کاهش گازهای گلخانه‌ای با کشت ارگانیک محصولات کشاورزی

کشاورزی ارگانیک همراه خود منافع انسانی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی قابل‌ملاحظه‌ای را به همراه دارد. یکی از منافع مهم کشاورزی ارگانیک کمک به مشکلات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای دی‌کسید‌کربن (CO٢)، متان (CH٤) و اکسید نیتروژن (N٢O) است. فعالیت‌های بخش کشاورزی به انتشار بیش از ٢٠ درصد از گازهای گلخانه‌ای حاصل از فعالیت‌های بشری کمک می‌کند. ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی از ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه‌های ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﮔﺎزهای ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ‌ای هستند ﺑﻪ‌ﻃﻮری‌ﮐﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺟﻨﮕﻞ‌ها، زه‌ﮐﺸﯽ ﻣﺮداب‌ها، ﺳﻮزاﻧﺪن ﮐﺎه و ﮐﻠﺶ، اﻓﺰاﯾﺶ اﺣﺸﺎم و ﮐﻮدﭘﺎﺷﯽ ﺑﺎ ﮐﻮدهای ﻧﯿﺘﺮوژﻧﻪ از ﻣﻬﻢ‌ﺗﺮﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‌های ﮐﺸﺎورزی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎزهای ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ‌ای ﻣﯽ‌ﺷﻮد. دو برابر شدن تولید در بخش کشاورزی در طول ٣٥ سال گذشته با ٦,٩ برابر افزایش مصرف کود نیتروژن، ٣.٥ برابر افزایش مصرف کود فسفر و ١.٧ برابر افزایش در زمین‌های زیرکشت آبی همراه بوده است. با توجه به افزایش تولید در بخش کشاورزی به دلیل تقاضای رو به رشد ناشی از افزایش جمعیت‌، ضروری است که روش‌های کشاورزی سازگار با محیط‌زیست برنامه‌ریزی، توسعه و اجرا شود. در این میان کشاورزی ارگانیک نه تنها اکوسیستم را قادر می‌سازد تا بهتر به اثرات تغییرات آب‌وهوایی پاسخ دهد بلکه پتانسیل بزرگی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل از تولید بخش کشاورزی است. تحقیقات نشان داده که کشاورزی ارگانیک مقدار قابل‌توجهی از دی‌اکسید‌کربن جو زمین را جذب می‌کند و این باعث کاهش گازهای گلخانه‌ای و کاهش گرمایش جهانی می‌شود. بسیاری از فعالیت‌های انجام‌شده در کشاورزی ارگانیک مانند حداقل شخم، استفاده از گیاهان تثبیت‌کننده نیتروژن، بازگرداندن ضایعات کشاورزی به خاک و استفاده از پوشش گیاهی موجب افزایش بازگشت کربن به خاک می‌گردد و حفظ و ذخیره‌سازی کربن را باعث می‌شود.

براساس مطالعات سازمان جهانی خواروبار کشاورزی، در سیستم کشاورزی ارگانیک، انتشار گاز دی‌اکسید کربن (CO٢) در هر هکتارحدود ٤٨ تا ٦٦ درصد کمتر از سیستم‌های معمولی و مرسوم تولید بخش کشاورزی است. مطالعه‌ هاس و کوپک (١٩٩٤) نشان می‌دهد که انتشار گاز دی‌‌اکسیدکربن در مزارع ارگانیک آلمان در حدود ٠,٥ تن در هر هکتار است، درحالی‌که در مزارع مرسوم مقدار ١.٣ تن در هر هکتار این گاز منتشر می‌شود که در حدود ٦٠ درصد تفاوت در انتشار گازهای گلخانه‌ای مشاهده می‌شود. دلایل اصلی تفاوت گازهای منتشر شده در روش ارگانیک را می‌توان به سه دلیل عمده خلاصه کرد: ١) حفاظت و افزایش حاصلخیزی خاک با استفاده از کود دامی ٢) حذف استفاده از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌های شیمیایی. ٣) مصرف کمتر از خوراک حیوانات با انرژی بالا. علاوه بر این مروری بر تحقیقات و ادبیات موضوع که به‌وسیله سازمان کشاورزی و غذای ایالات متحده آمریکا صورت گرفته، نشان می‌دهد که کشاورزی ارگانیک در حدود ٣٠ تا ٥٠ درصد کاهش در مصرف انرژی نسبت به مزارع مرسوم و متداول دارد.

نتایج ٢٢ سال تحقیق در ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهد که سیستم کشت ارگانیک در حدود ٢٨ تا ٣٢ درصد مصرف کمتر از انرژی سوخت فسیلی نسبت به سیستم‌های مرسوم دارد. یک مطالعه صورت گرفته در کانادا نشان می‌دهد که به‌طور متوسط تولید ارگانیک ذرت، کانولا، سویا و گندم در حدود ٣٩ درصد کاهش در مصرف انرژی نسبت به مزارع مرسوم داشته و در حدود ٧٧ درصد در مقایسه با مزارع مرسوم باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده است. مطالعه‌ای در یونان نشان می‌دهد که در باغ‌های زیتون ارگانیک انتشار گاز دی‌اکسیدکربن در سه منطقه برابر ١,٢، ١.٥ و ١.١ تن در هکتار بوده که این ارقام به ترتیب در سه منطقه برای باغ‌های مرسوم ١.٣، ٢.٢ و ١.٣ تن در هکتار است (کالتساس و همکاران، ٢٠٠٧). در یک مطالعه انجام‌شده درخصوص اثرات مدیریت شیوه‌های مختلف واحدهای دامپروری شیری و گوشت گاو نشان می‌دهد که چرای متراکم و چراگاه چرخشی ترسیب کربن را در حدود ١٠ درصد را افزایش داده است و هنگامی که این روش با کارایی و بهره‌وری تولید و خوراک دام همراه باشد، در حدود ١٥ تا ٣٠ درصد ترسیب کربن را به دنبال دارد. تجربیات جهانی فراوان بر این نکته تأکید دارد که کشاورزی ارگانیک بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تأثیر دارد. این بعد از اهمیت کشاورزی ارگانیک همراه با ابعاد دیگر نشان از آن دارد که کشاورزی ارگانیک در واقع کشاورزی اخلاق‌محور، دانش‌محور، سازگار با محیط‌زیست و همراه با مدیریت بهینه و علمی منابع آب و خاک است و در مسیر توسعه پایدار و بین‌نسلی قرار دارد.

منبع: شرق، فاطمه پاسبان کارشناس کشاورزی