سین های نامحبوب در سنت های عیدانه!

تحریریه پارسینه: سال‌هاست که فعالان محیط زیست نسبت به برخی از آداب و رسوم ایرانی ها که از قدیم تاکنون برای چیدن سفره هفت سین رایج بوده است، خرده می گیرند و معتقدند که برخی از این رسم ها باعث لطمه وارد کردن به محیط زیست می شود. برای مثال، از قدیم رایج بوده است که ایرانی ها وقتی در آستانه نوروز قرار می گیرند، اقدام به سبز کردن سبزه کنند. در همین راستا بذرهایی مانند گندم و ارزن و... را به نشان برکت و باروری سبز می کنند و در سفره هفت سین قرار می دهند. این درحالی است که در سال های گذشته برخی از فعالان محیط زیست نسبت به این موضوع اعتراض کردند و مدعی شدند که سبز کردن سبزه نیاز به آب بسیاری دارد. براساس گزارش برخی نهادهای حامی محیط زیست، سبزه عید ایرانیان باعث هدررفت شش میلیارد لیتر آب می شود. اگر هر خانوار ایرانی برای سبزه عید 200 تا 300 گرم گندم یا حبوبات مصرف کند، با توجه به مصرف 1500 لیتر آب برای جوانه زدن هر کیلو بذر، سالانه چهار تا شش میلیارد لیتر آب برای کاشت سبز هدر می رود. علاوه بر این،رها ساختن این میزان سبزه در طبیعت، خیابان ها، نهرها و جوی های آب گندیدگی، آلودگی های میکروبی و قارچی و همچنین صحنه زشتی در فضای طبیعت ایجاد می کند. از طرف دیگر، با پایان یافتن ایام نوروز، ایرانی ها در روز 13 بدر سبزه خود را به طبیعت می برند و آن را در آب های روان رها می کنند. این درحالی است که به گفته اسماعیل کهرم، فعال محیط زیست تهیه سبزه برای قرار دادن بر روی سفره هفت سین یکی از سنت های سبز و زیبای ما ایرانیان است اما رها کردن آن در طبیعت یا در جوی آب در روز سیزده به در به معضلی تبدیل شده چون حجم زیادی از این سبزه ها در آبراهه ها قرار گرفته و موجب مسدود شدن مسیر آب می شوند؛ در حالی که می توان آن را به کمپوست یا غذای پرندگان تبدیل کرد. او می گوید: «در روز طبیعت بیشتر به فکر طبیعت باشیم و با خودخواهی و زیاده خواهی خود قلب طبیعت را به درد نیاوریم، با ابزارهای تیز بر روی درختان یادگاری ننویسیم ، شاخه ها را نشکنیم و پرندگان را در بهار که فصل زادآوری آنها است، بی خانمان نکنیم.»

ماهی قرمز؛ تهدیدی جدی برای اکوسیستم

 خرید ماهی قرمز و همچنین رها کردن آن در رودخانه نیز یکی دیگر از سنت های رایج ایرانی ها در ایام نوروز است. این موضوع نیز از نظر فعالان محیط زیست چالش های زیادی را به وجود می آورد. چرا که فعالان محیط زیست اعتقاد دارند ماهی قرمز، تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌های آبی کشور و محیط‌زیست شهری است و باید از رهاسازی آن در طبیعت، به‌ویژه رودخانه‌ها خودداری کنیم. عماد مطالبی، فعال محیط زیست در این باره به رسانه ها می گوید: «ماهی‌های قرمز، تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌های و پهنه‌های آبی هستند. این گونه غیربومی و مهاجم از تخم ماهیان دیگر تغذیه می‌کند و رشد سریع آن روی کیفیت آب نیز تأثیر می‌گذارد؛ زیرا یکی از منابع تغذیه‌ای آن از جمعیت فیتوپلانکتون‌ها است. بنابراین نباید این گونه در مجرای آبی کشور رها شود؛ چون به گونه‌های ماهی‌های بومی، آسیب جدی وارد می‌سازد و از نظر تشدید رقابتی تغذیه، برای جمعیت سایر گونه‌ها خطرناک و بحرانی است.» به گفته او، این ماهی به هیج وجه سنبل و جایگاه باستانی و پیشینه‌ای در سفره هفت سین ایرانی ندارد؛ از این رو باید همه مردم به خطرات و آسیب‌های شدیدی که این گونه غیربومی به محیط‌زیست و سایر آبزیان وارد می‌سازد، توجه کنند؛ یکی از خطرات مهم این گونه، انتقال بیماری‌ها و انگل است که آسیب و تهدیدی جدی برای زیست‌بوم آبی کشور به خصوص تالاب انزلی محسوب می‌شود.

سنبل آبی؛ سین نامحبوب!

اما در سال های اخیر خرید و فروش سنبل آبی در آستانه ایام نوروز به دیگر چالشی برای فعالان محیط زیست تبدیل شده است. این‌گونه هدر رفت آب تالاب را به‌دلیل شدت تبخیر و تعرقی که دارد، 13 برابر افزایش می‌دهد. همین ویژگی، سنبل آبی را به قاتل مرداب‌ها تبدیل کرده است. اثرات مخرب دیگری هم به این‌گونه گیاهی نسبت داده می‌شود و همین اثرات سبب شده نام سنبل آبی در فهرست ده علف هرز مهاجم دنیا ثبت شود. این گیاه با ایجاد لجن آبی جلوی ورود نور خورشید و اکسیژن وارد آب شده که مرگ و میر آبزیان و نابودی تالاب را در پی دارد.

گونه هایی که قاچاق می شوند

 سمندر و لاک پشت نیز از دیگر گونه هایی هستند که در آستانه عید نوروز سر و کله شان در بازار پیدا می شود و افراد زیادی اقدام به خرید آنها می کنند. خرید و فروش غیرقانونی این گونه ها در سال های اخیر باعث شده است تا خبرهایی در رابطه با برخورد با عرضه کنندگان این گونه های گیاهی و جانوری منتشر شود. در این باره منوچهر فلاحی، معاون یگان حفاظت محیط‌زیست در گفت و گو با «همشهری آنلاین»  با بیان اینکه خرید و فروش گونه‌های جانوری مانند مار آبی، سمندر لرستانی، لاک‌پشت و دیگر گونه‌های حیات وحش براساس مواد ۷ و ۱۰ قانون شکار و صید ممنوع است،می گوید: «با نزدیک‌تر شدن به نوروز، اغلب طی اسفندماه دستورالعملی درخصوص انجام اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با قاچاق این گونه‌ها صادر می‌شود.» به گفته او، «یگان حفاظت محیط‌زیست هر استان‌ براساس دستورالعمل اعلام شده طی فرآیندی با قاچاق این گونه‌ها مقابله می‌کند. کارشناسان ضمن معرفی گونه‌های در معرض خطر درخصوص انواع این گونه‌ها و بیماری‌های احتمالی آنها در شبکه‌های تلویزیونی استانی، اطلاع‌رسانی می‌کنند. یگان حفاظت محیط‌زیست به‌ همراه شهرداری‌ها در محدوده‌های احتمالی و فروش این گونه‌ها در سطح استان و شهرستان‌ها بنرهای اطلاع‌رسانی نصب می‌کنند تا از این طریق به هموطنان اطلاع‌رسانی کنند و هشدار دهند.»