نام دقیق و محل تولد آیت‌الله خوشوقت

عباسعلی مردی نویسنده کتاب «درّ مکنون علامه طباطبائی» که به شرح حال و زندگی‌نامه آیت‌الله خوشوقت پرداخته است، به بیان ناگفته‌هایی از احوالات استاد اخلاق تهران پرداخت.

وی در ابتدا با تصحیح نام و محل ولادت آیت‌الله خوشوقت که به اشتباه «عزیزالله» و باکو یا زنجان مطرح می‌شود، تصریح کرد: نام ایشان «عزیز» بود و از خودشان شنیدم که متولد «تهران» هستند.

آیت‌الله خوشوقت: کل زندگی‌نامه‌ام یک صفحه بیشتر نیست

مردی که پیش از آیت‌الله خوشوقت، زندگی‌نامه آیت‌الله سید ابراهیم خسروشاهی را هم تحت عنوان «خلوت نشین» تألیف کرده است، ادامه داد: آیت‌الله خوشوقت به هیچ عنوان حاضر نمی‌شدند که این کار صورت بگیرد و می‌گفتند: کل زندگی‌نامه‌ام یک صفحه بیشتر نیست! اما آقای رشاد (رئیس شورای حوزه‌های علمیه تهران) با ایشان صحبت کرد تا راضی شوند این کار صورت گیرد.

مؤلف «درّ مکنون علامه طباطبائی» خاطرنشان کرد: تألیف کتاب زندگی‌ آیت‌الله خوشوقت حدود یک سال به طول انجامید و در این مدت، مرتب مطالبی را تهیه می‌کردم و برای بررسی صحت و سقم آن در کلاس‌های اخلاق آیت‌الله خوشوقت حاضر می‌شدم و ایشان برخی مطالب را حذف یا اضافه می‌کرد.

وی ادامه داد: در نگارش کتاب از درس تفسیر آیت‌الله خوشوقت و کلاس‌های اخلاق ایشان هم سود جستم که جا دارد همین‌جا از حجج اسلام آقایان ابوالفضل بنائی (مدیر مؤسسه اطلس تاریخ شیعه) و علی‌اکبر رشاد (رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی) تشکر کنم که به ترتیب این مطالب را در اختیارم قرار دادند.

* کرامتی که آیت‌الله خوشوقت آن را تأیید نکرد

مردی در پاسخ به این پرسش که لبّ کلام و اصلی‌ترین سخن این استاد فقید چه بود، پاسخ داد: آیت‌الله خوشوقت بر ترک گناه و انجام واجبات تأکید داشت و به شدت از بیان مطالب اثبات‌نشده و حاشیه‌ای پرهیز می‌کرد. به خاطر دارم ایشان در مراسم نکوداشت خود کم‌تر از یک دقیقه صحبت کرد که آن هم فقط به تشکر و قدردانی اختصاص داشت.

وی با ذکر خاطره‌ای در این باره ادامه داد: آقای صدیقی امام جمعه موقت تهران مطرح کرده بود که آیت‌الله خوشوقت در عالم مکاشفه از دست مبارک حضرت امیر جامی گرفته و بینش خاصی نسبت به قرآن پیدا کرده است. این موضوع را از آیت‌الله پرسیدم تا با جزئیات دقیق‌تر در کتاب قید کنم اما ایشان به شدت با بیان این موضوع مخالف کرد و گفت چنین مواردی را در این کتاب نیاورید!

این مؤلف و پژوهشگر مذهبی افزود: هرگز نمی‌توان منکر کرامات شد اما همین عتاب آیت‌الله خوشوقت انگیزه‌ای شد تا در مقدمه کتاب زندگی‌نامه ایشان شیوه رایج در نقل کرامت را نقد کنم. چرا که تا به حال دیده‌ایم اساتید بزرگ اخلاق به دور از خودنمایی و ریاکاری و مردم‌فریبی تنها به تبلیغ دین اسلام ـ آن هم به شیوه عملی در رفتار خویش ـ پرداخته‌اند.

