چگونه اشتباهات کودکان را به درس های زندگی تبدیل کنیم؟

به گزارش پارسینه، اشتباه، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان و به‌ویژه دوران کودکی است. کودکان در مسیر رشد و شکوفایی خود، بارها و بارها دچار اشتباه می‌شوند. این اشتباهات، فرصت‌های بی‌نظیری برای یادگیری، رشد و تکامل شخصیت آن‌ها فراهم می‌کنند. اما نحوه برخورد والدین و اطرافیان با اشتباهات کودکان، نقشی تعیین‌کننده در چگونگی استفاده از این فرصت‌ها و تأثیر آن بر آینده کودک دارد.

برخورد صحیح با اشتباهات کودکان، نه‌تنها باعث می‌شود که آن‌ها از اشتباهات خود درس بگیرند و مهارت‌های جدیدی کسب کنند، بلکه به آن‌ها کمک می‌کند تا اعتمادبه‌نفس، مسئولیت‌پذیری و انعطاف‌پذیری را در خود بپرورانند. در مقابل، برخورد نامناسب با اشتباهات کودکان احساس گناه، شرم، ترس و اضطراب را در کودک دامن می زند.

اشتباهات کودکان

اشتباهات کودکان انواع مختلفی دارد، از اشتباهات کوچک و روزمره مانند ریختن آبمیوه یا شکستن یک لیوان، تا اشتباهات بزرگ‌تر و پیچیده‌تر مانند دروغ گفتن، پرخاشگری یا بی‌احترامی به دیگران. هر نوع اشتباه، نیازمند برخورد خاصی است که با توجه به سن، شخصیت و شرایط کودک تعیین می‌شود.

اما در همه موارد، اصل اساسی بر این است که اشتباه را به عنوان یک فرصت برای یادگیری و رشد ببینیم و به کودک کمک کنیم تا از آن درس بگیرد و به فرد بهتری تبدیل شود.

چرا کودکان اشتباه می‌کنند؟

اشتباهات کودکان، پدیده‌ای طبیعی و اجتناب‌ناپذیر در فرآیند رشد و یادگیری آن‌هاست. اما چرا کودکان مرتکب اشتباه می‌شوند؟ آیا این اشتباهات صرفاً ناشی از شیطنت و بازیگوشی است یا دلایل عمیق‌تری در پس آن نهفته است؟ در این بخش، به بررسی دلایل روانشناختی اشتباه در کودکان و نقش والدین در شکل‌گیری این رفتارها می‌پردازیم.

دلایل روانشناختی اشتباه در کودکان

کنجکاوی و اکتشاف:

کودکان ذاتاً کنجکاو هستند و دنیای اطراف خود را با آزمون و خطا کشف می‌کنند. آن‌ها می‌خواهند همه چیز را لمس کنند، بچشند، بو کنند و ببینند. این کنجکاوی گاهی منجر به اشتباهاتی می‌شود که ممکن است از نظر بزرگسالان غیرمنطقی یا خطرناک به نظر برسد.

عدم تکامل مغز و شناخت:

مغز کودکان در حال رشد است و مهارت‌های شناختی آن‌ها مانند تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، کنترل تکانه و پیش‌بینی عواقب، هنوز به طور کامل تکامل نیافته است. این عدم تکامل می‌تواند منجر به اشتباهاتی شود که ناشی از بی‌توجهی، بی‌احتیاطی یا عدم درک کامل موقعیت است.

تقلید از بزرگسالان و همسالان:

کودکان از طریق مشاهده و تقلید از رفتار بزرگسالان و همسالان خود یاد می‌گیرند. اگر الگوهای رفتاری مناسبی در اطراف آن‌ها وجود نداشته باشد یا اگر شاهد رفتارهای اشتباه باشند، ممکن است این رفتارها را تکرار کنند.

نیاز به توجه و تأیید:

گاهی کودکان برای جلب توجه والدین یا همسالان خود، دست به رفتارهای اشتباه می‌زنند. این رفتارها ممکن است شامل شیطنت، بی‌احترامی یا نقض قوانین باشد.

