نظر آیت الله خامنه‌ای راجع به رقص و موسیقی

شبیر در سایت «آزادنگار» نوشت:

با نهایت تاسف و تاثر باید اعتراف کنیم این روزها کمتر مجلس عروسی را در شهرمان می بینیم که در آن اثری از ابتذال، و رقص و موسیقی حرام نباشد... در مجالسی که قرار است «بترکانند»، قضیه از این هم بدتر می شود و کار به اختلاط علنی زن و مرد، نوشیدن مشروبات الکلی و ده ها گناه صغیره و کبیره دیگر هم کشیده می شود. توجیه تمام این گناهان هم فقط یک جمله است: «یه شب عروسی که اشکالی نداره...» و اگر کسی با این بساط مخالفت کند، چنین پاسخی خواهد شنید: «عروسیه دیگه بابا... شما هم بیخودی داری تعصب و خشک مقدسی به خرج میدی...»

در برخی دیگر از عروسی ها کار به آزار و اذیت روحی همسایگان هم کشیده می شود. در گذشته های نه چندان دور، در اکثر مناطق کشورمان رسم بود که در انتهای جشن عروسی، هنگامی که عروس را به خانه داماد می آوردند، در مقابل منزل دقایقی را به شادی می گذراندند و عروس و داماد را به منزلشان بدرقه می کردند؛ اما آیا در شرایط حساس کنونی! و با زندگی های آپارتمان نشینی امروزی، باز هم جایی برای اینگونه مراسم باقی مانده است؟ مسلما نه! اما در کمال تعجب در بسیاری از جشنهای عروسی مشاهده می کنیم که پس از آوردن عروس به خانه داماد و پس از آنکه برای مدتی نه چندان کم، یکی از خیابانهای شهر را برای پایکوبی بند آوردند، جمعیت حاضر در مراسم، نیمه شب در مقابل منزل بساط رقص به پا می کنند و آن قدر در این کار افراط می کنند که تا چند کوچه آن طرف تر هم کسی نمی تواند از سروصدای رقص و موسیقی این جماعت آرامش داشته باشد... دریغ از اندکی توجه به حقوق همسایگان.

مشکل اصلی هم اینجاست که بسیاری از افرادی که در اینگونه مراسم شرکت می کنند، در ظاهر خود را پای بند به حفظ ظواهر شرعی و عمل به دستورات اسلامی و... معرفی می کنند؛ اما در شب عروسی با این توجیه که شادی کردن حلال است، یک کلاه شرعی گشاد بر سر خود می نهند و آن را آنقدر پایین می کشند تا کاملا جلوی دیدشان را بگیرد.

آری... شادی حلال است... هر نوع موسیقی هم حرام نیست... حتی هر گونه رقصی هم حرام نیست... حلال هست، به جای خود... حرام هم هست، به جای خود... این هم سندش: بخشی از نظرات آیت الله خامنه ای را راجع به موسیقی و رقص که در پاسخ به استفتائات مقلدان اعلام شده و در وب سایت ایشان موجود است، با هم می خوانیم:

س 1167: آیا رقص محلى در عروسى‏ها جایز است؟ شرکت در این مجالس چه حکمى دارد؟

ج: اگر رقص به‌گونه‏اى باشد که باعث تحریک شهوت شده و یا مستلزم فعل حرام یا ترتّب مفسده‏اى باشد، جایز نیست و شرکت در مجالس رقص هم اگر به عنوان تأیید کار حرام دیگران محسوب شود و یا مستلزم کار حرامى‏ باشد جایز نیست و در غیر این صورت اشکال ندارد.

س 1168: رقص در مجالس زنانه بدون آهنگ موسیقى حرام است یا حلال؟ و در صورتى که حرام باشد، آیا ترک مجلس بر شرکت کنندگان واجب است؟

ج: رقص به‌طور کلى اگر به‌گونه‏اى باشد که شهوت را تحریک کند و یا مستلزم کار حرام و یاترتّب مفسده‏اى باشد، حرام است و تَرک آن مجلس به عنوان اعتراض بر کار حرام، چنانچه مصداق نهى از منکر محسوب شود، واجب است.

س 1169: رقص محلى مرد براى مرد و زن براى زن و یا مرد در بین زنان و زن در بین مردان، چه حکمى دارد؟

ج: اگر به‌گونه‏اى باشد که شهوت را تحریک کند و یا مستلزم فعل حرام یا ترتّب مفسده‏اى باشد و یا زن در بین مردان بیگانه برقصد، حرام است.

