مرد قدرتمند ترکیه چگونه به قدرت رسید؟

می‌گویند این مرد خسته است. خسته فیزیکی و خسته از سیاست. اما سخنرانی پس از پیروزی نشانی از خستگی نداشت.

رجب طیب اردوغان چهره کلیدی خاورمیانه بار دیگر قدرت را در ترکیه به دست گرفت. این سیاستمدار کهنه کار عدالت و توسعه را چریک هم می گویند چرا که در گذشته مبارزات زیادی را برای پیروزی حزبش داشته؛ حزبی که برای پیروزی اش سالها مبارزه شده تا به این مرحله ای که "اکنون" است، برسند.

اردوغان پس از قدرت گرفتن در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ با اصلاحات اقتصادی محبوبیت ویژه ای نزد مردم ترکیه پیدا کرد. او مردی است که هم در سیاست و هم در اقتصاد به نظر موفق عمل کرده است. اردوغان در مسائل منطقه به گونه ای عمل کرد که کشورهای منطقه به این واقعیت رسیدند که در بحران های خاورمیانه نمی توان نقش کلیدی شخص اردوغان و بعد کشور ترکیه را نادیده گرفت.

امروز او بار دیگر پیروز شد و بار دیگر قرار است در بحران های پیش روی منطقه نقش خود را به عنوان رئیس جمهوری قدرتمند در عرصه سیاسی به منصه ظهور برساند.

اردوغان ۱۱ سال نخست وزیر ترکیه بود در این مدت اختیارات در قانون اساسی نزد نخست وزیری بود. اما اردوغان پس از آنکه رئیس جمهور ترکیه شد قانون اساسی را تغییر داد و اختیارات رئیس جمهوری را افزایش داد.

سخنرانی با طعم خوش پیروزی و لذت قدرت

پس از اعلام نتایج 70 درصد کل آرا، اردوغان به همراه همسرش برای حامیانی که تنها به دلیل او به خیابان ها آمده بودند سخنرانی کرد. جنس سخنرانی امروز اردوغان بسیار متفاوت تر از جنس سخنرانی پساکودتای نظامی بود. اما تهدید همان تهدید بود.

اردوغان با حس مطبوع پیروزی در میان مردم که برای پایکوبی و جشن، از پیروزی این سیاسمتدار کهنه کار که به میراث دار آتاترک معروف است، گفت: «مردم به وی وظیفه اعمال اختیارات ریاست جمهوری و سمت‌های قوه مجریه را محول کردند.»

اردوغان با کنایه ادامه داد: «من امیدوارم که هیچ کس درباره نتایج ابراز تردید نکند و برای پنهان کردن ناکامی خودش به دموکراسی صدمه نزند.»

رجب طیب اردوغان که در کنار همسرش سخنرانی می کرد بر روی نتایج انتخابات تاکید کرد و گفت: « بر اساس نتایج غیررسمی، ملت ما وظیفه ریاست‌جمهوری و ریاست قوه مجریه را به ما واگذار کردند و در انتخابات پارلمانی اکثریت را به ائتلاف ما دادند که این مسئولیت بزرگی است.»

و بالاخره نوبت رسید به قدر دانی و با شور ناسیونالیسمی در میان هوادارانش از آنها قدر دانی کرد و به سایر کاندیداها در انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری تبریک گفت.

او با قدرت و زبان تهدید گفت: «با خرابکاران و خائنان مبارزه کردیم، پاسخ کسانی را که در انتظار زانو زدن ترکیه بودند همه با هم دادیم. این مردم که دیروز با دستان خالی مقابل تانک‌ها، توپ‌ها، هواپیماها و هلیکوپترها ایستاده بودند، امروز نیز مسئولیت خود در قبال استقلال و آینده کشور را به جای آوردند.»

اردوغان با غرور و شعف و صدایی رسا ادامه داد: «از تمام کسانی که به اینجانب، ائتلافم و حزبم اعتماد کردند و از مردم ترکیه تشکر می کنم. از حزب دیگر ائتلاف جمهور؛ دولت باغچه‌لی، رهبر حزب حرکت ملی ترکیه و طرفداران آن تشکر می‌کنم. ترکیه با این انتخابات به همراه بسیاری از رویدادهای جدید، ائتلاف احزاب را نیز تجربه کرد.

