آشنایی با خواص دارویی گل ختمی

از نظر گیاهشناسی ارتفاع ساقه ختمی بین ۱-۲ متر متغیر می‌باشد و حاوی کرک‌های ظریف می‌باشد. اندازه جام گل در انواع دارویی کوچکتر از زینتی است. جام گل از ۹-۶ براکته نیزه‌ای شکل، ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ جدا از هم تشکیل شده است. رنگ گل‌های ختمی دارویی صورتی است. میوه گیاه ۵/۲-۲ سانتیمتر قطر دارد و به رنگ آبی تا قهوه‌ای مشاهده می‌شود که تعدادی بذر دارند. بذر‌ها به شکل بیضی و ۴-۲ میلیمتر اند.

نام ختمی دارویی

نام لاتین Marshmallow
نام علمی Althaea officinallis
خانواده Malvaceae
نام‌های دیگر -
خواستگاه مناطق شرق مدیترانه
گیاهشناسی:

از نظر گیاهشناسی ارتفاع ساقه ختمی بین ۱-۲ متر متغیر می‌باشد و حاوی کرک‌های ظریف می‌باشد. اندازه جام گل در انواع دارویی کوچکتر از زینتی است. جام گل از ۹-۶ براکته نیزه‌ای شکل، ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ جدا از هم تشکیل شده است. رنگ گل‌های ختمی دارویی صورتی است. میوه گیاه ۵/۲-۲ سانتیمتر قطر دارد و به رنگ آبی تا قهوه‌ای مشاهده می‌شود که تعدادی بذر دارند. بذر‌ها به شکل بیضی و ۴-۲ میلیمتر اند. وزن هزار دانه آن ۳-۵/۱ گرم می‌باشد. ریشه‌های خطمی کوتاه و ضخیم اند و همراه با ریشه‌های انشعابی اند که حداکثر تا عمق ۵۰ سانتیمتر در خاک نفوذ می‌کند. برگ‌ها متناوب و دمبرگ‌ها کرکی و به رنگ خاکستری اند. اندام‌هایی از گیاه که ارزش دارویی دارند شامل: ریشه، برگ، گل و کل بوته. اما ریشه گیاه موسیلاژ بیشتری دارد در ریشه‌ها ۱۰-۱۵% حاوی موسیلاژاند و می‌تواند تا ۳۰% هم افزایش یابد. مهمترین اندام ختمی از لحاظ داروئی ریشه‌های گیاه اند؛ که بعد از گلدهی همزمان با سردشدن هوا میزان موسیلاژ در ریشه ختمی افزایش می‌یابد. در برگ و گل نیز مقدار موسیلاژ ۹-۶% است. در بیشتر کشور‌های اروپا و آمریکا به عنوان گیاه دارویی استفاده می‌شود.

نیاز‌های اکولوژیکی:

گونه‌های ختمی وحشی در کشور‌های اروپایی و مناطق معتدل آسیای غربی و شمالی پراکنده اند. انواع دارویی بخوبی شوری را تحمل می‌کنند. ختمی در حالت کلی گیاهی است که به شرایط مختلف سازگاری نشان داده و خاک‌های عمیق شنی یا لومی شنی که هوموس و رطوبی کافی داشته باشند را ترجیح می‌دهند. در یک دوره رشد ۳۰-۲۰ تن کود دامی پوسیده، ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن در ۳ نوبت، ۷۰ کیلوگرم فسفر و ۱۲۰ کیلوگرم پتاسیم نیاز دارد.

کاشت:

در مورد روش‌های کاشت هم به صورت مستقیم هم نشایی و هم با استفاده از قسمت‌های رویشی کاشته می‌شوند که روش کاشت مستقیم بیشتر رایج است. ۶ کیلوگرم در هکتار بذر لازم است. بسته به شرایط آب و هوایی از اوایل بهار کاشت صورت می‌گیرد. فاصله کاشت را ۶۰-۴۰ سانتیمتر و فاصله ۲ بوته روی ردیف را ۲۵-۲۰ سانتیمتر می‌گیرند. جوانه زنی اوایل بسیار کند است و تحت شرایط مناسب ۱-۳ هفته بذور سبز می‌شود. اگر محیط خشک و رطوبت وجود نداشته باشد این مدت زمان تا ۷ هفته به طول می‌انجامد. بذور به دلیل ریز بودن عمق کاشتشان ۱ سانتیمتر است. وقتی گیاهچه به ۸-۷ سانتیمتر رسید به زمین اصلی منتقل می‌کنند.

ازدیاد:

ختمی را با استفاده از قطعات ریشه و جوانه‌های جانبی ساقه می‌توان تکثیر کرد. اگر ریشه‌های فرعی حدود ۱۰-۵ سانتیمتر طول داشته باشند با حداقل ۳-۲ جوانه، می‌توان از آن برای تکثیر استفاده کرد. فاصله ردیف‌ها ۵۰-۴۰ سانتیمتر، فاصله روی ردیف‌ها ۴۰-۳۰ سانتیمتر و عمق کاشت ریشه ۱۰ سانتیمتر می‌باشد.

برداشت:

گل‌های ختمی بصورت دستی برداشت می‌شود. در هر ۱ کیلو گرم ۷،۸ ساعت کاری نیاز است. از هر ۷ کیلوگرم گل‌تر ۱ کیلوگرم گل خشک بدست می‌آید. گل‌ها در زمان باز شدن برداشت می‌شوند.

آفات و بیماری ها:

کرم‌های غوزه از مهمترین آفات و زنگ ختمی گل‌ها از مهمترین بیمار‌های آن است که زنگ ختمی به برگ‌های گیاه صدمه می‌زند و عملکرد ریشه را هم کاهش می‌دهد.

خواص دارویی:

ختمی از نظر طب قدیم ایران سرد و‌تر است و بطور کلی روی تمام اعضای بدن مخصوصا روده‌ها، ریه‌ها، معده، کلیه‌ها و مثانه موثر است. از اندام‌های مختلف برای مداوای ضخم‌های دستگاه گوارش یا حلق و گلو استفاده می‌شود. ختمی از سفت شدن غذا در انتهای روده باریک جلوگیری کرده و توانایی گلبول‌های قرمز را در برابر میکروب‌ها افزایش می‌دهد. ختمی سیستم ایمنی بدن را تقویت و قند خون را کاهش می‌دهد.

خواص گل ختمی:

ملین و برطرف کننده یبوست، برطرف کننده بیماری‌های تنفسی و سرفه‌های خشک، ضد گلو درد، تنظیم کننده عادت ماهیانه

خواص ریشه ختمی:

برطرف کننده ناراحتی‌های پوستی، نرم کننده پوست، ضد سرفه‌های خشک، تب بر، برطرف کننده اسهال خونی، ادرار آور، تنظیم کننده قند خون.

از ریشه و برگ آن برای درمان بیماری‌های تنفسی و گوارشی استفاده می‌شود.

خواص برگ ختمی:

ضماد برگ ختمی برطرف کننده دمل‌ها و ورم پستان و ورم معده، التیام دهنده شکستگی‌ها، برطرف کننده درد سیاتیک و رعشه


منبع: کشتزار