شوک‌های نفتی از نگاه محسن رنانی

وی با اشاره به اینکه ثبات خاورمیانه برای صادرات نفت آمریکا از منطقه مورد نیاز است، گفت: آمریکا برای رسیدن به اهداف اقتصادی خود به یک ایران و عربستان با ثبات و نه ورشکسته نیازمند است. با این وجود اگر چه استراتژی غرب در حال حاضر بر حفظ اعتدال ایران استوار است. اما اگر ایران در مسیری تهدید آمیز برای رژیم صیهونیستی و یا غرب حرکت کند بدون شک با واکنش سریع طرف های غربی مواجه خواهد شد.

رنانی، رابطه آمریکا با ایران را دستاورد مهم سیاست خارجی آمریکا دانست و ادامه داد: اگر چه اوباما و هم حزبان او به دنبال استفاده سیاسی از روابط خود با ایران هستند، اما در عین حال برای گریز از نوسانات ایجاد یک رابطه سریع به دنبال مصالحه ای تدریجی هستند.

عضو هیات علمی گروه اقتصاد و دارایی دانشگاه اصفهان با اعتقاد به اینکه غرب برای بحران‌سازی در خاورمیانه به داعش نیازمند است، تصریح کرد: بر این اساس گروه تروریستی داعش ظرف یک یا دو سال آینده از کره زمین محو نخواهد شد، بلکه فعالیت آن محدود می شود

وی با اشاره به دلایل آمریکا و ایران برای ورود به یک مصالحه فی ما بین خاطر نشان کرد: در شرایط کنونی هم غرب و هم ایران تمایل به مصالحه دارند. ایران به دلیل حجم مشکلات موجود که از یک سو ناشی از ساختارهای ناکارآمد اداری و اقتصادی و یا بی تدبیری های سال های اخیر است و از سوی دیگر نیز به دلیل تحریم ها وغرب و به طور خاص آمریکا نیز به علت نیازمندی به یک دستاورد سیاست خارجی تمایل به مصالحه دارد.

رنانی، طول کشیدن روند مذاکرات را به ضرر ایران دانست و اظهار کرد: کاهش قیمت نفت در ماه های پیش رو قدرت چانه زنی ایران را از بین می برد و مذاکره کنندگان ایرانی را وادار می کند تا با شدت بیشتری طالب مذاکرات باشند با این وجود طولانی شدن زمان مذاکرات ممکن است به ضرر رییس جمهور آمریکا نیز تمام شود. چرا که قدرت علنی جمهوری خواهان در کنگره و سنا از سال جاری میلادی ممکن است راه اوباما برای انجام مذاکرات با ایران را با مشکلاتی رو به رو کند.

مولف کتاب " اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران، درآمدی بر عبور تمدن‌ها "تصریح کرد: ایران برای حفظ پشتوانه‌های نفتی خود باید تا پیش از نوروز و حتی تا قبل از عید نوروز به توافق جامع به 1+5 دست یابد. تنها فایده به درازا کشیده شدن مذاکرات برای ایران کم رنگ شدن صدای اعتراض مخالفان توافق هسته ای است.

وی گفت: در اواخر دولت یازدهم بحران جدی اقتصادی و کاهش شدید ذخایر کنجاله و گندم باعث آماده تر شدن فضا برای توافق هسته ای با غرب شد، اما پس از برداشته شدن اندکی از تحریم ها در آن مقطع دوباره صدای اعتراض برخی به چرایی انجام مذاکرات بالا رفت و برخی گروه ها دوباره به تردید و یا تشکیک افتادند.

رنانی، درباره گره خوردگی اقتصاد ایران و بخش خصوصی توضیح داد: دولت وزن زیادی برای مذاکرات ایجاد کرده و این موضوع به جامعه نیز منتقل شده است به طوری که مردم اکنون توافق هسته ای ایران با گروه 1+5 را به معنای تمام شدن همه مشکلات می دانند. این مساله باعث سر پوش گذاشتن بر سایر مسائل نیز هست اکنون کشور با هزار و یک چالش دیگر رو به رو است که نیازمند بررسی و واکاوی هستند.