احساسات شدید و عدم کنترل آن‌ها:

کودکان در بیان و کنترل احساسات خود مهارت کمتری دارند. خشم، ناامیدی، ترس یا هیجان زیاد می‌تواند منجر به رفتارهای impulsivity شود که در نهایت به اشتباه ختم می‌شود.

فشار همسالان:

در سنین بالاتر، کودکان ممکن است تحت تأثیر فشار همسالان خود قرار بگیرند و برای جلب رضایت یا پذیرش آن‌ها، دست به کارهایی بزنند که با ارزش‌ها و قوانین خانوادگی آن‌ها مغایرت دارد.

والدین نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری رفتارهای کودکان دارند. نحوه برخورد آن‌ها با اشتباهات، می‌تواند تأثیر عمیقی بر شخصیت و آینده کودک داشته باشد. برخی از اشتباهات رایج والدین که می‌تواند منجر به رفتارهای اشتباه در کودکان شود عبارتند از:

تنبیه بدنی و کلامی:

تنبیه بدنی و کلامی نه‌تنها باعث ایجاد ترس و اضطراب در کودک می‌شود، بلکه الگوی خشونت و پرخاشگری را به او آموزش می‌دهد.

بی‌توجهی و بی‌مهری:

عدم توجه به نیازهای عاطفی و روانی کودک، می‌تواند منجر به احساس طرد و بی‌ارزشی در او شود و او را به سمت رفتارهای نامناسب سوق دهد.

مقایسه با دیگران:

مقایسه کودک با همسالان یا خواهر و برادرش، باعث کاهش اعتمادبه‌نفس و ایجاد حسادت و رقابت ناسالم در او می‌شود.

کنترل بیش از حد:

محدود کردن بیش از حد آزادی و استقلال کودک، مانع از رشد و شکوفایی استعدادهای او می‌شود و او را به سمت سرکشی و نافرمانی سوق می‌دهد.

الگوهای رفتاری نامناسب:

اگر والدین خود الگوهای رفتاری مناسبی نداشته باشند، نمی‌توانند انتظار داشته باشند که کودکشان رفتارهای درستی از خود نشان دهد.

اشتباهات رایج کودکان و نحوه برخورد با آن‌ها

دروغگویی

راهکارهای عملی:

آرامش خود را حفظ کنید: با عصبانیت و سرزنش، کودک را بیشتر به دروغگویی تشویق می‌کنید.

دلیل دروغ را جویا شوید: ممکن است کودک از ترس تنبیه یا برای جلب توجه دروغ بگوید.

به او اطمینان دهید که در هر صورت دوستش دارید: به کودک نشان دهید که حتی اگر اشتباه کند، باز هم او را دوست دارید و به او اعتماد دارید.

 کمک کنید تا عواقب دروغگویی را درک کند: به او توضیح دهید که دروغگویی باعث از بین رفتن اعتماد می‌شود و روابط را خراب می‌کند.

فرصت جبران به او بدهید: از او بخواهید که حقیقت را بگوید و تکالیفش را انجام دهد.

“دروغگویی در کودکان اغلب نشانه‌ای از ترس، ناامنی یا نیاز به توجه است. به جای تنبیه، سعی کنید دلیل دروغ را بفهمید و به کودک کمک کنید تا با احساسات خود کنار بیاید و راه‌های بهتری برای بیان نیازهایش پیدا کند.”

پرخاشگری:

راهکارهای عملی:

مداخله فوری: به سرعت بین کودکان قرار بگیرید و از آسیب بیشتر جلوگیری کنید.

آرامش خود را حفظ کنید: با فریاد زدن و تنبیه، کودک را بیشتر عصبانی می‌کنید.

به کودک کمک کنید تا احساساتش را بشناسد و بیان کند: از او بپرسید که چرا عصبانی است و به او کمک کنید تا کلمات مناسبی برای بیان احساساتش پیدا کند.

راه‌های جایگزین برای ابراز خشم را به او آموزش دهید: به او یاد دهید که می‌تواند با صحبت کردن، نقاشی کشیدن یا بازی کردن، خشم خود را تخلیه کند.

الگوی مناسبی برای کنترل خشم باشید: اگر خودتان در هنگام عصبانیت رفتارهای پرخاشگرانه نشان دهید، کودک نیز این رفتارها را تقلید خواهد کرد.

