.svg)
گزارش المانیتور درباره خطر یک جنگ گسترده تر در خاورمیانه
پارسینه: خطر یک جنگ گسترده تر در خاورمیانه از بین نرفته است. یک اشتباه محاسباتی، مانند حمله موشکی به اسرائیل یا کشتن پرسنل نظامی آمریکایی در سوریه، عراق یا خلیج فارس، می تواند منجر به درگیری ناخواسته شود.
به گزارش پارسینه و به نقل از جماران، سایت خبری - تحلیلی المانیتور در گزارشی به بررسی تاثیر جنگ غزه بر معادله‌های منطقه‌ای پرداخته و می‌نویسد: اگرچه امارات و بحرین روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل دارند و عربستان سعودی در حال بررسی چنین اقدامی بود، اما کشور‌های عربی منطقه دلایل خاص خود را برای محتاط بودن دارند.
با ادامه حمله اسرائیل به غزه، جنگ جهانی سوم در خاورمیانه هنوز شروع نشده است. متحدان ایران خویشتنداری نسبی از خود نشان داده اند و هیچکس تمایلی به تشدید کامل تنش ندارد. با این حال، یک گام اشتباه می‌تواند آتش سوزی گسترده‌ای را در سطح منطقه آغاز کند.
در حال حاضر، حوثی‌ها رگباری از موشک‌های بالستیک و پهپاد‌ها را پرتاب کرده اند که به نظر می‌رسد اسرائیل را هدف قرار می‌دهند. همچنین، «متحدان مورد حمایت ایران» در سوریه و عراق مدعی حمله به مواضع آمریکا در آنجا شده اند.
با این حال، بحران کنونی در منطقه‌ای آشکار می‌شود که اخیراً دیپلماسی در آن به سطح قابل قبولی رسیده بود. در توافق ابراهیم، امارات و بحرین در سال ۲۰۲۰ با اسرائیل به توافقاتی دست یافتند. عربستان سعودی در حال بررسی عادی سازی روابط با اسرائیل، مشروط به پیمان دفاعی ایالات متحده و برنامه هسته‌ای غیرنظامی بود. در سال جاری، رقبای قدیمی یعنی عربستان سعودی و ایران پس از توافقی با میانجیگری چین، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند. مذاکرات بین عربستان سعودی و حوثی‌های مورد حمایت ایران برای حل مناقشه هشت ساله در یمن در جریان است. در سال ۲۰۲۱، عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر به محاصره قطر پایان دادند و روابط دیپلماتیک خود را احیا کردند. علاوه بر این، عربستان سعودی تمایل خود را برای میانجیگری در درگیری‌های جاری در اوکراین و سودان ابراز کرده است.
افزایش فعالیت‌های دیپلماسی در منطقه در دو سال اخیر، اکنون این امید را ایجاد کرد که کشور‌های خلیج فارس می‌توانند بر کارزار اسرائیل تأثیر بگذارند و از یک جنگ منطقه‌ای گسترده‌تر جلوگیری کنند. به هر حال، آن‌ها اکنون کانال‌های ارتباطی رسمی با اسرائیل و ایران که از حماس حمایت می‌کند و دیگر گروه‌های مقاومت منطقه‌ای که اسرائیل آن‌ها را تهدید می‌داند، از جمله حزب‌الله لبنان دارند. این پیش بینی وجود داشت که عربستان سعودی، اسرائیل را برای کاهش تنش تحت فشار قرار دهد.
کریستین اولریخسن، کارشناس خلیج فارس و همکار خاورمیانه در موسسه سیاست عمومی بیکر دانشگاه رایس، می‌گوید: «عربستان سعودی می‌تواند امید به زنده نگه داشتن چشم انداز توافق عربستان و اسرائیل داشته باشد. با این حال، رویداد‌های اخیر نشان داده که میانجیگری کشور‌های حاشیه خلیج فارس در ابتدا ضعیف بوده و بدون آمریکا نمی‌تواند موفق شود. به غیر از قطر، کشور‌های عربی خلیج فارس تا حد زیادی اقدامات خود را به درخواست برای آتش بس محدود کرده اند.»
