«معامله قرن» چیست؟

ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا از سال ۲۰۱۷ با تغییرات جدی در فضای سیاسی شرق و غرب آسیا همراه شد. این تغییرات از یک سو به دلیل تحولاتی بود که در غرب و شرق آسیا شدت گرفته بود و از سوی دیگر به شخصیت ترامپ و تغییر سیاست‌های دولت جدید آمریکا بر می‌گشت. به هرجهت تصمیم گیری ها، طرح‌ها و اقدامات ترامپ موجی از غافلگیری و مسائل غیر قابل پیش بینی را به وجود آورد که بر شدت تحولات دامن می‌زد.

یکی از مهمترین طرح‌ها و تصمیمات دولت ترامپ و شاید هم مهمترین آن‌ها طرحی بود که با عنوان «معامله قرن» (در انگلیسی «Deal Century» و در عربی «صفقة القرن») بود که ۶ ماه پس از ریاست جمهوری ترامپ، در رسانه‌ها بر سر قلم‌ها افتاد. «معامله قرن»، طرح دولت ترامپ برای حل مسئله فلسطین است که از سوی دولت او از زمان سفر ترامپ به ریاض و فلسطین اشغالی در سال ۲۰۱۷ توسط داماد یهودی او «جراد کوشنر» مطرح شد.

نگاهی به تاریخچه طرح‌های آمریکایی برای فلسطین

دولت‌های آمریکا از زمان تأسیس رژیم صهیونیستی همواره این رژیم را به عنوان هم پیمان و شریک استراتژیک خود مطرح کرده اند. همه این دولت‌ها با رژیم صهیونیستی همراهی و همکاری تنگاتنگ داشته اند، اما از زمان بوش پدر در آغاز دهه ۹۰ قرن ۲۰ میلادی دولت آمریکا، طرح ویژه‌ای را برای فلسطین ارائه کرد. بوش پدر اواخر سال ۱۹۹۰ در کنگره آمریکا از طرحی با نام «روند صلح خاورمیانه» (Middle East Peace Process) رونمایی کرد. این طرح آغاز مسیر جدیدی از حمایت آمریکا از صهیونیست‌ها بود.

محور اصلی «روند صلح خاورمیانه» چه بود؟

در طرحی که دولت بوش پدر ارائه کرد محور اصلی طرح با عنوان «دو دولت» (Two States) بود. براساس این اصل باید دو کشور فلسطینی و یهودی در فلسطین تاریخی تشکیل شود. این دو کشور بدین طریق به وجود خواهند آمد که فلسطینیان سلاح را کنار گذاشته، رژیم صهیونیستی را به رسمیت می‌شناسند و پس از آن از طریق مذاکره دو دولت، یکی فلسطینی و دیگری یهودی، در فلسطین ایجاد خواهد شد.

براساس این طرح کنفرانس مادرید ۱۹۹۱ و توافقنامه اسلو ۱۹۹۳ رقم خورد و سازمان آزادی بخش فلسطین را پای میز مذاکره نشاند. از آن سال تا کنون ۲۶ سال این مذاکرات ادامه داشته است و نتیجه و خروجی آن چیزی جز مذاکره برای مذاکره نبوده است و عملا سازمان آزادی بخش فلسطین چیزی از مذاکرات به دست نیاورده است.

دولت‌های آمریکا از زمان بوش پدر تا سال ۲۰۱۶ که چهار رئیس جمهور (بوش پدر، بیل کلینتون، بوش پسر و باراک اوباما) را به خود دیده بودند همین روند را با محوریت «دو دولت» دنبال کردند.

تغییر رویکرد طرح آمریکا در دوره «ترامپ»

دوره ترامپ همانگونه که در تمامی بخش‌های منطقه ای، اقتصادی، سیاسی، روابط بین الملل و نظامی شاهد تغییر روش و رویکرد بود، فلسطین را نیز شامل شد و تغییری بنیادین در رویکرد طرح دولت آمریکا برای فلسطین به وجود آورد. در طرحی که دولت «ترامپ» با عنوان «معامله قرن» ارائه کرد مبنای حل مسئله فلسطین طرح «دو دولت» نیست بلکه تشکیل «وطن قومی یهود» در فلسطین مطرح است.

خود ترامپ از همان زمان انتخاب به عنوان رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد با طرح‌های قبلی مخالف است و حرف‌های جدیدی دارد. صهیونیست‌ها نیز از همان زمان اعلام کردند فلسطینی‌ها باید تشکیل دولت فلسطینی را فراموش کنند.