“پرخاشگری در کودکان اغلب نشانه‌ای از ناامیدی، ناتوانی در کنترل احساسات یا عدم مهارت‌های اجتماعی است. به جای سرکوب خشم، به کودک کمک کنید تا آن را به شیوه‌ای سالم و سازنده بیان کند.”

بی‌نظمی:

راهکارهای عملی:

قوانین واضح و مشخصی برای نظم و ترتیب تعیین کنید: به کودک بگویید که از او چه انتظاری دارید و عواقب بی‌نظمی را برایش توضیح دهید.

به او کمک کنید تا مهارت‌های سازماندهی را یاد بگیرد: به او نشان دهید که چگونه اسباب‌بازی‌ها، لباس‌ها و وسایلش را مرتب کند.

از تشویق و پاداش استفاده کنید: وقتی کودک اتاقش را مرتب می‌کند، او را تشویق کنید و به او پاداش دهید.

الگوی مناسبی برای نظم و ترتیب باشید: اگر خودتان بی‌نظم باشید، نمی‌توانید از کودک انتظار داشته باشید که منظم باشد.

“بی‌نظمی در کودکان می‌تواند ناشی از عدم مهارت‌های سازماندهی، بی‌توجهی یا سرکشی باشد. با آموزش مهارت‌های لازم، تعیین قوانین واضح و استفاده از تشویق، می‌توانید به کودک کمک کنید تا نظم و ترتیب را یاد بگیرد.”

اصول کلی برخورد با اشتباهات کودکان

برخورد مناسب با اشتباهات کودکان، نیازمند رعایت اصول و قواعدی است که در این بخش به آن‌ها می‌پردازیم. این اصول، چارچوبی کلی برای والدین فراهم می‌کنند تا بتوانند به شیوه‌ای مؤثر و سازنده با اشتباهات فرزندان خود برخورد کنند.

تأکید بر همدلی و درک احساسات کودک:

هنگامی که کودک اشتباهی مرتکب می‌شود، اولین و مهم‌ترین قدم، همدلی و درک احساسات اوست. به جای سرزنش و انتقاد، سعی کنید خود را جای او بگذارید و بفهمید که چرا چنین کاری کرده است. با او همدردی کنید و به او نشان دهید که احساساتش را درک می‌کنید. این کار باعث می‌شود که کودک احساس امنیت و آرامش کند و تمایل بیشتری به همکاری و اصلاح رفتار خود داشته باشد.

پرهیز از تنبیه و سرزنش:

تنبیه و سرزنش، اثرات مخربی بر روحیه و شخصیت کودک دارد. این روش‌ها نه تنها باعث ایجاد ترس و اضطراب در کودک می‌شوند، بلکه او را از شما دور می‌کنند و مانع از برقراری ارتباط مؤثر می‌شوند. به جای تنبیه، سعی کنید با آرامش و صبوری با کودک صحبت کنید و به او کمک کنید تا از اشتباه خود درس بگیرد.

آموزش مهارت حل مسئله به کودک:

یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که باید به کودکان آموزش داد، مهارت حل مسئله است. به جای اینکه به آن‌ها بگویید چه کاری انجام دهند، به آن‌ها کمک کنید تا خودشان راه حل پیدا کنند. با طرح سؤالات مناسب، آن‌ها را به تفکر وادار کنید و به آن‌ها اجازه دهید که خلاقیت خود را به کار بگیرند. این کار باعث می‌شود که آن‌ها در آینده بتوانند به تنهایی با مشکلات خود روبرو شوند و آن‌ها را حل کنند.

تشویق به جبران اشتباه:

به جای اینکه کودک را به خاطر اشتباهش مجازات کنید، او را تشویق کنید تا اشتباه خود را جبران کند. این کار می‌تواند شامل عذرخواهی از کسی که به او آسیب رسانده، انجام کارهای خیرخواهانه یا کمک به دیگران باشد. با این کار، کودک یاد می‌گیرد که مسئولیت اعمال خود را بپذیرد و برای جبران اشتباهاتش تلاش کند.

 

منبع: بازی دونه