روش نوین محققان ایرانی در درمان سرطان نوروبلاستوما

در طرحی با حمایت ستاد توسعه فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران توانستند با فعال کردن سلول‌های ایمنی علیه سلول‌های سرطانی، مدل حیوانی مبتلا به این عارضه را درمان کنند و سلول‌های سرطانی را به میزان قابل‌توجهی از بین ببرند.

علیرضا شعاع حسنی، محقق اول این پژوهش در رابطه با این روش گفت: سلول‌های کشنده ذاتی نوعی از سلول‌های سیستم ایمنی هستند که خط اول دفاعی بدن در برابر عوامل مهاجم و سلول‌های سرطانی را تشکیل می‌دهند. اما گاه سلول‌های سرطانی با مکانیسم‌های پیچیده‌ای قادرند از دست سلول‌های کشنده ذاتی فرار کنند و حتی آنها را غیرفعال کنند و در نتیجه بطور پنهانی به رشد موذیانه خود ادامه دهند.

وی توضیح داد: در داخل بدن، سلول‌های مختلف با استفاده از ترشحات بسته‌بندی‌شده‌ای به نام "اگزوزوم" با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و تبادل اطلاعات می‌کنند. اساس روش نوین ایجاد شده در این پژوهش نیز بر این استوار است که اگزوزوم‌های سلول‌های کشنده ذاتی که در تماس با سلول‌های تومورال نوروبلاستوما بوده‌اند، در آزمایشگاه استخراج می‌شوند؛ سپس این اگزوزوم‌ها در مجاورت و تماس با سلول‌های کشنده ذاتی دیگری که بکر هستند، قرار می‌گیرند و از این طریق این سلول‌ها فعال می‌شوند. در پژوهش ما ثابت شد که این سلول‌های ایمنی فعال‌شده با قدرتی چندین برابر قادرند سلول‌های نوروبلاستومایی را از بین ببرند.

وی افزود: اگزوزوم‌های ترشح شده از سلول‌های کشنده ذاتی برای اولین بار در جهان در مقاله منتشر شده از این پژوهش با عنوان نگزوزوم (Nexosome) نام‌گذاری شدند.

امیرعلی حمیدیه، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی و سرپرست این پروژه تحقیقاتی گفت: نوروبلاستوم شایع‌ترین تومور توپر در کودکان است که درصد زیادی از مبتلایان به آن با جراحی و شیمی‌درمانی بهبود پیدا می‌کند. اما برخی از بیماران به شیمی‌درمانی پاسخ نمی‌دهند و تومور مجددا در بدن تشکیل می‌شود و عود می‌کند. در نتیجه لازم است برای این گروه از بیماران پیوند مغز استخوان (سلول‌های بنیادی خونساز) انجام شود.

وی ادامه داد: متاسفانه گاهی پیوند سلول‌های بنیادی خونساز نیز مؤثر نمی‌افتد و بدنبال عود بیماری عواقب ناگواری در انتظار بیمار خواهد بود. از این رو مراکز درمانی پیشرفته دنیا بدنبال یافتن راهکارهای نوین برای از بین بردن این نوع از سلول‌های تومورال مقاوم به درمان بوده‌اند. بدون شک، ایجاد روش فعال‌سازی سلول‌های کشنده ذاتی در نتیجه‌ پژوهش حاضر، یکی از درمان‌های امیدبخش برای علاج سرطان‌های توپر مقاوم به درمان در آینده نزدیک خواهد بود.

در مطالعه این گروه از پژوهشگران، سلول‌های کشنده ذاتی فعال شده با نگزوزوم‌ها بر روی مدل موشی حامل تومور نوروبلاستومایی آزمایش شدند و نتایج بیانگر این واقعیت بود که این سلول‌های فعال‌شده به‌طور بسیار کارآمدی موجب از بین رفتن تومور در موش‌ها و بهبود کامل آنها شدند. البته، در پژوهش‌های انجام شده در برخی نقاط دنیا از «سایتوکاین‌ها» برای فعال کردن سلول‌های کشنده ذاتی استفاده شده است. اما در پژوهش حاضر مشخص شد که سلول‌های کشنده ذاتی فعال شده با نگزوزم‌ها از سلول‌های مشابه فعال‌شده با سایتوکاین‌ها بطور قابل توجهی قوی‌تر و مؤثرتر بوده‌اند.

این نتایج می‌تواند نویدبخش استفاده از یک روش نوین برای بهره بردن از سلول‌های کشنده ذاتی در درمان بیماران مبتلا به انواع دیگر تومورهای توپر باشد. امید است با توجه به نتایج مثبت حاصله از مطالعه بر روی مدل حیوانی، در آینده نزدیک مطالعه کارآزمایی بالینی استفاده از این سلول‌ها در کشور آغاز شود.

بر اساس اعلام روابط عمومی معاونت علمی، این پروژه تحقیقاتی به عنوان پژوهش برتر در کنگره سالانه انجمن سلول‌درمانی آسیایی (Asian Cellular Therapy Organization) مورد تقدیر قرار گرفت.

نتایج این پروژه تحقیقاتی در مجله معتبر بین‌المللی ایمونوتراپی منتشر شده است.

نوروبلاستوما یکی از شایع‌ترین تومورهای بدخیم توپر دوران کودکی است که در کلیه ایجاد شده و بیشترین احتمال بروز آن در کودکان وجود دارد. بیش از نیمی از موارد این تومور خارج جمجمه‌ای در کودکان زیر دو سال روی می‌دهد.