س 1170: رقص دسته‏جمعى مردان چه حکمى دارد؟ مشاهده رقص دختران خردسال از تلویزیون و غیر آن چه حکمى دارد؟

ج: اگر رقص به‌گونه‏اى باشد که موجب تحریک شهوت شود و یا مستلزم کار حرامى باشد، حرام است، ولى اگر نگاه‌کردن به آن باعث تأیید فرد گناهکار و تجّرى او و ترتّب فساد نشود، اشکال ندارد.

س 1171: رقص مرد براى مرد و زن براى زن چه حکمى دارد؟ اگر رفتن به عروسى به خاطر احترام به عادتهاى اجتماعى باشد آیا به علت احتمال وجود رقص اشکال شرعى دارد؟

ج: به‌طور کلى اگر رقص به‌گونه‏اى باشد که منجر به تحریک شهوت شود یا مستلزم فعل حرام یا ترتّب مفسده‏اى باشد، حرام است. ولى اصل شرکت در عروسى‏هایى که احتمال رقص در آنها وجود دارد تا زمانى که به عنوان تأیید، مرتکب کار حرام محسوب نشود و موجب ابتلا به حرام هم نشود، اشکال ندارد.

س 1172: آیا رقص زن براى شوهرش یا مرد براى همسرش حرام است؟

ج: اگر رقص زن براى شوهرش یا برعکس، همراه ارتکاب حرامى نباشد، اشکال ندارد.

س 1174: زن شوهردارى در عروسیها بدون اطلاع شوهرش در برابر بیگانگان مى‏رقصد و این عمل را چندین بار تکرار کرده و امر به معروف و نهى از منکر شوهرش در او اثر نمى‏کند، تکلیف چیست؟

ج: رقص زن در برابر بیگانگان مطلقاً حرام است و خارج شدن از منزل بدون اجازه شوهر هم فى‏نفسه حرام است و موجب نشوز و محرومیت از استحقاق نفقه نیز مى‏گردد.

س 1176: رقص کودک ممیّز در مجالس زنان یا مردان، اعم از اینکه پسر باشد یا دختر، چه حکمى دارد؟

کودک غیربالغ چه پسر و چه دختر تکلیفى ندارد ولى سزاوار نیست افراد بالغ او را تشویق به رقص کنند.

س 1178: رقص مردان در برابر زنانى که از محارم آنان هستند و همچنین رقص زنان در برابر مردانى که از محارم آنان هستند، اعم از اینکه سببى باشند یا نسبى، چه حکمى دارد؟

ج: در رقص حرام فرقى بین مرد یا زن نیست و همچنین فرقى نمى‏کند که در برابر محرم باشد یا در برابر نامحرم.





س 1128: ملاک تمییز موسیقى حلال از حرام چیست؟ و آیا موسیقى کلاسیک حلال است؟ بسیار مناسب است که معیار آن را بیان فرمایید.

ج: هر موسیقى که به نظر عرف موسیقى لهوى و مطرب که مناسب با مجالس عیش و نوش است باشد، موسیقى حرام محسوب مى‏شود و فرقى نمى‏کند که موسیقى کلاسیک باشد یا غیر کلاسیک. تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفى مکلّف است و اگر موسیقى این گونه نباشد بخودى خود اشکال ندارد.

س 1129: گوش‌دادن به نوارهایى که توسط سازمان تبلیغات اسلامى و یا مؤسسه اسلامى دیگر مجاز اعلام شده‏اند، چه حکمى دارد؟ و استفاده از آلات موسیقى مثل کمان، وِیولون و نَى چه حکمى دارد؟

ج: جواز گوش‌دادن به نوارها منوط به تشخیص خود مکلّف است که اگر تشخیص دهد مشتمل بر غنا و موسیقى لهوى مناسب با مجالس عیش و نوش و خوش‏گذرانى و همچنین مطالب باطل نیست، گوش‌دادن به آن اشکال ندارد بنا بر این تجویز آن توسط سازمان تبلیغات اسلامى و یا هر مؤسسه اسلامى دیگر به تنهایى دلیل شرعى براى مباح بودن آن نیست و بکارگیرى آلات موسیقى در موسیقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جایز نمى‏باشد، ولى استفاده حلال از آنها براى اهداف عقلایى اشکال ندارد و تشخیص مصادیق هم موکول به نظر خود مکلّف است.

س 1130: منظور از موسیقى مطرب ولهوى چیست؟ و راه تشخیص موسیقى مطرب و لهوى از غیر آن چیست؟

ج: موسیقى مطرب و لهوى آن است که به سبب ویژگیهایى که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و به سمت بى‏بندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخیص موضوع عُرف است.

