وقتی سرفه‌ها مزمن می‌شوند

سرماخوردگی یک بیماری ساده است که به آبریزش بینی و کمی بدن درد خلاصه می‌شود و بیشتر از دو سه روز طول نمی‌کشد، اما کم نیستند افرادی که در طول بیماری با علائم شدیدتری مثل تب و لرز، گلودرد و از همه مهم‌تر سرفه‌های آزاردهنده دست و پنجه نرم می‌کنند و بیش از دو هفته با این مشکل مواجهند. بیشتر مواقع هم این سرفه‌ها می‌توانند طولانی و خسته‌کننده شوند، اما یادتان باشد هر سرفه مزمنی را نباید از عوارض سرماخوردگی بدانید چون می‌تواند علامتی از بیماری‌های مختلف باشد.

سرفه یک بازدم انفجاری و مکانیزمی حفاظتی است که باعث پاک شدن ریه از ترشحات و اجسام خارجی می‌شود، به این ترتیب که با تحریک‌ گیرنده‌های سطح مخاط‌ تنفسی این تحریکات به مغز منتقل می‌شود و مغز، عمل سرفه را تولید می‌کند. به همین دلیل خیلی‌ها سرفه را نگهبان ریه و زنگ خطری برای سلامت آن می‌دانند. شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چرا در حالت عادی خیلی کم سرفه می‌کنیم؟

دکتر ابراهیم رزم‌پا، متخصص گوش و حلق و بینی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: در شرایط عادی و هنگامی که مبتلا به بیماری خاصی نیستیم، ترشحات طبیعی مجاری تنفسی به کمک عوامل دیگری مثلا حرکت مژک‌های مجاری تنفسی تخلیه می‌شوند ولی با افزایش ترشحات به دلیل بیماری یا به علت وجود یک جسم خارجی، مجاری تنفسی تحریک خواهند شد و به کمک سرفه ترشحات یا جسم مورد نظر خارج خواهد شد.

حاد یا مزمن؛ مساله این است!

به گفته دکتر رزم‌پا، سرفه بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از بروز یک مشکل یا بیماری است. به طور کلی دو نوع سرفه داریم؛ سرفه حاد که کمتر از سه هفته طول می‌کشد و در بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی، سینوزیت و سیاه‌سرفه دیده می‌شود و سرفه مزمن که بیشتر از سه هفته طول می‌کشد و نشانه‌ای از ترشحات پشت حلق و بینی، آسم، سرطان و سل است.

چرا سرفه‌ها مزمن می‌شوند

دکتر رزم‌پا برخلاف باور عموم معتقد است، اصطلاحاتی مانند سرماخوردگی مزمن یا سرماخوردگی مکرر معنی ندارد و در صورتی که دوره سرماخوردگی طولانی شود، بیمار باید از لحاظ ابتلا به آلرژی فصلی یا سینوزیت مورد بررسی قرار بگیرد. بنابراین سرفه‌های بیش از سه هفته را به سرماخوردگی و ضعف بدنی ربط ندهید. همچنین اگر سرفه‌های مداوم شما به دلیل محرک‌های استنشاقی مثل دود، غبار، بخارات و قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض هوای آلوده (معضلی که این روزها با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم) نیست و بیماری خاصی هم ندارید، در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کنید چون هر بیماری ای که منجر به التهاب،‌ تنگی و فشردگی مجاری هوایی شود، می‌تواند سرفه طولانی‌مدت ایجاد کند. به عنوان مثال سینوزیت، برونشیت، برگشت اسید معده به داخل ریه‌ها، آلرژی‌های تنفسی، آسم، نارسایی قلبی، سرطان ریه، پنومونی یا عفونت بافت ریه‌ها با سرفه‌های مزمن همراهند. اگر فکر می‌کنید مشکل از آلودگی هواست، شست‌وشوی روزانه بینی با سرم و استفاده از بخور گرم در خانه پیشنهاد می‌شود. در صورتی که سینوزیت یا آلرژِی دارید، برای پیشگیری از سرماخوردگی و عود مشکلاتتان، از نوشیدن مایعات خنک و مواجهه با هوای سرد و دود سیگار به‌شدت بپرهیزید.

شناسایی سرفه‌های خطرناک

هنگامی که به دلیل سرفه‌های مکرر به پزشک مراجعه می‌کنید، متخصص مربوطه به‌جز سرفه، علائم بالینی دیگری را هم بررسی می‌کند؛ مثلا این که آیا سرفه با خس‌خس سینه همراه است، آیا بیمار سیگاری است یا داروی خاصی مصرف می‌کند، آیا به‌جز سرفه ترشحات بینی، خلط و ‌احساس وجود یک چیز کوچک در حلق وجود دارد، آیا سرفه با سوزش سردل و احساس برگشت غذا به مری همراه است؟ در بیماری‌هایی که سرفه با تب طولانی، تعریق، استفراغ یا خروج چرک غلیظ و خون از ریه همراه باشد، همچنین در صورت تشدید سرفه طی درمان، تنگی نفس و خس‌خس سینه، پاسخ ندادن به درمان دارویی، تپش قلب شدید، اختلال در انجام فعالیت روزمره، کم شدن شدید اشتها و کاهش وزن و ایجاد علائم دیگری مثل ضایعات جلدی و تورم غدد لنفاوی و کبد و طحال سرفه خطرناک تلقی می‌شود.

سرفه را جدی بگیرید چون بی‌عارضه نیست

به گفته دکتر رزم‌پا سرفه‌های مزمن با عوارضی مثل ایجاد درد در دیواره قفسه سینه و دیواره شکم، بی‌اختیاری ادرار، خستگی و در مواردی با شکستن دنده همراه است. حتی در صورت بروز سرفه‌های شدید و مزمن، احتمال بروز خونریزی‌های نقطه‌ای در ناحیه سر و صورت وجود دارد، اما گاهی اوقات عوارض بسیار خطرناک‌تری ایجاد می‌کند. مثلا گاهی اوقات حملات سرفه می‌تواند باعث ایست قلبی و مرگ شود که بر اثر افزایش فشار داخل قفسه سینه و اختلال در خون‌رسانی به قلب اتفاق می‌افتد. پس باید سرفه‌های مزمن را جدی بگیرید. در این میان فراموش نکنید درمان قطعی سرفه بستگی به تشخیص علت دارد و معمولا دارو درمانی اولین اقدام موثر است.