توضیحات نماینده ایران درباره اتفاقاتی که در اجلاس یونسکو افتاد

تنها سهمیه‌ی ایران در هشتمین اجلاس کمیته‌ی میراث ناملموس یونسکو، به سرنوشت منظر فرهنگی طبیعی «میمند» دچار شد.

به گزارش ایسنا، پرونده‌ی «طب سنتی در ایران» شب گذشته (چهارشنبه 13 آذرماه) در هشتمین اجلاس کمیته‌ی میراث ناملموس یونسکو درحالی بررسی شد که از سه ماه قبل شورای مشورتی یونسکو، شانس کمی را برای ثبت این پرونده‌ی ایران به دلیل «کلی‌گویی و پراکندگی اطلاعات» قائل شده بود.

معاون پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این زمینه به خبرنگار ایسنا، توضیح داد: شب گذشته پرونده‌ی «طب سنتی در ایران» هنگام بررسی، حمایت تعدادی از کشورها را داشت؛ اما به دلیل نیاز به برخی اصلاحات در این پرونده، امسال در فهرست میراث ناملموس یونکسو به ثبت نرسید.

مرتضی رضوان‌فر که به عنوان یکی از اعضای تیم شرکت‌کننده در این اجلاس در باکو به سر می‌برد، افزود:‌ بر اساس نظر کمیته‌ی کارشناسان، تصویب شد که ایران اصلاحات این پرونده، شامل کلی‌گویی درباره‌ی این مهارت و پراکندگی اطلاعات پرونده به دلیل گستردگی مهارت در سطح کشور را تصحیح کند و سال آینده در نهمین دوره‌ی میراث ناملموس یونسکو، آن را ارائه کند.

وی با تأکید بر اینکه این اقدام، سهمیه میراث ناملموس ایران در سال 2014 را از بین نمی‌برد، گفت: وضعیت این پرونده، مانند پرونده‌ی منظر فرهنگی طبیعی «میمند» است که آن سهمیه در جای خود است و سهمیه‌ی سال بعد نیز از بین نمی‌رود.

او توضیح داد: پرونده‌ای که به نام «طب سنتی در ایران»‌ در سال‌های گذشته تهیه‌ شده بود، روز گذشته برای کارشناسان یونسکو مفهوم چندانی نداشت، چون بسیاری از کشورهای عضو یونسکو مهارت طب سنتی را دارند، بنابراین ما باید در این پرونده، طب سنتی در ایران و در نقاط مختلف کشور را به صورت جزئی و کامل توضیح می‌دادیم؛ اما متأسفانه اطلاعات پرونده بسیار کلی بود. مجموعه‌ای از تشخیص، پیگیری، درمان، تهیه‌ی دارو و بیماری‌های جسمی و روحی از 31 استان کشور در کنار هم گردآوری شده بودند و این پرونده را تشکیل می‌دادند و چون موارد مطرح شده با جزئیات کامل همراه نبودند، این مشکل بوجود آمد.

وی در ادامه با تأکید بر تفاوت‌هایی که بین حفاظت از میراث مادی با حفاظت از میراث معنوی وجود دارد، گفت:‌ غالبا میراث مادی توسط دولت حفاظت می‌شود و کار راحت‌تری است؛ اما حفاظت از میراث معنوی کار بسیار پیچیده‌ای است و معمولا توسط گروه‌های مردمی و خانواده‌ها صورت می‌گیرد. اگر دولت به این قضیه ورود پیدا کند، آن آیین یا مهارت آسیب می‌بیند.

رضوان‌فر اضافه کرد:‌ اگر دولت قصد کند آیین‌هایی مانند شب یلدا، نیمه‌ی شعبان یا رسوم‌های مربوط به ماه مبارک رمضان را حفاظت کند، این آیین‌ها آسیب می‌بینند.

او ادامه داد: میراث معنوی به عمد به دنبال پرونده‌های کوچک می‌رود تا از آن‌ها حفاظت‌های مردمی صورت گیرد. در این مواقع خیال مردم نیز راحت تر است، چون هیچ گروه، قوم و خانواده‌ای به دنبال یک حفاظت دولتی از این آیین‌ها نیست.

وی که پرونده‌ی میراث معنوی تعزیه را نیز برای ثبت در فهرست میراث ناملموس یونسکو تهیه کرده بود، گفت:‌ زمانی که پرونده‌ی طب سنتی در ایران توسط کارشناسان تهیه شده بود، من در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نبودم؛ اما زمانی که عنوان پرونده را شنیدم با مراجعه به مدیران وقت به آن‌ها این اطلاع را دادم که امکان رد شدن این پرونده در یونسکو و از بین رفتن سهمیه‌ی ایران وجود دارد، آن‌ها نیز قول دادند که بررسی شود؛ اما عملا پرونده در وضعیت کنونی تهیه شده بود.