معانی تشکیل «وطن قومی یهود»

اشغال کل فلسطین تاریخی

معنای این محور اصلی معامله قرن، یعنی تشکیل «وطن قومی یهود»، اشغال کامل فلسطین توسط صهیونیست‌ها است. این اصطلاح نام همان کتابی است که هرتزل در قرن ۱۹ نوشت: «دولت یهود». اشغال کامل فلسطین و تشکیل «وطن قومی یهود» بخش اصلی پروژه صهیونیزم در منطقه است. طرحی که از سال ۱۹۴۸ تا کنون با وجود تأسیس رژیم صهیونیستی امکان اجرایی کردن آن فراهم نشده بود. حال در دوره ترامپ، این شخصیت غیر عادی، فضایی را برای صهیونیست‌ها فراهم کرده که آن‌ها را به اجرای این پروژه استعماری برده است.

در این راستا صهیونیست‌ها در حال بررسی طرح الحاق کرانه باختری به سرزمین‌های سال ۱۹۴۸ هستند. در مرحله اول این طرح قرار است شهرک‌های صهیونیست نشین کرانه باختری الحاق شوند و به مرور تمام کرانه باختری به سرزمین‌های ۱۹۴۸ ملحق خواهند شد. در حال حاضر قرار است در گام نخست قوانین سرزمین‌های ۱۹۴۸ در شهرک‌های صهیونیست نشین اجرایی شوند. این شهرک‌ها پیش از این دارای قوانین مستقل بودند که در شورای شهرک‌های کرانه باختری تصویب می‌شدند.

اشغال قدس

انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس یکی از گام‌های اشغال کامل فلسطین است که سال ۲۰۱۸ اجرایی شد. معنای این اقدام دیپلماتیک آمریکا، به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و «وطن قومی یهود» است. اقدام ترامپ مبنی بر حضور در کنار دیوار براق- توسط یهودیان دیوار ندبه نامیده می‌شود- در سال ۲۰۱۷ با همین هدف صورت گرفت.

اخراج فلسطینیان و نادیده گرفتن حق بازگشت

معنای دیگر تشکیل «وطن قومی یهود» اخراج فلسطینیان از فلسطین است. با تشکیل «وطن قوم یهود» براساس دیدگاه صهیونیست‌ها فقط یهودیان می‌توانند در فلسطین اشغالی حضور داشته باشند؛ لذا دیگر جایی برای فلسطینیان وجود ندارد. در این راستا صهیونیست‌ها سال گذشته قانون قومیت را پارلمان خود (کِنِسِت) تصویب کردند که براساس این قانون، فلسطین به عنوان وطن قومی یهودیان معرفی می‌شود.

یک نکته مهم

تفاوت مهمی که دوره ترامپ با قبل از آن پیدا کرده این است که در دوره‌های قبل طرح «روند صلح خاورمیانه» طرحی ظاهراً آمریکایی بود که برای حل مسئله فلسطین ارائه شده بود. هرچند آن طرح بدون تأیید صهیونیست‌ها به تصویب نرسیده است، اما ظاهری آمریکایی داشت. اما در دوره ترامپ طرح کامل صهیونیستی است که تنها از زبان ترامپ و دولت او بیان می‌شود. در حقیقت ترامپ بلندگوی صهیونیست‌ها است که خواسته‌های آن‌ها را دیکته می‌کند.

جمع بندی

به طور کلی طرح معامله قرن ترامپ یک محور کلیدی و یک هدف غایی را دنبال می‌کند و آن هم پیاده کردن بخش اصلی پروژه صهیونیزم در فلسطین یعنی اشغال کل فلسطین تاریخی است. در این راستا صهیونیست‌ها اقدام به اشغال قدس و انتقال سفارت‌های خارجی به آنجا کرده اند، قانون قومیت را در پارلمان (کِنِسِت) خود تصویب کردند و قصد دارند به زودی کرانه باختری را به سرزمین‌های ۱۹۴۸ الحاق کنند.

دولت ترامپ با طراحی صهیونیست‌ها بخش‌های دیگری را برای اجرای معامله قرن در داخل و خارج فلسطین برنامه ریزی کرده است که در بخش‌های بعدی این نوشته به آن‌ها خواهیم پرداخت.