پایان دو دهه مبارزه؛ آخرین نبرد چاوز

پارسینه - مجید ترابی: هوگو چاوز رییس جمهور ونزوئلا پس از ماه‌ها مبارزه با بیماری سرطان در سن ۵۹ سالگی درگذشت. بر اساس اعلام رسانه‌های ونزوئلا چاوز ۵۹ ساله در ساعت ۱۶:۲۵ روز سه‌شنبه به وقت محلی در بیمارستانی در کاراکاس درگذشته است. هوگو رافائل چاوز فریاس (زاده ۲۸ ژوئیه ۱۹۵۴) پنجاه و سومین رئیس‌جمهور ونزوئلا بود.

چاوز به عنوان رهبر «انقلاب بولیواری» در ۲۸ ژوئیه ۱۹۵۴ در منطقه روستایی «سابانتا» در غرب ونزوئلا به دنیا آمد. والدین او، معلم مدرسه بودند و او دومین فرزند خانواده در بین شش برادرش بود.

هوگو در مدرسه دولتی تحصیل کرد و در سال ۱۹۷۱ به عنوان دانشجو وارد دانشکده افسری ونزوئلا شد. قبل از به عهده گرفتن منصب دولتی، به عنوان یک سرباز چترباز و معلم تاریخ در دانشکده افسری مشغول به کار شد.

وی در ۶ دسامبر ۱۹۹۸ به عنوان کاندیدای رفرمیست و جوان‌ترین رئیس‌جمهور کشورش با به دست آوردن ۵۶ درصد آرا انتخاب شد و در ۲ فوریه ۱۹۹۹ ریاست جمهوری را به عهده گرفت. با تصویب یک قانون جدید مدت ریاست جمهوری در ونزوئلا را از پنج سال به شش سال افزایش داد. هوگو ائتلافی با کشور کوبا ایجاد کرد و با افزایش قدرت، تبدیل به مشهورترین رهبر چپ‌گرای نیمکره غربی شد. وی به کشورهای هم‌پیمان ونزوئلا کمک می‌کرد و با ایجاد برنامه‌های اجتماعی حمایت مردم فقیر کشورش را به دست آورده بود. وی مجدداً در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۲ در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد.

چاوز در دوران ریاست جمهوری خود توانست با طرح‎های بلندپروازانه‎ای با عنوان انقلاب بولیواری، تغییرات بزرگی را در ونزوئلا ایجاد کند و بسیاری از صنایع را ملی کند. وی به همراه کوبا، اکوادور، بولیوی، نیکاراگوئه و برخی از کشورهای حوزه دریای کارائیب، «اتحاد بولیواری ملل آمریکای‎ما» (ALBA) را تشکیل داد که هدف اصلی خود را بر مقابله با نفوذ استعماری آمریکا در منطقه متمرکز کرده بود. وی در یکی از سخنرانی‎های معروفش از دولت آمریکا خواسته بود که به «قتل عام بی‌گناهان پایان دهد» و افزوده بود: «نمی توان از راه تروریسم، با تروریسم مقابله کرد.»

چاوز که در کنار برخی از سران کشورهای آمریکای جنوبی، فصلی نو در حیات سیاسی آن منطقه رقم زده بود، مشی ضدآمریکایی و استقلال‌طلبی داشت. وی بارها به ایران سفر کرده بود و از متحدان نزدیک ایران بخصوص در دولت‌های نهم و دهم محسوب می‌شد. بطوریکه محمود احمدی‌نژاد حتی وی را با خود به حرم امام رضا (ع) هم برد. محمود احمدی نژاد در پیامی، درگذشت وی را به همه ملت‌ها و ملت و دولت ونزوئلا و خانواده ایشان تسلیت گفته و اظهار داشت: هوگو چاوز نماد و میراث‌دار همه شجاعان و مبارزان و انقلابیون در تاریخ پرافتخار و البته غم‌بار آمریکای لاتین و تجلی روح آزادگی مردم مظلوم این دیار و همه ملت‌های تحت ستم و پرچم برافراشته مبارزات ضد استعماری و عدالت طلبانه و طلایه دار دوستی بین ملت‌ها است.

