رزمایش دریایی ایران - چین - روسیه چه پیامی دارد؟

به گزارش خبرنگار «پارسینه»، یکی از ترتیبات چندجانبه‌ای که در سال‌های اخیر در آسیا شکل گرفته، میان چین، روسیه و ایران بوده است. راجیسواری پیلای راجاگوپالان، عضو برجسته اندیشکده «بنیاد پژوهش های دیدبانی» هند، در مطلبی برای پایگاه تحلیلی «دیپلمات» نوشته است که این محور نشان دهنده ترکیب پیوند‌های میان سه کشور مذکور و همگرایی آن‌ها در مورد روند‌ها و تحولات گوناگون، از جمله مخالفت فزاینده با ایالات متحده تحت رهبری دونالد ترامپ است و این روند با احتمال جذب دیگر کشورها، همچون پاکستان، می‌تواند تیتر رسانه‌ها را به خود اختصاص دهد.

او تاکید می کند توجهات نسبت به این ترتیبات در هفته‌های اخیر با اعلام برنامه ریزی سه کشور جهت برگزاری رزمایش دریایی در شمال اقیانوس هند بیشتر هم شده است. امیر دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران، گفته است که این تمرین نظامی مشترک با عنوان «کمربند امنیت دریایی» روز ۲۷ دسامبر برگزار خواهد شد. او فاش ساخته است که این تمرین بخشی از همکاری‌های دریایی گسترده‌تر ایران و چین است که شامل تولید ناوشکن و زیردریایی هم می‌شود.

گزارش‌های دیگر هم این گمانه را مطرح کرده اند که تهران و پکن هر دو یک طرح بلند مدت برای همکاری‌های نظامی را مدنظر دارند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه هم تایید کرده است که این کشور به همراه چین و ایران در رزمایش دریایی با هدف «مبارزه با تروریست‌ها و دزدان دریایی» در اقیانوس هند شرکت خواهد کرد.

صرف نظر از آنچه به طور عمومی گفته می‌شود، بنیان ژئوپولتیکی این گروه کاملا روشن است: هر سه کشور روابطی نسبتا خصمانه با ایالات متحده دارند و برای افزایش همکاری‌ها در حوزه امنیتی ابراز علاقه کرده اند تا توانایی هایشان را نشان بدهند. این موضوع را امیر خانزادی هم اشاره کرده است: «تمرین نظامی مشترک میان چند کشور، چه روی زمین، در دریا یا در آسمان نشان دهنده توسعه قابل توجه همکاری‌های نظامی میان آن‌ها است.»

البته باید توجه داشت که اهمیت راهبردی چنین همکاری‌هایی باید به شکل وسیعتری درک شود. ایالات متحده در ماه نوامبر یک عملیات دریایی را در بحرین برای حفاظت کشتیرانی در آب‌های خلیج فارس هدایت کرد. این کشور همچنین در نظر دارد رهبری یک ائتلاف دریایی بین المللی را در این منطقه بر عهده بگیرد که تا کنون استرالیا، بحرین، عربستان سعودی و انگلیس برای مشارکت در آن اعلام آمادگی کرده اند. کنشگران دیگری هم وارد منطقه شده اند. فرانسه در ماه نوامبر اعلام کرد که رهبری ابتکار اروپایی برای گشتزنی دریایی در خلیج فارس را بر عهده خواهد گرفت.

ایران، چین و روسیه هم بر اساس منافع مشترک یا فردی خود طرح‌هایی را برای منطقه دارند و با برگزاری تمرین نظامی مشترک می‌خواهند صف بندی خود را نشان دهند. با این اوصاف، تمرین نظامی مشترک ایران، چین و روسیه موجب نگرانی‌هایی برای دیگران شده است. جدا از اینکه رزمایش مورد نظر در یک منطقه به شدت نظامی شده برگزار می‌شود، کشور‌های دیگر همچون هند نگران پیوستن کنشگران دیگر به این محور هستند. دعوت غیررسمی امیر خانزادی از پاکستان که با استقبال این کشور هم همراه شده است، مهم‌ترین عامل نگرانی هندی‌ها است.

همراه شدن چین، ایران و روسیه به تنهایی یک تحول راهبردی مهم است و اضافه شدن کشور‌هایی همچون پاکستان می‌تواند بر اهمیت آن بیش از پیش بیافزاید. صرف نظر از آنچه اوضاع چگونه پیش خواهد رفت، می‌توان انتظار داشت که از این پس ترتیبات چندجانبه‌ای همچون این، رفته رفته همچون اتحاد و ائتلاف‌های ایالات متحده، در گفتگو‌ها جا باز کنند.