مردی اظهار داشت: به خاطر دارم هنگامی که کتاب «خلوت نشین» را آماده می‌کردم، آیت‌الله ممدوحی فرمودند: نباید حتی یک کرامت در کتابت نقل کنی؛ چرا که عوام آن را اخذ می‌کنند و یک کلاغ و چهل کلاغ می‌کنند به طوری که اصل قضیه هم گم می‌شود.

وی در پایان ضمن تسلیت این ضایعه به اهل دانش و معرفت گفت: یکی از ماندگارترین وجوه شخصیتی آیت‌الله خوشوقت، پاسخگویی به سؤالات در پایان جلسات اخلاق بود. ایشان به سؤالات مخاطبان پاسخ می‌گفت و هرگز از پاسخ‌دادن به سؤالات تکراری خم به ابرو نمی‌آورد.



کتاب «درّ مکنون علامه طباطبائی» به کوشش عباسعلی مردی، پیشگفتار حجت‌الاسلام علی اکبر رشاد، سال گذشته توسط مؤسسه انتشارات امیر کبیر در هزار نسخه روانه بازار نشر شد. این کتاب در خرداد سال 1390 و شب ولادت حضرت علی(ع) طی مراسم نکوداشت آیت‌الله خوشوقت در تالار شیخ صدوق حرم عبدالعظیم(ع) رونمایی شد.

این اثر تلاش می‌کند گوشه‌ای از حیات علمی و سیر فکری و عملی آیت‌الله خوشوقت را بشناساند. از همین رو به معرفی اساتید و بازگویی دیدگاه‌های این استاد اخلاق درباره سیروسلوک، مسائل اجتماعی و سیاسی پرداخته است.

«درّ مکنون علامه طباطبائی» در شش فصل سامان یافته است که فصل سوم به درس‌های تفسیر قرآن و اخلاق وی اختصاص دارد. فصل چهارم نیز تحت عنوان «قصه ارباب معرفت» شامل گفت‌وگوی آیت‌الله خوشوقت و حجت‌الاسلام والمسلمین رشاد است.

* دو مشکل عمده در نگارش شرح حال آیت‌الله خوشوقت

عباسعلی مردی در مقدمه این کتاب می‌نویسد: در تنظیم شرح حال استاد با دو مشکل روبرو بودم: یک اینکه چندان آثار مکتوبی از ایشان در دسترس نبود (و بعدها از ایشان شنیدم که هرچه یادداشت و تعلیقه داشته‌اند از حجره‌شان به سرقت رفته است)؛ دو دیگر اینکه ایشان بسیار کتوم بودند، و اگر هم چیزی می‌گفتند بسیار خلاصه و مجمل؛ تا اینکه به مساعدت و حمایت مدیریت محترم حوزه علمیه امام رضا علیه السلام جناب استاد رشاد، علاوه بر رضا و قبول آیت‌الله خوشوقت، امکانات لازم برای این مهم فراهم گشت و سرانجام این دفتر آماده شد.

* شرح مختصری از زندگی‌نامه آیت‌الله عزیز خوشوقت

مقدمه کتاب «درّ مکنون علامه طباطبائی» شرح حال آیت‌الله عزیز خوشوقت را چنین می‌نویسد: در سال 1305 شمسی در تهران به دنیا آمد، دروس مقدماتی حوزه را از مسجد معز الدوله آغاز کرد و در مدرسه لُرزاده ادامه داد. سپس برای بهره بردن از اساتید بنام حوزه به حوزه علمیه قم درآمد و در آنجا در دروس آیات عظام سید حسین بروجردی، سید محمد حسین طباطبائی، امام خمینی، شهید محمد صدوقی، محمد مجاهدی تبریزی، سید مجد الدین قاضی دزفولی و... شرکت کرد.

بعد از 12-13 سال تحصیل در قم به تهران باز گشت و سال‌ها در تهران به تدریس معارف اهل بیت علیهم السلام و تربیت نفوس پرداخت. مسجد امام حسن مجتبی(ع)واقع در خیابان شریعتی، مدارس حوزه علمیه تهران در ایام هفته و جلسه درس اخلاق وی در مسجد اعظم قم هر دو هفته یکبار، پذیرای صدها جوان دانشجو و طلبه جوان بود.

این شاگرد ویژه علامه طباطبایی(ره) روز گذشته در 86 سالگی به لقاءالله پیوست.