احمدی‌نژاد در ادامه پیام عجیب خود افزود: تردید ندارم که او بازخواهد گشت و به همراه همه صالحان و حضرت مسیح (ع) و تنها باقیمانده از نسل پاکان، انسان کامل، خواهد آمد و جامعه بشری را در استقرار صلح و عدالت کامل و مهربانی و کمال یاری خواهد کرد.

بی‌شک چاوز در دوران ریاست جمهوری خود محبوبیت بسیار زیادی در بین قشر عظیمی از مردم ونزوئلا داشت. هوگو چاوز که از او بعنوان یک سیاست‌مدار مخالف سرمایه‌داری و طرفدار سوسیالیسم یاد می‌شد چهره‌ای کاریزماتیک در بین طرفدارانش بود اما مخالفان و منتقدین چاوز هم کم نبودند. چاوز چندان انتقادپذیر نبود و دولت وی همواره با منتقدان برخورد می‌کرد. در انتخابات اخیر ریاست جمهوری ونزوئلا، چاوز تنها با کسب ۵۴ درصد آرا از رقیب‌اش، انریکه کاپریلس رهبر مخالفان که ۴۴ درصد آراء را از آن خود کرده بود، پیشی گرفته و پیروز اعلام شده بود. مخالفان چاوز، او را به اقتدارگرایی و سرکوب فعالیت‌های آزاد متهم می‌کردند.

در خارج از ونزوئلا بویژه در منطقه امریکای لاتین، دوستانش عزم و اراده پولادین او در مبارزه را می‌ستودند و از وی به عنوان رهبری مردمی که سوسیالیسم را عامل نجات انتخاب کرده یاد می‌کردند. در داخل ونزوئلا که فقر و غنا در جنگ دائم هستند بسیاری شیفته تفکر او در حمایت از محرومان و سهیم کردن طبقات فرودست از منابع نفتی شدند.

او از دید بسیاری از حامیانش رئیس جمهوری اصلاح‌طلب بود که قرائت و ترجمان خاصش از سوسیالیسم، امید را به فقیرترین ونزوئلایی‌ها برگرداند. اما در نقطه مقابل، دشمنانش او را سیاستمداری با روحیات لجبازی چپ‌ها معرفی می‌کردند که حاضر به سازش با واقعیت‌های جهان جدید نیست. محافل لیبرال او را رهبر خودکامه می‌خواندند که قصد حکومتی تک‌حزبی را دارد.

اکنون آنچه از میراث چاوز پیش روی ما است، الگوی مبارزاتی یک سوسیالیست امریکای لاتین است. چاوز به معنای واقعی با متون و آموزه‌های سوسیالیسم زنده بود، روح سیمون بولیوار در کالبد او حلول کرده بود، به همین دلیل نام این چریک آمریکای لاتین را بر همه جای شهر و کشور حک کرد.

از میان رهبران حال حاضر جهان بیش از همه به فیدل کاسترو عشق می‌ورزید. ارادت‌ورزی بیش از حد او به کاسترو و سیمون بولیوار، باعث شده بود که منتقدان مدعی شوند که او بر آن است که از اصلاح‌طلبی پیشرو به تاسیس نظام فردگرا مبادرت کند. البته برخلاف بولیوار و کاسترو، عمر کوتاه او مجال نداد تا نسخه حکومتی ایده‌ال پیاده شود و قضاوت‌ها در باره او کامل‌تر گردد.

رهبر انقلابی امریکای لاتین همه دوران ۲۰ ساله حیات خویش را در مبارزه برای آرمان سوسیالیستی‌اش سپری کرد؛ مبارزه برای پایان دادن به سلطه آمریکا بر آمریکای لاتین. او در این مسیر کامیاب شد زیرا تا زمانی که زنده بود اجازه نداد جریان لیبرال‌های تحت حمایت امریکا از دریچه انتخابات یا روش کودتا به قدرت دست یابند.

حاصل دو دهه مبارزه چاوز در میدان سیاست که از ۱۹۹۲ شروع می‌شود، بیش از آنکه اصول و آموزه‌های فکری و نظری باشد، یک الگو و روش حکومتی است که او بنیانگذاری کرد. همه تصمیمات و رفتارهای او ریشه در آموزه‌های نظام‌های سوسیالیستی دارد. او خود را درگیر یک جنگ بی پایان با طبقات فرادست یا سرمایه‌سالار می‌دید. در همین راستا او برای ملی کردن منابع و توزیع منابع و امکانات میان طبقات فقیر و فرودست خیز برداشت. از روز نخست که قدرت گرفت قول داد سیاست‌های اجتماعی «انقلابی» پیاده کند، و مکررا «طبقه ثروتمند» را به چالش کشید؛ او آنها را ستون پنجم امریکا می‌خواند.

