آیا اسراف در هر چیزی حرام است؟

انفاق و بخشش یکی از ارزش‎های مهم اسلامی است که در پیشرفت ارزش‎ها و معنویات نقش اساسی دارد، ولی همین انفاق اگر در مسیر اسراف قرارگیرد ضد ارزش شمرده می‎شود و اگر انفاق به دیگران چنانچه زیادتر از شأن انفاق کننده باشد و یا به مقداری که خود و خانواده خویش را به زحمت و سختی گرفتار سازد، انجام بگیرد یکی از مصادیق اسراف به حساب می‏آید.

خداوند از انفاق به عنوان (جهاد مالی) یاد کرده است، اما هیچ انفاقی در پیشگاه خدا محبوب‎تر از انفاق معتدلانه نیست. خداوند اسراف در انفاق را دشمن دارد.

اسراف در همه چیز حرام و ناپسند است. اعتدال و میانه‏روی اصلی است که حتی در خود انفاق نیز جاریست و کسی حق ندارد با زیاده روی در آن به نیازمندی‎های ضروری خود و خانواده‏اش پشت کند و در حقیقت نباید اسراف کرد تا بتوان انفاق نمود و در آن هم نباید از حد اعتدال خارج شد تا این که باز هم بتوان از مال خویش در موارد دیگر بهره جست.

بنابراین پرهیز از اسراف در غیر انفاق برای تمکن از اصل انفاق است و پرهیز از آن در انفاق، برای تمکن از آن در موارد لازم‏تر و ضروری‏تر است.

خداوند در قرآن سوره فرقان آیه 67 می‎فرماید: بندگان خدا کسانی هستند که وقتی انفاق می‎کنند، نه اسراف می‎نمایند و نه بخل می‎ورزند و حد میانه را در آن رعایت می‎کنند.

از این آیه شریفه استدلال می‎شود بندگان خدا در انفاق حد میانه را رعایت می‎کنند بدین معنی که در بنده خدا بودن حد میانه کافی است و انفاق همه مال لازم نیست و زیاده‏روی در انفاق کار پسندیده‏ای نخواهد بود.

در این آیه شریفه برای اهل انفاق سه حالت در نظر گرفته شده است: 1-اسراف 2- اقتار 3- حد میانه
اگر آیه شریفه تنها نفی اقتار را از صفات مؤمنین بر می‎شمرد و می‎فرمود: مؤمنین کسانی هستند که وقتی انفاق می‎کنند بخل نمی‏ورزند غیر از آن، چه حد میانه و چه اسراف، از صفات پسندیده‎ بندگان حق به حساب می‎آمد؛ در حالی که قرآن مجید علاوه بر اقتار، طرف اسراف را هم نفی فرموده و در مقام شمارش بعضی از صفات اهل ایمان تنها انفاق در حد میانه را در ردیف آنها قرار داده است که نشان دهنده این است که اسراف نیز مانند اقتار از صفات مؤمنین بیرون است.

در انفاق اگر اسراف صورت گیرد خسارت‏ها و آثار سوء خواهد داشت؛ از این رو باید در همین مورد نیز اندازه نگه داشت زیرا اگر اسراف در آن رخنه کند چهره زیبای آن را تیره و زشت خواهد کرد.

با کمال تأسف اسراف در انفاق به عناوین مختلف با شکل‎های گوناگون شایع گشته و موجب مشکلات فراوان بسیاری شده است.

1- خریداری دسته گل با بهای سنگین برای بیماران و یا برای قبرستان و...
2- سوغات سفر، حتی سفرهای زیارتی و یا واجب مانند حج که برای بسیاری کمرشکن و مشکل آفرین است.
3- مهریه‏های سنگین و تشریفات سنگین‏تر در مهمانی‎های عروسی.
4- تحمل مخارج سنگین مجالس ترحیم اموات که گاهی موجب حیف و میل اموال یتیم و صغیر شده و باعث ور شکستگی وارثان می‎شود.
5- خرج‏های گزاف ولیمه در بازگشت از سفر حج و یا سوریه و کربلا.

این گونه موارد به خاطر اسراف حرام و ناشایست است ولی اگر از بیت المال باشد حرام بزرگ دیگری بر آن افزوده می‏شود و انجام دهنده آن به عنوان خائن بیت المال و غارتگر بیت المال معرفی می‎شود.