مردم ترکیه به دموکراسی، آزادی، حقوق و ادامه روند اصلاحات رای دادند. از تمام شهروندان کشورمان صرف نظر از اینکه به کدام حزب رای داده و با استفاده از حق دموکراتیک به پای صندوق‌های رای رفته اند، قدردانی می کنم.»

و در نهایت به خارجی ها گفت: «ترکیه راهکار مبارزه قاطعانه با گروههای تروریستی از فتو گرفته تا پ.ک.ک را برگزیده است.

در اواخر دهه ۱۹۷۰ اردوغان در شرکت حمل و نقل استانبول شروع به کار کرد. او در آن زمان به حزب رستگاری ملی به رهبری نجم‌الدین اربکان پیوست.»

از کارمندی تا ریاست جمهوری

آنطور که در پیشینۀ اردوغان آمده، او یک کارمند ساده در دهه 1970 بود، اما چه شد که به ریاست جمهوری رسید؟

ترکیه در اواخر دهه ۱۹۷۰ شاهد درگیری‌هایی بین گروه‌های چپ‌گرا و راستگرا بود که منجر به کودتای ۱۹۸۰ ترکیه شد. پس از این کودتا احزاب سیاسی از جمله حزب رستگاری منحل شدند. اردوغان پس از این کودتا از شرکت حمل و نقل خارج شد و در یک شرکت خصوصی مشغول به کار شد. او در سال ۱۹۸۲ خدمت سربازی خود را آغاز کرد.

پس از آنکه سیستم حزبی مجددا در سال ۱۹۸۳ احیا شد، اعضای حزب رستگاری حزب جدیدی به نام حزب رفاه ایجاد کردند که اردوغان نیز به این حزب پیوست.

اردوغان چندین بار کاندیدای انتخابات پارلمانی در اواخر دهه ۱۹۸۰ شد که تا سال ۱۹۹۱ در هیچ‌کدام آرای کافی را به دست نیاورد. در سال ۱۹۹۱ حزب رفاه با به دست آوردن ده درصد آراء توانست حداقل آراء برای عضویت در پارلمان را به دست آورد و به عنوان نماینده استانبول انتخاب شود.

اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه (۲۰۱۴) موفق شد با شکست‌دادن رقبایش، به عنوان نخستین رئیس‌جمهور این کشور با رای مستقیم مردم انتخاب شود. وی در رقابت‌های انتخاباتی‌اش همواره وعده داده بود که قصد دارد سِمت ریاست‌جمهوری را در ترکیه، از یک سمت تشریفاتی و میانجی منازعات سیاستمداران حکومتی، به یک سمت کلیدی و تأثیرگذار تبدیل کند.

اردوغان هنوز پیر نشده است!

گذشته او نشان می دهد که امروز اردوغان مصمم تر از همیشه و خستگی ناپذیرتر از همیشه است. او فرتوت نیست، او سیاستمداری است که با وضعیت داخلی ترکیه همچنان محبوب است و در رأس قدرت است. در پسا کودتای نظامی و پاکسازی های گسترده امنیتی و نظامی از سوی اردوغان، خفقان آزادی بیان و سرکوب دموکراسی، کمتر کسی از ناظران و افکار عمومی منطقه می توانست باور کند که این مرد همچنان محبوب است و همچنان حس ناسیونالیسمی او باعث شده است که جاه طلبی او بیشتر از هروقت دیگر گرفتار کشورهای همسایه همچون سوریه و عراق شود.

با توجه به مشکلات پیش روی اردوغان و امنیت داخلی و اقتصادی و مهمتر از آن سقوط ارزش لیر این کشور، نقش ویژه او در مناسبات منطقه ای و جهانی و تنش با اروپا ، نقش او در خاورمیانه، اروپا و حتی آمریکا پر رنگ تر و تاثیر گذار تر از همیشه خواهد شد. اردوغان در مرحله دوم ریاست جمهوری آث خود را برای منطقه و اروپا رو می کند.