وی افزود: ایران در مذاکرات هسته ای خود با گروه 1+5 وارد یک لوله یک طرفه ای شده که امکان بازگشتی برای آن نیست، تنها کار ممکن در این مسیر کنیم گاهی ناز کردن و گاهی آهسته تر و یا تند رفتن است. هیچ برگشتی در مذاکرات هسته ای ایران وجود ندارد این مذاکرات تنها ممکن است تمدید شود و یا به طول بینجامد.

رنانی ادامه داد: این یک طرفه بودن مسیر مذاکرات هسته ای ایران نقطه اطمینانی برای بخش خصوصی است، چرا که اگر کشور عقب گرد کند با فشارهای عظیمی رو به رو می شود.مذاکرات با احتمال فراوان دوباره تمدید خواهد شد و این موضوع به پارامترهایی مانند قیمت نفت، وضعیت داعش، روسیه، سوریه، سیاست های داخلی ایران بستگی دارد.

وی گفت: فرض حصول نتیجه برای مذاکرات هسته ای ایران هیچ دستاوردی به جز کاهش 500 تومانی مقطعی قیمت ارز برای کشور به دنبال نخواهد داشت. به همین دلیل نیز لازم است بخش خصوصی مستقل از مذاکرات استراتژی خود را بچیند.

عضو هیات علمی گروه اقتصاد و دارایی دانشگاه اصفهان ادامه داد: اگر توافق هسته ای صورت بگیرد واردات نیز انجام گرفته و قیمت ارز افزایش می یابد. اما اگر توافقی میان ایران و طرف غربی انجام نشود، شوک ناشی از عدم توافق، قیمت ارز را افزایش می دهد. با این تفاوت که در صورت انجام توافق، قیمت ارز با چند ماه تاخیر افزایش خواهد یافت.

وی با مطرح کردن این سوال که اگر توافق در مذاکرات هسته ای انجام شود چه تحریم هایی برداشته می شود؟ و با بیان اینکه 28 تحریم با محوریت آمریکا وجود دارد که بخشی از آن را کنگره و بخشی را نیز رییس جمهور وضع کرده، اظهار کرد: هفت مورد از 28 تحریم به سرعت با توافقنامه لغو می شود و باقی آن یک پروسه قانونی تاریخی دارد که زمان بر است. یک سری از تحریم ها مستقیم مربوط به بحث هسته ای است و باقی به حقوق بشر، تروریست، پولشویی، فساد و ... ربط دارند.

رنانی خاطر نشان کرد: تحریم هایی که وضع شده اند و احتمالا بلافاصله پس از توافق هسته ای لغو می شوند، پنج مورد است.

وی ادامه داد: فرمان اجرایی 13382جرج بوش در سال 2005 یکی از تحریم ها است که طبق این فرمان معامله با افراد و نهادهایی که در صنعت هسته ای ایران نقش و فعالیت دارند منع شده و اموال این نهادها در آمریکا مسدود خواهد شد. این تحریم پس از توافق رفع می شود اما رفع آن در اقتصاد کشور اثری نمی گذارد و تنها ممکن است بر روی فعالیت های حاشیه ای هسته ای تاثیر مثبت داشته باشد.

این کارشناس مسایل اقتصادی به تحریم بعدی که فرمان اجرایی 13622 باشد اشاره و تاکید کرد: این تحریم علیه شرکت های مرتبط با پتروشیمی تعریف شده که منابع مالی بخش پتروشیمی که دومین منبع درآمد ایران است را محدود می کند. با برداشتن تحریم در این حوزه، بخش پتروشیمی تحول پیدا خواهد کرد.

