا به سرطان پوست را بالا می‌برد.
متاسفانه آلودگی تعدادی از روستاهای کردستان به عناصر شیمیایی آرسنیک از دیگر عوامل محیطی موثر در بروز سرطان است که از پیامدهای جنگ تحمیلی در این استان مرزی است. این نوع سرطان در استان‌های یزد و استان‌های جنوبی کشور نیز به دلیل تابش مستقیم و شدید نور خورشید شیوع دارد. جایگزین کردن رژیم غذایی پرفیبر و گنجاندن تحرک و فعالیت ورزشی در سبک زندگی، کاهش مواجهه مداوم با اشعه فرابنفش خورشید و استفاده از پوشش مناسب برای حفاظت بدن از راهکارهای کاهش خطر ابتلا به این سرطان است.
شیوع بیماری پروانه‌ای در کرمان
بیماری ای‌بی (EB) که در ایران با نام بیماری پروانه‌ای شناخته می‌شود، بیماری خاص و دردناکی است که به دلیل جهش ژنتیکی از زمان تولد تا پایان عمر با فرد همراه است. پوست افراد مبتلا به این بیماری با کوچک‌ترین تماس یا ضربه‌ای شروع به زخم شدن و تاول زدن می‌کند. دلیل نام پروانه‌ای که روی این بیماری گذاشته شده نیز نازک شدن و آسیب‌پذیری پوست است که به بال‌های پروانه تشبیه می‌شود. به دلیل نوظهور بودن این بیماری هنوز همه مبتلایان شناسایی نشده‌اند، اما آمارها نشان می‌دهد شیوع بیماری پروانه‌ای در تعدادی از شهرستان‌های استان کرمان بیش از دیگر مناطق کشور است.
علت بروز این بیماری، ژن‌های معیوبی است که از والدین به ارث می‌رسد و می‌تواند حاصل از ازدواج‌های فامیلی باشد. در این بیماران هر عملی که به تحریک پوست منجر شود، به دلیل نقص ژنتیکی و اختلالات پروتئینی باعث ایجاد زخم‌های دردناک می‌شود. درد ناشی از این زخم‌ها با سوختگی درجه سه قابل مقایسه است و بیمار را مستعد عفونت‌های پوستی می‌کند. در حال حاضر اقدامات درمانی این بیماری به مراقبت از زخم‌ها و جلوگیری از بروز عوارض جانبی محدود می‌شود و راه پیشگیری از بروز بیماری شناخته نشده است. انجام آزمایش‌های ژنتیکی پیش از ازدواج بخصوص در مورد ازدواج‌های فامیلی می‌تواند احتمال ابتلای کودکان به این بیماری را کاهش دهد.
منبع:
جام جم
ارسال نظر