عوامل بروز اختلال‌های کنترل تکانه

اختلال کنترل تکانه نوعی اختلال تکانشگری است که در گروه انواع وسواس‌ها جای می‌گیرد؛ در این اختلال شخص نمی‌تواند جلوی افکار وسواس گونه و اسیب زای خویش را بگیرد و تا هنگامی که فکر خود را به عمل تبدیل نکند، استرس و اضطراب زیادی را تجربه می‌کند. به همین علت این اختلال در دسته‌ی اختلال‌های اضطرابی هم قرار می‌گیرد.

در واقع کنترل تکانه به این معناست که شخص قادر است پیش از انجام کاری جنبه‌های گوناگون آنرا بررسی نموده و به علت عواقب منفی، از لذت آن کار صرف نظر کند؛ ولی بسیاری از افرادِ درگیر اختلال کنترل تکانه با وجود اگاهی از عواقب منفی کارشان، برای کسب لذت دوباره آن عمل مخرب را انجام می‌دهند. اطرافیان و خانواده‌های این اشخاص علت انجام کار آن‌ها را درک نمی‌کنند. اگاهی از علایم و تشخیص این اختلال کمک می‌کند تا درمان هر چه سریعتر صورت بگیرد.

چه عاملی سبب بروز اختلال‌های کنترل تکانه می‌شود؟

دانشمندان دقیقا نمی‌دانند چه چیزی سبب بروز این اختلالات می‌شود. ولی عوامل زیادی در بروز این اختلالات نقش دارند، من جمله فاکتور‌های فیزیکی یا بیولوژیکی، روانی یا عاطفی و فرهنگی یا اجتماعی. دانشمندان گمان می‌کنند که ساختار‌های خاص مغز - مثل سیستم لیمبیک، متعلق به ساختار‌های احساسات و عاطفه و لوب فرانتال، قسمتی از قشر مغز که مربوط به توابع برنامه ریزی و کنترل تکانه می‌شود - بر روی اختلال کنترل تکانه تأثیر می‌گذارند.

هورمون‌های مربوط به پرخاشگری و خشونت، مثل تستوسترون، هم میتوانند نقش مهمی در پیدایش این اختلال داشته باشند؛ مثلا پژوهشگران دریافته اند که زنان بیشتر به اختلال‌های دارای تهاجم کم تر، مثل کندن مو و جنون دزدی، مبتلا میشوند، در حالی که مردان بیشتر مستعد ابتلا به جنون ایجاد حریق و اختلال انفجاری متناوب هستند.

به علاوه پژوهش‌ها نوعی رابطه بین اختلالات تشنجی خاص و رفتار‌های تکانشی خشونت آمیز را نشان داده اند. این پژوهش‌ها همچنین نشان داده اند که افرادی که در خانواده خود پیشینه اختلال کنترل تکانه را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.

علایم و نشانه‌های اختلال‌های کنترل تکانه

علایم و نشانه‌هایی هستند که امکان دارد بوجود اختلال کنترل تکانه‌ای در بعضی اشخاص اشاره داشته باشند. همیشه تشخیص اختلال کار ساده‌ای نیست، ولی پرچم‌های زیر میتوانند دلیلی برای توجه بیشتر باشند.

- علایم رفتاری؛ به عنوان مثال سرقت، دروغ گفتن، اتش افروزی، رفتار‌های خطرناک و بی احتیاط و رفتار‌های پرخاشگرانه و تهاجمی.

- علایم شناختی؛ رفتار‌های پرخاشگرنه یا زودرنجی و پریشانی، توانایی ضعیف در تمرکز یا به خاطر آوردن اسم‌ها

- علایم اجتماعی و عاطفی؛ که غالباً با کاهش عزت نفس، گوشه گیری یا انزوای اجتماعی، مضطرب بودن، تجربه‌ی تغییرات زیاد در افکار و خلقیات و داشتن احساس گناه یا بی توجهی تجربه می‌شود.

بعضی از انواع اختلالات کنترل تکانه‌ای عبارتند از:

جنون آتش افروزی

برپا کردن عمداً آتش به گونه هدفمند و مکرر. اختلاف جنون آتش افروزی با ایجاد حریق از این رو است که ایجاد آتش سوزی به خاطر انتقام گیری و یا ... میباشد و یک عمل از پیش برنامه ریزی شده است. ولی در جنون آتش افروزی شخص حس لذت و خشنودی و یا تسکین در هنگام مشاهده آتش دارد و یا علاقه و کنجکاوی و مجذوبیت خاصی نسبت به اتش دارد.

اختلال انفجاری متناوب

دوره‌های پرخاشگری که منجر به اسیب زدن به افراد دیگر می‌شود.

جنون دزدی

سرقت مکرر به گونه‌ای که خود عمل دزدی برای شخص مهم است و نه آن چیزی که دزدیده می‌شود.

وسواس کندن مو

وسواس کندن مکرر مو به گونه‌ای که باعث از دست دادن بخش محسوسی از مو می‌شود.

قماربازی بیمارگونه

رفتار قمار بازی ناسازگارانه، عود کننده و مداوم که مشکلات اقتصادی و اجتماعی در پی دارد.

علل و ریسک‌های مربوط به اختلال کنترل تکانه

اختلال کنترل تکانه میتواند درنتیجه مشکلات محیطی، روانی یا پزشکی رخ دهد. تحقیقات به عمل آمده این را نشان میدهد که اشخاص دچار ویژگی‌های تکانشی از عدم تعادل شیمیایی حاوی دوپامین، سروتنین و اسید گاما آمینو در بدنشان رنج می‌برند.

الکل میتواند اثرات این ماده‌های شیمیایی را افزایش دهد و بواسطه آنکه عدم تعادل شیمیایی اغلب از والدین به فرزندان میرسد، همچنین رابطه قوی با ژنتیک وجود دارد. اضطراب و استرس نقش مهمی در این اختلال بازی می‌کنند و باعث میشوند که احتمال این که چرخه تکانش تحریک شود، بیشتر شود.

افرادی که از الکلیسم رنج می‌برند و با این اختلال تحریک میشوند، مستعد بسیاری از مشکلات سلامتی مربوط به اعتیاد میشوند که عبارتند از:

- بیماری قلبی و سکته مغزی

- بیماری تنفسی

- بیماری کبدی

- خطر مصدومیت‌های اتفاقی

- افسردگی، اضطراب و احتمال خودکشی

- سرطان

درمان اختلال کنترل تکانه‌ای

پژوهش‌ها برای درمان اختلال کنترل تکانه‌ای تمرکز زیادی روی استفاده از درمان رفتار شناختی و دارو‌ها دارد. درمان رفتار شناختی میتواند به شخص کمک کند تا یاد بگیرد ارام بوده و با اضطراب و افکار منفی مبارزه نموده و مانع از رفتار‌های اسیب رسان شود. در تحقیقات انجام شده این نوع درمان میتواند برای جنون آتش افروزی، جنون دزدی، اختلال انفجاری متناوب و مشکلات جنسی مؤثر باشد.

تا به حال تحقیقی درمان‌های روان شناسی را برای اختلال انفجاری متاوب مؤثر ندانسته است، ولی درمان رفتار شناختی اغلب درمانی مؤثر برای مشکلات خشونت مشابه می‌باشد. تحقیقات کمی برای درمان‌های مؤثر برای جنون آتش افروزی وجود دارد، ولی در یک تحقیق به بچه‌ها یاد داده شد با استفاده از رابطه بین احساسات، سطح استرس و کار‌ها مانع از برپا کردن آتش شوند.

منبع: بیتوته