پادشاه اردن در امارات به دنبال چیست؟

به گزارش «پارسینه» به نقل از الوقت، سفر عبدالله دوم، پادشاه اردن به امارات متحده عربی در ۲۷ جولای ۲۰۱۹ (۵ مرداد ۱۳۹۸) و دیدار ویژه او با «محمد بن زاید» ولیعهد ابوظبی و معاون فرمانده کل نیرو‌های مسلح امارات، یکی از رخداد‌هایی است که در سطح معادلات سیاسی جهان عرب از اهمیتی ویژه برخوردار است. دیدار پادشاه اردن از امارات که اولین دیدار او نیز از این کشور بود، در شرایطی انجام گرفت که تنها یک ماه از ماجرای فرار خواهر ملک عبدالله دوم از دبی گذشته است. بنابراین، تمرکز نگاه‌ها به اهداف و فرضیات محتمل پیرامون این سفر تاریخی در جهان عرب، آن‌هم در مقطع کنونی که بحث حل مساله فلسطین بر اساس طرح «معامله قرن» دونالد ترامپ به‌ٌصورت جدی مطرح شده بر حساسیت بیشتر مساله افزوده است. بر همین مبنا می‌توان ابعاد پیدا و پنهان سفر ملک عبدالله به ابوظبی را در دو محور اساسی ذیل مورد بررسی و واکاوی قرار داد:

فرار «هیا بنت الحسین»، همسر چهارم «محمد بن راشد» حاکم دبی که خواهر ناتنی شاه اردن نیز است، در ابتدای امر به نظر می‌رسید مساله‌ای خانوادگی و احساسی میان دو شخص است که بخشی از انگیزه‌های اقتصادی و مسائل عاطفی در آن دخیل بوده است، اما با گذشت حدود یک ماه از این رخداد اکنون به نظر می‌رسد سناریوی سیاسی پیچیده‌ای در جریان بوده که بازیگر اصلی آن محمد بن زاید بوده است.

هیا یک ماه قبل با فرار از دبی به شکل مخفیانه از امارات گریخت و در ابتدای امر وارد آلمان شد و در خواست پناهندگی داد. در ادمه همسر چهارم محمد بن راشد، حاکم دبی در تغییر مکانی عجیب وارد انگلستان می‌شود و بر اساس گزارش روزنامه «دیلی میل» چاپ انگلیس شاهدخت هیا هم اکنون همراه با دو فرزندش در خانه ۸۵ میلیون پوندی خود در نزدیک کاخ کینگستون لندن به سر می‌برد. اکنون پیرامون این فرار و تغییر مکان‌ها فرضیه‌ای جدی مطرح شده بر این اساس که در جریان خارج کردن هیا از امارات، نقش اصلی را در ابتدا ولیعهد ابوظبی ایفا کرده و در ادامه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی نیز در مسیر انتقال شاهدخت به لندن همکاری داشته است.

اساس ماجرا این است که هیا با همدستی محمد بن راشد، قصد داشت علیه برادرش یعنی ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، کودتا بر پا کند، اما پس از افشای این موضوع، حاکم دبی مجبور شد برای در امان ماندن و عدم آبروریزی برای خود مسیر فرار همسرش به اروپا را فراهم کند. در این میان دو نکته پیچیده وجود دارد، یکی اینکه فرار هیا به آلمان و درخواست اقامت او در لندن همزمان شد با مرگ «خالد القاسمی»، پسر ۳۹ ساله حاکم شارجه در لندن و دیگری اینکه در این میان محمد بن زاید چه اهدافی را دنبال کرده است.

مهم‌ترین استدلال در این زمینه این است که بعد از افشای کودتای هیا علیه برادرش، شاه اردن دستور داده است که برخی از فرماندهان نظامی و امنیتی این کشور از جمله رئیس استخبارات از سمت خود برکنار شده و سفیر امارات در امان و «مطر الشامسی»، رئیس سابق دستگاه امنیتی ابوظبی از اردن اخراج شوند. پس از اثبات دست داشتن شاهدخت اردنی در کودتا، محمد بن راشد، همسر هیا و حاکم دبی از ترس اینکه احتمالا محمد بن زاید از این موضوع بر‌ای باج‌خواهی از او و پادشاه اردن، بهره خواهد گرفت، خود به شکل پنهانی زمینه فرار همسرش به اروپا را ایجاد می‌کند.

واقعیت این است که پادشاه اردن، پس از پی بردن به ابعاد پیچیده مساله به نظر می‌رسد با آگاهی از اینکه احتمالا ولیعهد ابوظبی از مساله کودتا و فرار هیا بنت الحسین به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر او بهره خواهد گرفت، اولین سفر خود را به کشور امارات انجام داده است که اساس مساله را می‌توان در مبحث طرح «معامله قرن» ترامپ پی‌گیری کرد.

مهم‌ترین مساله‌ای که به نظر می‌رسد پادشاه اردن را نسبت به مساله فرار خواهرش هیا به اروپا درگیر کرده، با احتمال استفاده از این موضوع به عنوان کارت فشار توسط محمد بن زاید برای پذیرش معامله قرن از سوی او و محمد بن راشد حاکم دبی مرتبط است. واقعیت این است که از ابتدای طرح شدن معامله قرن در دولت دونالد ترامپ اردن که با حضور موجی از پناهندگان فلسطینی مواجه بوده و حتی حدود ۵۵ درصد جمعیت این کشور را فلسطینی‌ها تشکیل می‌دهند، دغدغه‌های ویژه‌ای نسبت به آن دارد و تا کنون موضعی مخالف را اتخاذ کرده است.

نماد بارز این امر را می‌توان سفر او به ابوظبی، دقیقا بعد از استقبال از محمود عباس رئیس‌تشکیلات خودگردان فلسطین در امان و اعلام تصمیم عباس برای توقف تمام توافقنامه‌های امضا شده با اسرائیل، پی‌‎گیری کرد. از نظر اردن طرح معامله قرن، از یک سو موجب پایان طرح دو دولتی خواهد شد و از سوی دیگر، رژیم صهیونیستی به طور کامل کنترل کرانه باختری را برعهده می‌گیرد و در منطقه غور اردن (منطقه‌ای میان کرانه باختری و اردن) حضور امنیتی دائمی خواهد داشت و قدس به عنوان پایتخت اسرائیل خواهد بود. بنابراین، معامله قرن می‌تواند تهدیدی مستقیم برای اردن باشد؛ زیرا آمریکا قصد دارد از هر طریق ممکن به مساله فلسطین پایان دهد؛ آن‌هم به‌گونه‌ای که هزینه اصلی بر اردن تحمیل شود.

در نتیجه امر نیز شاهد بودیم که در جریان سفر پادشاه اردن به ابوظبی، عبدالله دوم در خصوص مساله فلسطین نیز بر لزوم پایان دادن به درگیری میان فلسطینیان و رژیم صهیونیستی با تکیه بر راهکار تشکیل دو کشوری و تشکیل کشور مستقل فلسطین در مرز‌های چهارم ژوئن ۱۹۶۷ با پایتختی قدس شرقی تاکید کرد. این امر نشان‌گر آن است که ملک عبدالله در راستای کاهش فشار‌های ولیعهد ابوظبی و احتمالا محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان برای پذیرش معامله قرن از سوی امان، راهبرد سفر به ابوظبی را در پیش گرفته است.