ادبیات و گفتمان سیاسی چاوز نیز ماهیتی کاملاً سوسیالیستی داشت. چاوز هیچ فرصتی را برای سخنرانی از دست نمی‌داد. اراده سرسختانه او در پیگیری این آرمان باعث شد که حمایت بسیاری از افراد طبقه متوسط که سطح زندگی‌شان به‌خاطر سوء مدیریت اقتصادی افت کرده بود را جلب کند. او برای جلب اعتماد همین طبقه یک برنامه اصلاحات اجتماعی را آغاز کرد، و به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های در حال ویرانی کشور و ایجاد سیستم خدمات درمانی رایگان و پرداخت یارانه غذایی روی آورد. چاوز برای اینکه ارتباطش را با مردم قطع نکند، هر هفته در رادیو و تلویزیون حاضر می‌شد. او در این برنامه‌ها سیاست‌هایش را شرح می‌داد. بنابراین در مرور زندگی نه چندان طولانی هوگو چاوز لاجرم به این واقعیت می‌رسیم که طبقات تهیدست و سرخپوستان امریکای لاتین امید به فردای بهتر را در چهره او می‌دیدند.

در همین حال برخی از منتقدین هوگو چاوز معتقد بودند رئیس‌جمهوری ونزووئلا کم‌کم داشت در مسیر دیکتاتوری قدم می‌زد. مردی که هر از چند گاهی با سخنان تند و تیز خود ایالات متحده را به باد تمسخر می‌گرفت، مخالفان سیاسی خود را یا دستگیر و یا فعالیت‌های آنها را محدود می‌کرد. چند ماه پیش بود که رهبر اپوزیسیون ونزوئلا به دستور آقای چاوز بازداشت و البته اندکی بعد با قرار وثیقه آزاد شد. اما خبرگزاری آسوشیتدپرس، از ممنوعیت مصاحبه نماینده مخالف دولت با مطبوعات خبر می‌داد.

مقامات قضایی دادگاه عالی ونزوئلا حکم ممنوعیت ویلمر ازواجا، نماینده مخالف دولت این کشور، درباره ابراز عقاید خود در مطبوعات این کشور را صادر کردند. آزواجا اتهامات خود را دارای انگیزه‌های سیاسی خوانده بود و خانواده چاوز را به سوءاستفاده مالی و قدرت متهم می‌کرد. وی پیشتر ارتکاب هر گونه کار خلاف قانون را تکذیب کرده بود. دادگاه ونزوئلا مشروط بر اینکه تا پیش از برگزاری دادگاه آزواجا هر دو هفته یکبار وی خود را به دادگاه معرفی کند، بطور موقت این نماینده مخالف را آزاد کرد.

انریکه کاپریلس «رهبر مخالفان چاوز هم پس از انتشار خبر درگذشت وی این واقعه را به خانواده چاوز و هواداران او تسلیت گفت. وی در پیامی که بر روی صفحه شخصی‌اش در شبکه اجتماعی» توئیتر «قرار داده اظهار داشته»: در چنین زمان دشواری ما می‌بایستی عشق و احترام عمیق خود به کشورمان ونزوئلا را نشان دهیم. من امروز با خانواده و هواداران رئیس جمهور هوگو چاوز ابراز همدردی می‌کنم. ما در این لحظه تاریخی می‌بایستی اتحاد خود را در ونزوئلا حفظ کنیم.

نیکولاس مادورو با تصدی موقت سمت ریاست جمهوری ونزوئلا، ۳۰ روز مهلت دارد تا انتخابات جدید این کشور را برگزار کند. در حال حاضر، «نیکولاس مادورو» معاون رئیس جمهور و «دیوسدادو کابیو» رئیس مجلس ملی ونزوئلا به عنوان ۲ گزینه تصدی موقت ریاست دولت مطرح شده‌اند.