وی افزود: یکی دیگر از تحریم ها، فرمان اجرایی 13599 است که به طور مشخص بانک مرکزی را تحریم کرده، با توافق هسته ای این تحریم برداشته می شود. از مجموعه تاثیراتی که حذف تحریم ها بر جای می گذارد، همین یک مورد اهمیت زیادی دارد که این آن را هم اکنون یاد گرفته ایم که چگونه دور بزنیم.

رنانی اضافه کرد: تحریم دیگر، فرمان 13608 است که طبق آن افراد غیر آمریکایی که تحریم های ایران و سوریه را نقض کردند، تحت پیگرد قرار گیرند. این تحریم هم برای اقتصاد کشور اثری نخواهد گذاشت.

وی به دو تحریمی که کنگره آمریکا وضع کرده و پس از تحریم احتمالا لغو می شود اشاره کرد و گفت: قانونی که تحت عنوان اختیارات دفاع ملی در کنگره تصویب شده و بخش مالی ایران و بانک های خارجی که با بخش نفت ایران ارتباط دارند را تحریم کرده است. با توجه به کنگره جمهوری خواه بعید است که این تحریم پس از توافق نیز رفع شود.

مولف کتاب "بازار یا نابازار" خاطر نشان کرد: همچنین قانون منع گسترش تسلیحات هسته ای توسط ایران و قانون منع دستیابی ایران، کره شمالی و سوریه به تسلیحات کشتارجمعی است که این موضوع هم بر اقتصاد، اثری نخواهد گذاشت.

وی تصریح کرد: البته همین که توافق صورت بگیرد آثار روانی بر شرکای تجاری و اقتصاد ایران می گذارد و امید و نشاطی که ایجاد می کند، تحرک به وجود خواهد آورد. شرکای تجاری فعال می شوند اما باید بتوان صادرات انجام داد، باید استانداردهای صادرات وجود داشته باشد، باید نظام گمرکی فعال و کارآمد باشد تا بتوان فعالیت تجاری انجام داد.

رنانی با بیان اینکه ظرفیت تولید کشور بیش از دو برابر مصرف داخلی است، اضافه کرد: بنابراین در داخل برای تولیدات مشتری وجود ندارد و باید درها باز شود و صادرات انجام شود، برای این مهم، همکاری های منطقه ای باید وجود داشته باشد که متاسفانه وجود ندارد.

وی با اعتقاد بر اینکه اگر رونق وجود داشته باشد، تورم مشکل ساز نخواهد بود، ادامه داد: تورم زمانی نامناسب است که رکود باشد. بنابراین مشکل، تورم نیست بلکه رکود است و در رکود مساله اول حل بدهی های معوقه است.

عضو هیات علمی گروه اقتصاد و دارایی دانشگاه اصفهان از دولت خواست تا دو فعالیت را هر چه سریع تر انجام دهد و گفت: یکی اینکه تکلیف قیمت انرژی سال آینده از الان روشن کند تا اگر قیمت انرژی در سال آینده بالا رفت، شوک ایجاد نکند و از همین الان همه در برنامه هایشان این موضع را ببینند و دوم اینکه پلان با ثبات برای ارز ارایه شود؛ نباید منتظر ماند تا تحریم برداشته شود و اتفاقات دیگر بیفتد.

وی با اظهار نگران مبنی بر اینکه پس از لغو تحریم ها، کشور وارد موج آشوب سیاست گذاری و همچنین مواجهه با آشفتگی در واردات شود، تاکید کرد: بسیاری از حوزه ها کمبود دارند و همه می خواهند در این شرایط گشایش پس از تحریم، کمبودهای خود را جبران کنند و متعاقب آن یک جهش عظیم قیمت ارز بوجود می آید و در نهایت یک شوک تورمی داخلی ایجاد می شود.

رنانی اضافه کرد: دولت باید یکبار برای همیشه بند ناف بودجه اش را از قیمت ارز بچیند. اینجاست که باید بخش خصوصی به دولت یک نسخه عملیاتی بدهد.