س 1131: آیا شخصیت نوازنده و محل نواختن و یا غرض و هدف از آن در حکم موسیقى تأثیر دارد؟

ج: موسیقى حرام، موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهى شخصیت نوازنده یا کلام همراه آهنگ یا مکان و یا سایر شرایط در اینکه موسیقى تحت عنوان موسیقى مطرب و لهوى حرام و یا عنوان حرام دیگر قرار بگیرد مؤثر است مانند اینکه بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.

س 1132: آیا معیار حرمت موسیقى فقط مطرب و لهوى بودن آن است یا اینکه میزان تحریک و تهییج آن هم تأثیر دارد؟ و اگر باعث حزن و گریه شنونده شود، چه حکمى دارد؟ خواندن و شنیدن غزلهایى که به‌صورت سه ضرب و همراه با موسیقى خوانده مى‏شوند، چه حکمى دارد؟

ج: ملاک آن ملاحظه کیفیت نواختن موسیقى با در نظر گرفتن همه خصوصیات و ویژگیهاى آن است و اینکه از نوع موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسیقى که به حسب طبیعت خود از نوع موسیقى لهوى باشد، حرام است اعم از اینکه مهیّج باشد یا خیر و موجب ایجاد حزن و اندوه و حالات دیگر در شنونده بشود یا خیر و هرگاه غزل‏هایى که همراه با موسیقى خوانده مى شوند به‌صورت غنا و آواز لهوى مناسب مجالس لهو و لعب در آیند، خواندن و شنیدن آنها حرام است.

س 1133: غنا چیست؟ آیا غنا فقط شامل صداى انسان است یا اینکه شامل صداهاى حاصل از آلات موسیقى هم مى‏شود؟

ج: غنا عبارت است از صداى انسان در صورتى که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به این صورت و گوش‌دادن به آن حرام است.

س 1134: آیا زدن بر ظرفها و سایر وسایلى که جزء آلات موسیقى نیستند، در عروسى‏ها توسط زنان جایز است؟ اگر صدا به بیرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمى دارد؟

ج: جواز این عمل بستگى به کیفیت نواختن دارد. اگر به شیوه متداول در عروسى‏هاى سنّتى باشد و لهو محسوب نشود و فسادى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد.

س 1135: دف زدن توسط زنان درعروسى‌ها چه حکمى دارد؟

ج: استفاده از آلات موسیقى براى نواختن موسیقى لهوى و مطرب جایز نیست.

س 1136: آیا گوش‏دادن به غنا در خانه جایز است؟ اگر در فردى تأثیر نداشته باشد چه حکمى دارد؟

ج: گوش‌دادن به غنا به‌طور مطلق حرام است، چه در خانه به تنهایى شنیده شود و یا در حضور دیگران و چه در او تأثیر بگذارد یا خیر.

س 1137: بعضى از جوانان که تازه به سن بلوغ رسیده‏اند از مراجعى تقلید مى‏کنند که فتوا‏ به حرمت موسیقى به‌طور مطلق داده‏اند هرچند از رادیو و تلویزیون دولت اسلامى پخش شود، حکم این مسأله چیست؟ و آیا اگر ولىّ فقیه گوش‌دادن به موسیقى حلال را اجازه داده باشد، آیا تجویز او به خاطر احکام حکومتى براى جواز آن کافى است یا اینکه آنان باید به فتواى مرجع تقلید خود عمل کنند؟

ج: فتوا‏ به جواز یا عدم جواز گوش‌دادن به موسیقى از احکام حکومتى نیست، بلکه حکم شرعى فقهى است و بر هر مکلّفى واجب است در اعمالش به فتواى مرجع تقلید خود مراجعه کند. ولى موسیقى اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسده‏اى هم بر آن مترتّب نگردد، دلیلى بر حرمت آن وجود ندارد.

س 1140: موسیقى که از رادیو و تلویزیون جمهورى اسلامى پخش مى‏شود، چه حکمى دارد؟ آیا این گفته که حضرت امام(قدّس سره) موسیقى را به‌طور مطلق حلال اعلام کرده‏اند، صحیح است؟

ج: نسبت حلال دانستن موسیقى به‌طور مطلق به راحل عظیم الشأن حضرت امام خمینى(قدّس سرّه) کذب و افتراء است. امام(قدّس سرّه) معتقد به حرمت موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و معصیت بودند و نظر ما هم همین است، ولى اختلاف در دیدگاهها از تشخیص موضوع نشأت مى‏گیرد زیرا تشخیص موضوع موکول به نظر خود مکلّف است. گاهى نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پیدا مى‏کند که در این صورت موسیقى که به تشخیص مکلّف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش‌دادن به آن حرام مى‏باشد و امّا صداهاى مشکوک محکوم به حلیّت هستند و پخش از رادیو و تلویزیون به تنهایى دلیل شرعى بر مباح و حلال بودن آنها محسوب نمى‏شود.

