نامه ظریف به دبیرکل سازمان ملل متحد

متن این نامه به این شرح است:

بسم‌الله الرحمن الرحیم
۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۷
جناب آقای آنتونیو گوترش
دبیرکل ملل متحد
عالیجناب

همانگونه که آگاهی دارید، در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، رئیس‌جمهور ایالات متحده، با نقض اساسی قطعنامه‌ی ۲۲۳۱ شورای امنیت که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) هم ضمیمه‌ی آن است، تصمیمِ یکجانبه و غیرقانونی خود مبنی بر خروج از برجام را اعلام کرد. به طور همزمان، وی با امضای یک یادداشت ریاستی به مراجع آمریکایی ذیربط دستور داد، «حضور ایالات متحده آمریکا در برجام را متوقف کنند» و «همه تحریم‌های آمریکا که وفق برجام لغو یا اجرای آن‌ها متوقف شده بود را مجددا تحمیل نمایند»، و بدین‌ترتیب مرتکب چندین مورد «عدم پایبندی اساسی» نسبت به برجام و تخلفآشکار از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت گردید. این اقدامات بی‌اعتنایی کامل به حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد است، اصل حل و فصل صلح‌آمیز اختلافات را تضعیف می‌کند، چندجانبه‌گرایی و نهاد‌های آن را به مخاطره می‌اندازد، حاکی از بازگشت به عصر فاجعه‌بار و شکست‌خورده یک‌جانبه‌گرایی است و باعث تشویق سرکشی و قانون‌ستیزیمی‌شود.

برخلاف جمهوری اسلامی ایران که به طور دقیق به وظایف خود وفق برجام عمل کرده و به طور مکرر و پیوسته توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز راستی آزمایی شده است، ایالات متحده از روز «اجرای برجام» و به ویژه بعد از روی کار آمدن ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور، مستمراًازایفایتعهدات خود وفق برجام سر باز زده است. اینجانب مهم‌ترین موارد عدم اجرا توسط آمریکا را از جمله از طریق۱۲ نامه رسمی خطاب به نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی و سیاست امنیتی، در ظرفیتش به عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، به اطلاع کمیسیون مشترک رسانده‌ام.

در نامه‌ای به تاریخ ۱۲ شهریور ۱۳۹۵ شکایت ایران از آمریکا به دلیل اهمال در اجرای تعهداتش هشت ماه بعد از «روز اجرا»‌ی برجام در صدور مجوز‌های لازم برای فروش یا اجاره هواپیما‌های مسافربری، مانع‌تراشی برای دسترسی آزاد ایران به سرمایه‌های خود در خارج از کشور، ممانعت از برقراری مجدد روابط جامعه بانکی و مالی غیر آمریکایی با ایران و وضع/ اعمال مجدد برخی تحریم‌ها وفق دستور اجرای ۱۳۶۴۵ که قرار بود کاملا خاتمه یابد، را به ثبت رساندم. در آن نامه همچنین به عدم استفاده رئیس‌جمهور آمریکا از اختیارات خود وفق قانون اساسی این کشور برای جلوگیری از نقض تعهدات آمریکا در برجام به موجب «قانون بهبود برنامه معافیت‌روادید و ممانعت از مسافرت تروریست‌ها مصوبسال ۲۰۱۵» اشاره شده است.

در نامه‌ی مورخ ۲۷ آبان ۱۳۹۵ بر ضرورت استفاده رئیس‌جمهور آمریکا از اختیارات خود وفق قانون اساسی برای جلوگیری از اجرایی شدن «قانون تمدید تحریم‌های ایران» که آشکارا در برجام منع شده و در حکم وضع مجدد تحریم‌های رفع شده وفق برجام بود، تاکید کردم. درهمان نامه تاکید شد که «ایران تا کنون خویشتنداری وافری در مقابل اهمال در اجرای برجام توسط برخی از اعضا، به خصوص ایالات متحده، به ویژه در حوزه خدمات بانکی و مالی و همچنین در مقابل ایجاد مزاحمت‌های پنهان و آشکار برای شرکای تجاری ایران توسط نهادها، کارگزاری‌ها و دستگاه‌های آمریکایی از خود نشان داده است».

