محمد جواد ظریف؛ مردی بر روی سیم

رابین رایت در تایم در مقاله ای تحت عنوان "محمد جواد ظریف؛ مردی بر روی سیم" نوشت: در سال ۲۰۰۷ که محمدجواد ظریف را ترک می‌کرد، از او پرسیدم به عنوان سفیر ایران در پنج سال گذشته چه دستاوردی داشت؟ او آهی کشید و گفت: «نه چندان» و ادامه داد «یک آرمان‌گرا که در زندگی دیپلماتیک‌اش امتیازات یک طرفه داده و هیچ دستاوردی نداشته. این چیزی است که در ایران درباره‌ی من می‌گویند.» او با افسردگی به کشورش برگشت، خودش را در محیط دانشگاه دانشگاه ی محو کرد و عهد کرد که به دیپلماسی برنگردد.

اما در دو ماه گذشته ، ظریف دوباره ظاهر شده تا رهبری جسورانه‌ترین قدم ایران به سمت غرب بعد از انقلاب ۱۳۵۷ را به دست بگیرد. واضح است که حسن روحانی رییس‌جمهور جدید و محبوب ایران این قدم را شروع کرده اما طراح برنامه، وزیر امور خارجه جدید اوست. این، بازگشت به یک عمر فعالیت دیپلماتیک است. یا این‌طور که ظریف ماه گذشته به من گفت: «یک شانس دوم» و همچنین یک ریسک بزرگ است.

روز ۱۵ اکتبر، ظریف دور جدیدی از مذاکرات را با شش قدرت بزرگ جهان در ژنو شروع کرد. مذاکرات به خوبی پیش رفت، ظریف و کاترین اشتون، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا به توافق رسیدند. مذاکرات در تاریخ ۷ نوامبر ادامه پیدا می‌کند.

منتقدان می‌گویند ظریف با این مذاکرات دارد صرفا وقت می‌خرد تا تهران بتواند به فعالیت‌هایش ادامه دهد و سلاح اتمی را تولید کند.

اما ظریف در واشنگتن هم طرفدارانی دست و پا کرده است. دایان فاینستاین، دبیر کمیته اطلاعات مجلس سنا می‌گوید: «او اهل بازی نیست.» خانم فاینستاین که سال ۲۰۰۶ با ظریف ملاقات کرده بود و سپتامبر امسال هم جزو گروهی از نمایندگان کنگره آمریکا بود که در سازمان ملل با ظریف صحبت کردند می‌افزاید: «من معتقدم یک توافق، شدنی است.»

ظریف مورد اعتماد رهبر ایران آیت‌الله خامنه ای است و در انتخابات اخیر، سه نفر از نامزدهای انتخابات از او خواستند که وزیر خارجه آینده آن‌ها باشد. او ضمنا مورد ستایش سیاست‌مداران دموکراتی چون جو بایدن و جمهوری‌خواهانی چون چاک هیگل در زمان نمایندگی‌شان در مجلس سنا قرار گرفته است. همچنین مدرک دکترای‌اش در دانشگاه دنور را زیر نظر همان اساتیدی کامل کرده که به کاندولیزا رایس تدریس کرده بودند.

البته ظریف فقط مرد امروز نیست. او از اواخر دهه ۱۳۶۰ به بعد، در تمام توافقاتی که در دو دهه گذشته بین ایران و آمریکا انجام شده، نقشی کلید ی داشت. جیان دومنیکو پیکو، معاون سابق دبیرکل سازمان ملل، در دهه ۱۳۶۰ مسوول مذاکره برای آزادی گروگان‌هان خارجی از اسارت گروه‌های شبه‌نظامی طرفدار ایران در لبنان بود. او می‌‌گوید جواد ظریف در این مذاکرات یک واسطه «فوق‌العاده ارزشمند» بود. همچنین به گفته دیپلمات‌های آمریکایی بعد از حمله سال ۱۳۸۰ آمریکا به افغانستان ، گروه فرستاده ایران بود که توانست نیروهای مخالف در افغانستان را قانع کند که دستورکار آمریکا را برای ایجاد دولتی جدید در کابل، بپذیرند.

خطر اصلی - برای ظریف و همینطور برای رسیدن به یک توافق - ممکن است این باشد که ظریف در آمریکا آشناهای زیادی دارد. او در جلسه تاییدصلاحیت ‌اش در مجلس، مورد حمله شدید تندروها قرار گرفت. چند روز قبل از مذاکرات ژنو هم، یک روزنامه محافظه‌کار ادعا کرد که ظریف گفته مکالمه تلفنی بین باراک اوباما و جسن روحانی که در پایان مجمع عمومی سازمان ملل انجام شد «نابجا» بود. ظریف گفت که حرف‌های او اشتباه نقل شده اما استرس ناشی از این خبر، باعث گرفتگی عضلات او شده و او را راهی بیمارستان کرده است. برای ظریف و همچنین روحانی، غلبه بر گروه‌های تندرو قوی در ساختار پیچیده قدرت در ایران چالش بزرگی خواهد بود.

رایان کراکر، دیپلمات سابق آمریکا در که از سال ۲۰۰۳ با ظریف سر و کار داشته می‌گوید: سوال اصلی این است که آیا تندروها در تهران و واشنگتن می‌توانند تلاش‌ها برای حل مناقشه هسته‌ای و بهبود روابط ایران و آمریکا را خراب کنند یا نه.

مسایل مختلفی این دو ملت را در سال‌های آینده همچنان از هم جدا نگه می‌دارد. اما برای اولین بار در ۳۴ سال گذشته، دیپلماسی پرشور ظریف باعث شده بحث تنش‌زدایی میان تهران و واشنگتن بر سر زبان‌ها بیفتد. ماه گذشته در نیویورک از ظریف درباره‌ی آینده روابط ایران و آمریکا سوال کردند و او رابطه بین آمریکا و روسیه را مثال زد. رابطه‌ای که در آن اختلافات عمیقی وجود دارد اما با این وجود، ارتباطات برقرار است و گاهی حتی همکاری‌هایی هم انجام می‌شود. این الگویی است که به گزینه نظامی به شدت ارجحیت دارد. ظریف به من گفت: «این بار دیگر فرصت ندارم شکست بخورم.»


منبع: انتخاب