قوانین کار در آلمان؛ شرایط و بایدها و نبایدهای کاری در آلمان

پارسینه: اگر به دنبال فرصت‌های شغلی در یکی از قدرتمندترین اقتصادهای اروپا هستید، آلمان با نرخ بیکاری پایین (حدود 3.2% در سال 2025)، فرصت‌های متنوع و قوانین کار منصفانه، مقصدی ایده‌آل برای شماست. در این مقاله، شما را با شرایط کاری، الزامات قانونی و نکات کلیدی که باید رعایت کنید یا از آن‌ها اجتناب ورزید آشنا می‌کنیم تا با آگاهی کامل، مسیر حرفه‌ای خود را در این کشور آغاز کنید. با داشتن این اطلاعات، فرآیند پیدا کردن شغل برای شما، ساده‌تر و با خطای کمتری همراه خواهد بود.

 

شرایط کلی کار در آلمان

آلمان به دلیل اقتصاد پویا و کمبود نیروی کار ماهر در حوزه‌هایی مانند مهندسی، فناوری اطلاعات، پزشکی و صنایع دستی، از نیروی کار بین‌المللی استقبال می‌کند. برای کار در این کشور، باید ویزای کاری مناسب دریافت کنید که شامل ویزای جاب آفر (با پیشنهاد شغلی)، ویزای جستجوی کار آلمان (6 ماه اعتبار برای یافتن شغل) یا کارت شانس (Chancenkarte، بر اساس سیستم امتیازبندی) می‌شود. 

مدارک موردنیاز مدارک تحصیلی تاییدشده توسط ZAB (اداره ارزیابی مدارک آلمان)، رزومه حرفه‌ای، گواهی زبان (حداقل B1 آلمانی یا انگلیسی بسته به شغل) و سابقه کاری مرتبط است؛ همچنین، باید حساب بانکی مسدودشده‌ای با حداقل 5,616 یورو (برای سال 2025) به‌عنوان پشتوانه مالی ارائه دهید؛ مگر اینکه قرارداد کاری معتبر داشته باشید. شما می‌توانید با بررسی فهرست مشاغل موردنیاز آلمان (Positivliste) در وب‌سایت آژانس فدرال کار، شانس خود را برای یافتن شغل ارزیابی کنید.

قوانین اصلی کار در آلمان

قوانین کار در آلمان برای حمایت از حقوق شما طراحی شده‌اند و کارفرمایان ملزم به رعایت آن‌ها هستند. ساعت کاری استاندارد بین 36 تا 40 ساعت در هفته و حداکثر 8 ساعت در روز است، هرچند در شرایط خاص تا 10 ساعت با جبران استراحت قابل افزایش است. حداقل دستمزد قانونی از ژانویه 2025، 12.41 یورو در ساعت تعیین شده که برای مشاغل تمام‌وقت، درآمدی حدود 2,100 یورو در ماه (پیش از کسر مالیات) می‌شود. 

شما حق دارید حداقل 20 روز مرخصی با حقوق در سال (برای هفته 5 روز کاری) دریافت کنید که با افزایش سابقه کار، ممکن است به 30 روز برسد. بخشی از حقوقتان به بیمه‌های اجتماعی (حدود 20%) و مالیات (بسته به درآمد) اختصاص می‌یابد؛ برای مثال، درآمد سالانه زیر 11,900 یورو از مالیات معاف است. 

قرارداد کتبی با ذکر حقوق، ساعات کار و شرایط فسخ، الزامی است و باید آن را دقیق بررسی کنید. حتما از کارفرمایتان بخواهید قرارداد را پیش از امضا به شما ارائه دهد تا از شفافیت شرایط مطمئن شوید و سپس برای دریافت ویزای کاری آلمان اقدام کنید؛ همچنین هرگز بدون بیمه اجتماعی کار نکنید؛ این امر هم غیرقانونی است و هم در صورت بیماری یا بیکاری، حمایت قانونی نخواهید داشت.

انواع قراردادهای کاری در آلمان؛ دائمی، موقت، پاره‌وقت و مینی‌جاب

شما در آلمان با انواع مختلفی از قراردادهای کاری مواجه خواهید شد که هر یک شرایط خاص خود را دارند. در ادامه در مورد هر یک از این قرارداد‌ها توضیح خواهیم داد:

• قرارداد دائمی (Unbefristeter Arbeitsvertrag):

  این نوع قرارداد هیچ محدودیت زمانی ندارد و برای شما که به دنبال ثبات شغلی طولانی‌مدت هستید، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شود. کارفرما موظف است حقوق، ساعات کاری و شرایط فسخ را به‌صورت کتبی مشخص کند. شما با این قرارداد از حمایت قانونی بیشتری برخوردار خواهید بود؛ برای مثال، پس از 6 ماه کار در شرکتی با بیش از 10 کارمند، اخراجتان تنها با دلایل موجه امکان‌پذیر است. پیشنهاد می‌کنیم پیش از امضا، مفاد آن را با دقت بررسی کنید تا از حقوقتان مطمئن شوید.