متعاقبا در نامه‌ای به تاریخ ۲۶ آذر ۱۳۹۵ به اطلاع کمیسیون مشترک برجام رساندم که در نتیجه تمدید «قانون تحریم‌های ایران» در ۲۴ آذر ۱۳۹۵، «ایالات متحده با وضع مجدد تحریم‌های آیسا مرتکب نقضفاحش تعهداتش ذیل برجام شده است».

در نامه‌ای به تاریخ ۸ فروردین ۱۳۹۶ به کمیسیون مشترک شکایت نمودم که «از زمان شروع به کار دولت جدید آمریکا، آنچه اهمال در اجرای برجام توسط دولت قبل به حساب می‌آمد تبدیل به خصومت آشکار و تمام عیار علیه این توافق شده است و معنا، توازن و پایداری کل این توافق را به خطر انداخته است». در این نامه تاکید گردید که دولت ترامپ «با تداوم- و حتی تشدید- تردید افکنی درباره‌آینده روابط اقتصادی و همکاری با ایران، از طریق فرایند غیر قانونی «بازنگری» و با «یک سلسله اظهارات تحریک‌آمیز علیه برجام توسط مقامات ارشد دولت آمریکا»، با سوء نیت درصدد جلوگیری از عادی‌سازی تجارت با ایران و محروم نمودن ایران از منافع اقتصادی است که به طور شفاف مد نظر برجام بوده است».

در نامه‌ی مورخ ۷ خرداد ۱۳۹۶ موارد متعددی را به اطلاع کمیسیون مشترک رساندم و شرح دادم حتی زمانی که آمریکا در ظاهر و به صورت رسمی دراجرایتعهدات برجامی خود اسقاطیه‌ها را تمدید می‌کرد «هدفش تقابل بابهره مندی ایران از برجام ... و زیر سوال بردن قصد آمریکا برایحمایت بلند مدت از توافق هسته‌ای بود تا فضای عدم قطعیت و تردید را تشدید و دیگران را از رابطه با ایران باز بدارد».

در نامه‌ای به تاریخ ۲۸ تیر ۱۳۹۶ مدارکی قطعی دال بر وجود سیاست نظام‌مند ایالات متحده برای منصرف کردن شرکای اقتصادی ایران از رابطه با ایران در تعارض آشکار با تعهدات آمریکا وفق برجام به خصوص بند‌های ۲۸ و ۲۹ ارائه کردم. در این رابطه، به بیانیه معاون مطبوعاتی کاخ سفید اشاره کردم که در آن وی رسماً طی یک «بیانیه علنی» تصدیق نمود که رئیس‌جمهور ترامپ «در بحث‌هایی که با چندین رهبر خارجی داشته است ... بر ضرورت توقف تجارت ... با ایران تأکید کرده است».

در نامه‌ی مورخ ۲۲ مرداد ۱۳۹۶ به کمیسیون مشترک هشدار دادم که ایالات متحده با نشان دادن سوء نیت خود در حال تخریب «فضای» لازم برای «اجرای موفقیت‌آمیز» برجام است. مشخصاً به لفاظی‌های رئیس‌جمهور ترامپ و تحریف‌های صورت گرفته از سوی دولت وی در نقض آشکار متن، روح و هدف برجام اشاره کردم که ادعای عدم‌پایبندی ایران علیرغم تایید‌های مکرر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را مطرح می‌کردند.

در نامه‌ای به تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۹۶ نمونه‌ای از اقدام آمریکا برای تاثیرگذاری بر کار حرفه‌ای آژانس را مطرح کردم. ضمن اعتراض به سفر نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل متحد به وین برای «طرح نگرانی‌های دولت آمریکا در خصوص توافق هسته‌ای با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» و «تحت فشار قرار دادن آژانس در موضوع پایبندی ایران به توافق»، تاکید کردم که هدف اعلانی چنین سفر‌هایی باعث نگرانی‌های جدی درباره نقض بیشتر متن و روح برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت شده و همچنین می‌تواند باعث خدشه‌دار شدن اعتبار آژانس گردد که اهمیتی حیاتی برای نظام عدم اشاعه به طور عام و برجام به صورت خاص دارد.