س 1141: گاهى از رادیو و تلویزیون آهنگهایى پخش مى‏شود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند، آیا بر من واجب است که از گوش‌دادن به آنها خوددارى نموده و دیگران را هم از آن منع کنم؟

ج: اگر آنها را از نوع موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو مى‏دانید، جایز نیست به آنها گوش دهید، ولى نهى دیگران از باب نهى از منکر منوط به این است که احراز نمایید که آنان هم آهنگهاى مزبور را از نوع موسیقى حرام مى‏دانند.

س 1144: نواختن موسیقى به منظور اهداف و اغراض عقلایى و حلال در مکان مقدّسى مانند مسجد چه حکمى دارد؟

ج: نواختن موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه به‌طور مطلق جایز نیست حتّى اگر در غیر مسجد و براى غرض عقلایى حلالى باشد، ولى اجراى سرودهاى انقلابى و مانند آن همراه با نغمه‏هاى موسیقى در مکان مقدس و در مناسبتهایى که آن را اقتضا مى‏کند، اشکال ندارد مشروط بر اینکه با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکان‌هایى مثل مسجد براى نمازگزاران مزاحمت ایجاد نکند.

س 1145: آیا آموختن موسیقى به‌خصوص سنتور جایزاست؟ ترغیب و تشویق دیگران به آن چه حکمى دارد؟

ج: بکارگیرى آلات موسیقى براى نواختن موسیقى غیرلهوى، اگر براى اجراى سرودهاى انقلابى یا دینى و یا براى اجراى برنامه‏هاى فرهنگى مفید و برنامه‏هاى دیگر با غرض عقلایى مباح باشد، اشکال ندارد به شرط اینکه مستلزم مفاسد دیگرى نباشد و همچنین آموختن و یاد دادن نوازندگى براى امر فوق فى‏نفسه اشکال ندارد. ولى ترویج موسیقى با اهداف عالیه نظام مقدس اسلامى سازگار نیست.

س 1146: گوش‌دادن به صداى زن هنگامى که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع مى‏خواند اعم از اینکه شنونده، جوان باشد یاخیر، مذکر باشد یا مؤنث چه حکمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چیست؟

ج: اگر صداى زن به‌صورت غنا نباشد و گوش‌دادن به صداى او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده‏اى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد و فرقى بین موارد فوق نیست.

س 1148: گاهى از رادیوهاى عربى بعضى ازآهنگهاى موسیقى پخش مى‏شود، آیا گوش‌دادن به آنها به خاطر علاقه به شنیدن زبان عربى جایز است؟

ج: گوش‌دادن به موسیقى لهوى متناسب با مجالس لهو و معصیت به‌طور مطلق حرام است و علاقه به شنیدن زبان عربى مجوّز شرعى براى آن محسوب نمى‏شود.

س 1151: آیا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جایز است؟

ج: غنا صوتى است که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد که به‌طور مطلق حرام است حتّى اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثیه و غیره باشد.

س 1152: امروزه موسیقى براى معالجه بعضى از بیماریهاى روانى مانند افسردگى، اضطراب، مشکلات جنسى و سرد مزاجى زنان بکار مى‏رود، حکم آن چیست؟

ج: اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امین این است که معالجه متوقف بر استفاده از موسیقى است، بکارگیرى آن به مقدارى که معالجه بیمار اقتضا مى‏کند اشکال ندارد.

س 1153: گوش‌دادن به غنا اگر باعث تمایل بیشتر انسان به همسرش شود، چه حکمى دارد؟

ج: مجرّد افزایش تمایل به همسر مجوّز شرعى براى گوش‌دادن به غنا محسوب نمى‏شود.

س 1154: اجراى کنسرت توسط زن براى زنان با علم به اینکه گروه نوازندگان نیز زن هستند، چه حکمى دارد؟

ج: اگر اجراى کنسرت به‌صورت ترجیع مطرب(غنا) نباشد و موسیقى هم که نواخته مى‏شود از نوع لهوى حرام نباشد، این امر فى‏نفسه اشکال ندارد.