معاون پژوهشی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اظهار کرد:‌ در زمان بررسی پرونده در یونسکو پذیرفتن این اطلاعات بسیار سخت بود با اینکه کشورهای زیادی سعی در حمایت از پرونده‌ی ایران داشتند؛ اما عملا یک سوال مطرح بود که طب سنتی در ایران یعنی چه؟

وی با بیان اینکه در دوره‌های گذشته‌ی اجلاس، اگر پرونده‌ای از سوی ایران در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت نمی‌رسید؛ از طرف سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام نمی‌شد، گفت: مشکل این پرونده‌ها بزرگی و گستردگی آن‌ها بود، چون می‌خواستند همه‌ی اقوام را در یک آیین یا مهارت بیاورند؛ اما امکان آن وجود نداشت و حتی در برخی مواقع بین اقوام اختلافاتی رخ می‌داد، درحالی که محور اصلی کنوانسیون یونسکو حفظ خرده فرهنگ‌ها و تنوعات فرهنگی است.

این مردم‌شناس یاداور شد:‌ براساس کنوانسیون یونسکو برای مقابله با بلای جهانی شدن فرهنگ، شهرنشینی و رسانه‌هایی که عملا مبلغ فرهنگ غربی شده‌اند و سعی می‌کنند همه‌ی دنیا را به یک شکل درآوردند،‌ نیاز بود این کنوانسیون شکل بگیرد و خرده فرهنگ‌ها برای همیشه جهانی شوند تا عمر بیشتری داشته باشند.

وی افزود: با اقدامی که ایران در گذشته انجام می‌داد برخی پرونده‌ها نامفهوم می‌شدند و به جایی می‌رسیدیم که باید برای ثبت آن‌ها بیش از اندازه بدویم، اگر پرونده‌ها به این شکل باقی بمانند قابل دفاع نیستند.

رضوان‌فر گفت: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در طول سال‌های گذشته موظف بود با راه‌اندازی کمیته‌ای متشکل از 10 عضو از وزارتخانه‌های مختلف، مانند وزارت بهداشت، ورزش و جوانان، سازمان صداوسیما و فرهنگستان‌ها، همه‌ی فعالیت‌های حفاظت از آیین‌ها، رسوم و تهیه‌ی پرونده میراث‌های ناملموس را بر عهده بگیرد، عملا این کار را انجام نداد و خواست که فقط معاونت مربوطه در این حوزه تصمیم‌گیرنده باشد.

او ادامه داد: در طول این مدت، کمیته‌ای متشکل از چندین معمار و باستان‌شناس و دو پژوهشگر حوزه‌ی میراث ناملموس در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کردند که به حرف کارشناسان تخصصی این حوزه نیز چندان توجهی نمی‌شد. این اتفاقات افتاد که متأسفانه اکنون با این مشکلات مواجهیم.

وی در ادامه با بیان اینکه هر کشور در هر سال فقط یک سهمیه برای ثبت در فهرست میراث ناملموس یونسکو دارد، گفت: یک کشور (چین) «چرتکه» را ثبت کرد، آذربایجان تمایل دارد «آش دوغ» را ثبت کند و حتی پرونده‌هایی مانند کمانچه، بالابان و نقاره نیز در انتظار ثبت از سوی کشورهای دیگر هستند. حال ایران باید ببیند کدام پرونده و آیینش در اولویت ثبت هستند که باید به آن‌ها توجه کند.

رضوان‌فر ادامه داد: در طول سال‌های گذشته ایران 11 پرونده به کمیته میراث ناملموس یونسکو ارسال کرده است که اکثرشان مانند شیوه‌ی «پخت نان در بین اقوام» و «مراسم عروسی اقوام ایرانی» مشکل را دارند. در واقع نوع پرونده‌ها به گونه‌ای است که نمی‌توانیم اولویت‌ها را تغییر دهیم. متأسفانه ایران تا سوم مارس (11 فروردین) سال آینده نمی‌تواند پرونده‌ی جدیدی ارائه کند و دست سازمان میراث فرهنگی اکنون در این زمینه بسته است، به همین دلیل نمی‌توانیم پرونده‌ی جدیدی را تا آن زمان ارائه دهیم و باید برای پرونده‌های ارائه شده به یونسکو دائما چانه بزنیم و دعوا کنیم.