در نامه‌ای به تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۹۶ به اطلاع کمیسیون مشترک رساندم که دولت ایالات متحده در حال ایجاد بهانه‌های ساختگی است تا یا کاملا از برجام خارج شود، یا اینکه ادامه اجرای برجام همراه با حسن نیت و پایبندی دقیق و همراه با خویشتنداری، را برای ایران غیرممکن سازد. در آن زمان واقعیات حاکی از آن بود که ایالات متحده به دنبال جعل مدرک برای «عدم تأیید» پایبندی ایران علیرغم همه گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی و حتی تأیید مکرر پایبندی ایران توسط وزارت خارجه آمریکا بود. در آن نامه متذکر شدم که دولت آمریکا نمی‌تواند پشت چنین روند‌های داخلی که خود شریرانه به راه انداخته است پنهان شود، و باید مسئولیت کامل تبعات آن را در کنگره بپذیرد. خاطرنشان ساختم «در حالی که جمهوری اسلامی ایران آشکارا مایل به بقا و اجرای مستمر و دقیق برجام است، و حسن نیت خود را به اثبات رسانده و خویشتنداری وافری از خود در برابر نقض‌ها و قانون‌شکنی‌های مستمر آمریکا از خود نشان داده است، صبر مردم ایران که زبان‌زد همگان است، بی‌حد و مرز نیست، و گزینه‌های دولت ایران نیز محدود نیستند».

در نامه‌ی مورخ ۲۴ مهر ۱۳۹۶ با اشاره به اقدام غیرقانونی مورخ ۲۱ مهر ۱۳۹۶ در عدم تأیید پایبندی ایران به برجام در لوای فرایند‌های داخلی قانون آمریکا، تاکید کردم که آمریکا فعالانه در صدد محروم ساختن ایران از منافع تعهدات آمریکا برای رفع‌تحریم‌ها وفق برجام است. بدین لحاظ، ایالات متحده آمریکا مرتکب نقض شدید متن و محتوای بند‌های ۲۶، ۲۸ و ۲۹ برجام شده است. در همین نامه تصریح کردم که جمهوری اسلامی ایران هرگز به تقاضا‌های غیرقانونی تن نخواهد داد و از دیگر اعضای برجام نیز چنین انتظاری دارد.

در نامه‌ای به تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۹۶ به صورت رسمیبه اولتیماتوم رئیس‌جمهور ترامپ در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۹۶ اعتراض کردم که طی آن از دیگر اعضای برجام خواسته بود در تغییر غیرقانونی مفاد توافق از وی تبعیت کنند. از دیگر اعضای برجام خواستم با مسئول شمردن آمریکا در برابر اقدامات خطرناک و غیرقانونی‌اش و با خودداری از صدور هر گونه بیانیه یا اقدامی که می‌تواند نرمش یا امتیاز به آمریکا در تغییر، اصلاح و یا به هرشکلی تضعیف برجام تفسیر شود، نسبت به مسئولیت مشترک خود برای صیانت از توافق هوشیار باشند.

در نامه‌ای به تاریخامروز تدابیری را برشمرده‌ام کهبایستی از طریق کمیسیون مشترک برای رسیدگی به تخلفات آمریکا در قبال ایران و حقوق بین‌الملل از جمله خروج غیرقانونی از توافق و بازگرداندن تحریم‌ها اتخاذ شوند.
عالیجناب.

همانطور که در این مکاتبات ملاحظه کردید، ایالات متحده تقریباً از همان ابتدا مدام مفاد توافق را نقض کرده و حتی دیگر اعضای برجام را از اجرای کامل تعهدات‌شان باز داشته است. این نقض‌ها شامل تخطی‌های نظام‌مند، اجرای صوری، غیرموثر، سطحی، معیوب و دیرهنگام، تاخیر‌های غیرموجه، تحریم‌های جدید، اظهارات مقامات عالی‌رتبه به ویژه شخص رئیس جمهور علیه برجام، خودداری از صدور هر گونه مجوز اوفک در ۱۶ ماه گذشته، و تلاش‌های هماهنگ نهاد‌ها و عوامل دولتی آمریکا برای بازداشتن فعالانه جامعه تجاری از همکاری با ایران بوده است.