به نظر می‌رسد کشور‌های خلیج فارس نیز تمایلی به مداخله در مناقشه که هنوز به منطقه آن‌ها تسری پیدا نکرد، ندارند. تماس‌های آن‌ها برای آتش بس ناشی از دو نگرانی اصلی است. اول، آن‌ها می‌ترسند که رویارویی ایالات متحده و ایران به جنگ‌های نیابتی در منطقه آن‌ها تبدیل شود.
«الهام فخرو»، یکی از همکاران برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در چتم هاوس، گفت: «هیچ یک از کشور‌های خلیج فارس خواهان درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر نیستند. به همین دلیل است که همه آن‌ها خواستار آتش‌بس فوری هستند.»
دوم، آن‌ها خشم مردم عرب خود را که از کشتار غیرنظامیان فلسطینی توسط اسرائیل در غزه ناشی شده، تشخیص می‌دهند. این خشم می‌تواند جرقه اعتراضات گسترده‌ای را برانگیزد که می‌تواند به تظاهرات ضد رژیم در این کشور‌ها تبدیل شود.
کشور‌های خلیج اکنون اسرائیل را محکوم می‌کنند، اما در شش سال گذشته موضوع فلسطین را نادیده گرفته و به دنبال معامله با اسرائیل بوده اند. فخرو می‌گوید: «آشتی‌های منطقه‌ای متعددی در جریان بوده است، اما هیچ‌کدام بین طرف‌های اصلی قدیمی‌ترین درگیری منطقه، یعنی اسرائیل و فلسطینی‌ها، صورت نگرفته است. «توافق ابراهیم» فلسطینی‌ها را از تمرکز دیپلماسی منطقه‌ای آمریکا دور کرد.»
قطر به دلیل روابطش با حماس به عنوان موثرترین میانجی منطقه‌ای ظاهر می‌شود. این کشور کوچک خلیج فارس در تلاش است تا توافقی را برای آزادی همه غیرنظامیان اسرائیلی که از ۷ اکتبر در دست حماس هستند، از جمله زنان، کودکان و بزرگسالان، به دست آورد. حماس دو گروگان آمریکایی را در ۲۰ اکتبر و دو زن اسرائیلی را چند روز پس از آن آزاد کرد. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر نیز سفری منطقه‌ای به امارات، مصر و عربستان سعودی برای گفتگو در مورد غزه داشته است.
علاوه بر این، رهبران عرب و مسلمان، از جمله ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، در نشستی در عربستان سعودی در ۱۱ نوامبر تشکیل جلسه دادند و در فراخوان‌های خود برای آتش بس و ارائه بدون قید و شرط کمک‌های بشردوستانه به منطقه محاصره شده غزه با هم متحد شدند.
اما این تلاش‌ها به تنهایی نمی‌تواند اسرائیل را متقاعد کند که احتمال وقوع یک جنگ منطقه‌ای گسترده‌تر را کاهش دهد یا از آن جلوگیری کند. در نهایت، اتحاد‌های تازه تشکیل شده به اندازه کافی قوی نیستند که بتوانند یک درگیری منطقه‌ای را متوقف کنند یا به اسرائیل فشار بیاورند. حتی قطر تلاش کرده است تا مذاکرات برای آزادی زندانیان را به یک طرح آتش بس تبدیل کند.
«عبدالله بابود»، کارشناس امور خلیج فارس و استاد مدعو در دانشگاه واسدا در توکیو، گفت: این روابط جدید هنوز آزمایشی است و برخی از آن‌ها در یک دوره آزمایشی قرار دارند.
در حالی که ایران و عربستان سعودی کانال‌های ارتباطی میان دو کشور را باز کرده‌اند، ممکن است برای بازدارندگی متحدان ایران از حمله به مواضع آمریکا کافی نباشد.
گفتگو‌ها بین حوثی‌ها و عربستان برای پایان دادن به درگیری‌ها در یمن ادامه دارد، اما فقدان توافق آتش بس همچنان تهدیدی نظامی برای پادشاهی سعودی و فراتر از آن محسوب می‌شود.