• قرارداد موقت (Befristeter Arbeitsvertrag):

  این قرارداد برای مدت محدودی (معمولا حداکثر 2 سال) تنظیم می‌شود و برای پروژه‌های خاص یا جایگزینی موقت کارمندان مناسب است. کارفرما باید دلیل موقت بودن را در قرارداد ذکر کند، مگر اینکه شغلتان در حوزه‌های خاص مانند هنر یا تحقیقات باشد. شما حق دارید پس از اتمام قرارداد، در صورت نیاز به تمدید، با کارفرما مذاکره کنید. توجه داشته باشید که تمدید بیش از 3 بار یا بیش از 2 سال، ممکن است قرارداد را به‌صورت خودکار دائمی کند، مگر در شرایط استثنایی.

• قرارداد پاره‌وقت (Teilzeitvertrag):

  اگر به دنبال انعطاف در ساعات کاری هستید، این قرارداد برایتان مناسب است و ساعت کاری کمتری (مثلا 20 ساعت در هفته) نسبت به تمام‌وقت دارد. این گزینه برای دانشجویان، والدین یا کسانی که به تعادل بین کار و زندگی اهمیت می‌دهند، ایده‌آل است. شما همچنان از حقوق قانونی مانند مرخصی و بیمه برخوردارید، اما حقوقتان متناسب با ساعات کار کاهش می‌یابد. 

• مینی‌جاب (Minijob):

  این نوع قرارداد برای مشاغلی با درآمد ماهانه حداکثر 538 یورو (از سال 2025) طراحی شده و از مالیات معاف است. شما می‌توانید در مشاغلی مانند خدمات رستوران، نظافت یا کمک در فروشگاه‌ها مشغول شوید. کارفرما بیمه حوادث و بخشی از بیمه بازنشستگی را پرداخت می‌کند، اما بیمه درمانی جداگانه نیاز دارید. اگر دانشجو هستید یا شغل دومی می‌خواهید، این گزینه برایتان مناسب است، ولی نباید بیش از یک مینی‌جاب داشته باشید، مگر اینکه مجموع درآمدتان از سقف مجاز فراتر نرود.

• قرارداد خوداشتغالی یا فریلنسری (Freiberufler/Selbstständigkeit):

  اگر قصد دارید به‌صورت مستقل کار کنید، باید به‌عنوان فریلنسر یا خوداشتغال در اداره مالیات (Finanzamt) ثبت‌نام کنید. شما مسئول پرداخت مالیات و بیمه‌های اجتماعی (مانند درمانی و بازنشستگی) هستید و هیچ کارفرمایی مزایای شما را تامین نمی‌کند. این گزینه برای مشاغلی مانند مشاوره، طراحی یا تدریس خصوصی مناسب است. پیشنهاد می‌کنیم پیش از شروع، با یک مشاور مالی مشورت کنید تا از تعهدات مالیاتی خود آگاه شوید.

اگر دانشجو هستید و اقامت دانشجویی دارید، قرارداد پاره‌وقت یا مینی‌جاب را انتخاب کنید تا محدودیت 20 ساعت کار در هفته را رعایت کرده باشید.

بایدها و نبایدهای کاری در آلمان

برای موفقیت در محیط کاری آلمان، باید به برخی اصول پایبند باشید و از خطاها دوری کنید. وقت‌شناسی از مهم‌ترین انتظار است؛ حتی تاخیر چند دقیقه‌ای غیرحرفه‌ای تلقی می‌شود. شما موظفید قوانین ایمنی و بهداشت محیط کار مانند استفاده از تجهیزات محافظ در مشاغل فنی را رعایت کنید. 

احترام به حریم خصوصی و عدم افشای اطلاعات شرکت، الزامی قانونی است که نقض آن جریمه‌های سنگین دارد. یادگیری زبان آلمانی، حتی در سطح ابتدایی، به شما کمک می‌کند با همکاران و کارفرمایتان ارتباط بهتری برقرار کنید. از سوی دیگر، نباید بیش از حد مجاز کار کنید؛ برای مثال، دانشجویان اجازه ندارند بیش از 20 ساعت در هفته مشغول باشند. امضای قرارداد بدون مطالعه دقیق یا تخلفاتی مانند غیبت غیرموجه، می‌تواند به اخراج فوری منجر شود. شما باید همیشه مدارک کاریتان را منظم نگه دارید و در صورت بروز اختلاف با کارفرما، به شورای کار (Betriebsrat) مراجعه کنید.

شناخت قوانین کار در آلمان؛ گام‌هایتان را با اطمینان بردارید

آلمان با قوانین کار منصفانه، حمایت از کارگران و فرصت‌های شغلی متنوع، بستری مناسب برای تحقق اهداف حرفه‌ای شماست. با رعایت الزامات قانونی، آمادگی برای فرهنگ کاری و آگاهی از حقوقتان، می‌توانید تجربه‌ای موفق در این کشور داشته باشید. پیشنهاد می‌کنیم پیش از هر اقدامی، با مشاوران مهاجرتی یا کارشناسان امور کار آلمان مشورت کنید تا مسیرتان هموارتر شود. موسسه مهاجرتی کاربین در این مسیر همراه شما است.