اقدام غیر‌قانونی آمریکا در خروج غیرموجه از برجام، این دولت را برای فاحش‌ترین نقض تعهداتش ذیل این توافق، مسئول می‌سازد. ایالات متحده قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که این کشور خود از جمله بانیان آن بود و با اتفاق آرا در شورا تصویب شد را نیز وقیحانه نقض نموده است. بنا بر این، ایالات متحده باید در برابر عواقب عمل زیانبار و خطرناکشکه در چالش آشکار با منشور ملل متحد و حقوق بین الملل است مسئول شناخته شود.

نقض‌های فاحش متعدد و طولانی ایالات متحده طی سه سال گذشته به ویژه در ۱۶ ماه گذشته، مانع تراشی‌های فعالانه در مسیراجرای تعهدات دیگر اعضای برجام، اجرای صوری همراه با سوء نیت، توقف غیرموجه و غیرقانونی اجرای تعهداتش ذیل برجام و وضعمجدد رسمی تحریم‌های غیرقانونی باعث زیان غیرقابل جبرانی به ایران و روابط تجاری بینالمللی‌اش شده است. ایالات متحده باید برای این خسارت‌ها مسئول شناخته شود و خسارت ملت ایران جبران گردد.

برجام یک توافق چندجانبه براساس عمل متقابل است. دامنه، مقررات و زمانبندی آن مبتنی بر یک توازن ظریف، مذاکره شده و مورد توافق چندجانبه است که نمیتواند گستردهتر شود، تغییر یابد یا مورد مذاکره مجدد قرار گیرد. منافع آن برای مردم ایران نمیتواند مشروط به هیچ شرط دیگری به جز اقدامات داوطلبانه هست‌های مندرج در برجام و ضمایم آن گردد. برخی از مهمترین منافع اقتصادی ایران از برجام ناشی از تعهدات رفع تحریمی ایالات متحده است. چنانچه برجام بخواهد به حیات خود ادامه دهد، مابقی اعضای برجام و جامعه بین المللی بایستی کاملا اطمینان دهند که منافع ایران بدون هیچ شرطی از طریق اقدامات مناسب ملی، منطقه‌ای و جهانی جبران میگردد.

جمهوری اسلامی ایران به تعهدات خود ذیل برجام به صورت کامل پایبند بوده است. این امر، همان طور که در گزارش‌های مدیرکل به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل از «روز اجرا» در ژانویه ۲۰۱۶ تاکنون منعکس شده، به صورت مکرر توسط آژانس راستی آزمایی شده است. در راستای تعهد ایران به قانونمندی و حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفته است برای یافتن راهکار‌های جبران موارد متعدد نقض فاحش برجام از سوی ایالات متحده و خروج غیرقانونیاش و نیز تعیینامکان و چگونگی تضمین منافع کامل و حقوق حقه مردم ایران از این دستاورد دیپلماتیک جهانی توسط مابقی اعضای برجام و دیگر شرکای اقتصادی، با حسن نیت به سازوکار‌های برجام توسل جوید. چنانچه پس از طی راهکار‌های موجود برای جبران خسارت، حقوق و منافع مردم ما به صورت کامل تامین نگردد، این حق غیرقابل تردید ایران -- که درچارچوب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت هم شناسایی شده-میباشدتا نسبت به اتخاذ اقدامات مناسب در پاسخ به اعمال غیرقانونی فراوان و مداوم ایالات متحده به ویژه خروج و تحمیل مجدد همه تحریم‌ها مبادرت ورزد.

من مصرانه از سازمان ملل میخواهم که ایالات متحده را برای رفتار غیرمسئولانه و یک جانبهاش که تاثیرمخربی بر حاکمیت قانون، چندجانبه گرایی و بنیان‌های دیپلماسی داشته است، مسئول بداند.
موجب امتنان خواهد بود چنانچه این نامه به عنوان سند مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل متحد توزیع گردد.

با تقدیم احترامات فائقه
محمد جواد ظریف