حزب‌الله با خویشتنداری عمل می‌کند، اما حسن نصرالله، دبیرکل این گروه، آمادگی خود را برای تشدید تنش در صورت ادامه حملات اسرائیل اعلام کرد که می‌تواند کل لبنان را وارد جنگ کند.
عمان، یک میانجی مهم خلیج فارس، تنها در صورت درخواست هر دو طرف اقدام به واسطه گری می‌کند. می‌توان گفت که کشور‌های خلیج‌فارس مکانیسم‌هایی برای حل مسائل منطقه‌ای که گام بعدی منطقی برای احیای روابط باشد، ایجاد نکرده‌اند. آن‌ها هنوز در مراحل اولیه هستند.
همچنین عدم تمایل به مداخله وجود دارد. با وجود داشتن کانال‌های ارتباطی رسمی با اسرائیل، امارات و بحرین هر دو تصمیم گرفته اند نسبتاً منفعل بمانند. بحرین در اقدامی نمادین اعلام کرد که سفیر این کشور در اسرائیل به منامه بازگشته است، اما اسرائیلی‌ها ادعا می‌کنند که روابط آن‌ها همچنان باقی است. امارات نشان داده است که می‌خواهد روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل حفظ کند. در همین حال، ریاض همچنان میزبان نشست‌های اقتصادی است. عربستان تصمیم گرفته است تا مذاکرات خود با اسرائیل را تا پس از جنگ غزه به تعویق بیندازد. این مسئله نشان می‌دهد عربستان، اسرائیل را برای آتش بس تحت فشار قرار نخواهد داد.
با توجه به این که درگیری هنوز باعث یک جنگ تمام عیار در خلیج فارس نشده است، این کشور‌ها اکنون محاسبه می‌کنند که تشدید تنش ممکن است دیگر قریب الوقوع نباشد و آن‌ها بتوانند سیاست عدم مداخله خود را همچنان حفظ کنند. می‌توان گفت که اکنون که چشم انداز جنگ منطقه‌ای کاهش یافته، کشور‌های خلیج فارس احساس راحتی بیشتری می‌کنند.
برخی کارشناسان معتقدند که این موضع تا حدی تحت تأثیر استقرار دو ناو هواپیمابر ایالات متحده در منطقه است که نشان می‌دهد ایالات متحده برای تأمین امنیت در صورت شعله ور شدن آتش آماده است.
نکته مهم دیگر این است که کشور‌های عربی خلیج فارس به دلیل ایدئولوژی اخوان المسلمین و روابطش با ایران، عموما با حماس مخالف هستند.
به این دلایل، کشور‌های حاشیه خلیج فارس ممکن است ترجیح دهند که در حاشیه مناقشه باقی بمانند و به درخواست برای آتش بس برای جلب رضایت افکار عمومی داخلی ادامه دهند.
اما خطر یک جنگ گسترده‌تر در خاورمیانه از بین نرفته است. یک اشتباه محاسباتی، مانند حمله موشکی به اسرائیل یا کشتن پرسنل نظامی آمریکایی در سوریه، عراق یا خلیج فارس، می‌تواند منجر به درگیری ناخواسته شود.
تنها بازیگری که می‌تواند به طور موثر بر اسرائیل فشار بیاورد تا به آتش‌بس متعهد شود، ایالات متحده است. در نهایت، میانجیگری کشور‌های خلیج فارس بدون فشار مضاعف ایالات متحده بر اسرائیل کافی نیست. فعلا ایالات متحده می‌تواند از کانال‌های ارتباطی جدید میان کشور‌های عربی خلیج فارس و متحدان ایران در منطقه استفاده کند تا اطمینان حاصل شود که اوضاع از مدیریت خارج نخواهد شد. این مسئولیت دشواری است، اما دولت بایدن نمی‌تواند آمریکا را درگیر درگیری دیگری در خاورمیانه کند که پایانی برای آن وجود ندارد.
ارسال نظر