وی با بیان اینکه 25 سال خصوصی سازی در کشور در حال انجام است، تصریح کرد: نسبت بودجه دولت به کل اقتصاد ایران در سال 1368، 40 درصد بود، اکنون این میزان به 80 درصد رسیده است.

مولف کتاب "اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران، درآمدی بر عبور تمدن‌ها"، افزود: یک سری اشکالات غیر ساختاری در اقتصاد کشور وجود دارند که در کوتاه مدت یا میان مدت قابل حل هستند مانند تنش هسته ای و سردی روابط با کشورهای عربی که با یک سفر قابل رفع است، بی ثباتی در فضای سرمایه گذاری و همچنین شکاف در وفاق ملی.

رنانی ادامه داد: بالاخره باید مناقشه سال 88 یک نقطه پایان داشته باشد، این قضیه بی ثباتی سیاسی می آورد. باید یک آشتی ملی ایجاد شود. نمی توان موتور توسعه را با نیمی از جامعه روشن کرد. یک ملت باید از تمام ظرفیت های خود در جهت توسعه استفاده کند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: مناقشه 88 به مراتب بدتر از مناقشه هسته ای، اقتصاد ایران را زمین گیر کرده است. توافق هسته ای نا اطمینانی های حوزه خارجی را حل می کند، اما نا اطمینانی های حوزه داخلی با توافق حل نمی شود.

وی به نگرانی های خود پس از توافق هسته ای اشاره و اظهار کرد: توافق هسته ای شرط لازم است، شرط کافی نیست. پس از لغو تحریم احتمال دارد، برخوردهای سیاسی دولت به ویژه چون به انتخابات مجلس نزدیک می شویم، شدت می گیرد.

رنانی ادامه داد: پس از لغو تحریم، ممکن است عده ای توافق کننده ها را متهم کنند و به آن ها حمله کنند، عده ای بخواهند متقابلا جواب دهند، این موارد در آستانه برگزاری انتخابات مجلس انجام گیرد، بحث مناقشات 88 نیز در آن زمان داغ شود و در نهایت یک شکاف سیاسی در سطح ملی رخ بدهد.

وی با بیان اینکه سرمایه گذاری های پراکنده ممکن است پس از لغو تحریم شروع شود، گفت: در کشور سرمایه گذاری های ناتمام بسیاری وجود دارد که این نگرانی وجود دارد که پس از لغو تحریم، بخواهند تمام این سرمایه گذاری‌ها را تکمیل کنند.

عضو هیات علمی گروه اقتصاد و دارایی دانشگاه اصفهان ادامه داد: باید قانون گذاشته شود که سرمایه گذاری روی بخشی از پروژه ها ممنوع باشد. وگرنه رها شدگی پس از تحریم باعث می شود در بسیاری از پروژه ها، پول اختصاص یابد، تورم ایجاد شود اما تولیدی از قبل آن حاصل نشود.

وی اضافه کرد: تنها باید در پروژه ای سرمایه گذاری انجام شود که در همان سال به تولید برسد وگرنه تورم ایجاد خواهد کرد.

رنانی نگرانی دیگر را خطر قراردادهای خارجی گسترده عنوان کرد و گفت: بسیاری از نهادها و وزرات خانه ها آماده اند که پس از لغو تحریم قراردادهای خارجی منعقد کنند. تمام قراردادهای خارجی باید معطوف به از زمین بلند کردن بخش خصوصی باشد.

وی اظهار کرد: بخش خصوصی و اتاق بازرگانی حتما باید تا قبل از عید بسته پساتحریم آماده کند و در اختیار دولت قرار دهد.

این کارشناس مسایل اقتصادی با بیان اینکه اکنون یک دوره طلایی اقتصادی برای بخش خصوصی است، خاطر نشان کرد: بخش خصوصی باید به تولید تئوری در شرایط پساتحریم مطابق نیازها بپردازد. اکنون بخش خصوصی باید به دولت کمک کند.