س 1155: اگر معیار حرمت موسیقى، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهایى که باعث ایجاد طرب در بعضى از مردم حتّى کودک غیر ممیّز مى‏شوند، چه حکمى دارند؟ و آیا گوش‌دادن به نوارهاى مبتذلى که در آنها زنان به‌صورت غنا مى‏خوانند ولى طرب‏آور نیستند جایز است؟ همچنین مسافرینى که سوار اتوبوس‏هاى عمومى که غالباً از این نوارها استفاده مى‏کنند مى‏شوند، چه تکلیفى دارند؟

ج: چنانچه موسیقى یا آوازى که با ترجیع و طرب همراه است از لحاظ کیفیت یا مضمون یا حالت خاص شخص نوازنده یا خواننده در خلال نواختن یا خواندن از نوع غنا یا موسیقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصیت باشد، گوش کردن به آن حرام است حتّى براى کسى که او را به طرب نیندازد و تحریک نکند و اگر در اتوبوس‏ها و ماشین‏هاى دیگر نوار غنا یا موسیقى لهوى پخش شود، مسافرین باید از گوش‌دادن به آن خوددارى نموده و نهى از منکر کنند.

س 1156: آیا جایز است مردى غناى زن اجنبیه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آیا غناى زن براى شوهر و برعکس جایز است؟ و آیا این گفته صحیح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحریم غنا ناشى از تحریم آن مجالس است؟

ج: گوش‌دادن به غنا که عبارت است از ترجیع صدا به نحوى که طرب‏انگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقاً حرام است، حتّى غناى زن براى شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع غنا را مباح نمى‏کند و حرمت غنا و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شیعه محسوب مى‏شود و دائر مدار ملاکات فرضى و آثار روانى و اجتماعى نمى‏باشد، بلکه تا زمانى که این عنوان حرام بر آن صدق کند، حکم آن حرمت و وجوب اجتناب به‌طور مطلق است.

س 1160: آیا فقط گوش‌دادن به موسیقى، حرام است یا اینکه شنیدن آن هم حرام است؟

ج: شنیدن غنا یا موسیقى لهوى و طرب‏آور حکم گوش‌دادن را ندارد مگر در بعضى از موارد که شنیدن از نظر عرف گوش‌دادن محسوب مى‏شود.

س 1161: آیا نواختن موسیقى همراه قرائت قرآن با غیر از آلاتى که استفاده از آنها در مجالس لهو و لعب معمول است، جایز است؟

تلاوت قرآن کریم با صداى زیبا و صوت مناسب با شأنِ قرآن کریم اشکال ندارد، بلکه امر راجحى است مشروط براینکه به حدّ غناى حرام نرسد، ولى نواختن موسیقى با آن، وجه شرعى ندارد.

س 1163: آلات موسیقى که دانش‏آموزان مدارس عضو گروههاى سرود آموزش و پرورش از آنها استفاده مى‏کنند چه حکمى دارند؟

آن دسته از آلات موسیقى که در نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده براى کارهاى حلال محسوب مى‏شوند، جایز است به‌طور غیر لهوى براى مقاصد حلال بکار گرفته شوند ولى آلاتى که عرفاً از آلات مخصوص لهو محسوب مى‏شوند جایز نیست مورد استفاده قرار گیرند.

س 1164: آیا ساخت سنتور که از آلات موسیقى محسوب مى‏شود و کسب درآمد با آن به عنوان شغل جایز است؟ آیا بهره‏گیرى از اموال و کمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکمیل صنعت سنتورسازى و تشویق نوازندگان به نواختن آن جایز است؟ و آیا آموزش موسیقى سنتى ایرانى به قصد نشر و احیاى موسیقى اصیل جایز است؟

ج: استفاده از آلات نوازندگى موسیقى براى اجراى سرودهاى ملّى یا انقلابى یا هر امر حلال و مفیدى تا زمانى که به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصیت نرسیده است اشکال ندارد. همچنین موسیقى و تعلیم و یادگرفتن و ساختن آلات آن براى اهداف مذکور فى‏نفسه اشکال ندارد.

س 1165: چه آلاتى لهو محسوب مى‏شوند و استفاده از آنها به هیچ وجه جایز نیست؟

ج: آلاتى که نوعا در لهو و لعب بکار مى‏روند و منفعت حلالى دربرندارند.

س 1166: آیا گرفتن اجرت براى تکثیر نوارهاى صوتى که محتوى امور حرامى هستند جایز است؟

ج: هر نوار صوتى که گوش‌دادن به آن حرام است، تکثیر و گرفتن اجرت براى آن هم جایز نیست.